Skutki podatkowe zmiany formy prawnej prowadzonej działalności

Każde przedsiębiorstwo funkcjonujące w obrocie gospodarczym może skorzystać z prawa do zmiany obecnej formy prawnej w inną. Takie przekształcenie działalności gospodarczej nie spowoduje jej likwidacji. Może natomiast nałożyć na przedsiębiorcę nowe obowiązki prawne lub podatkowe. Reorganizacja formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej w zdecydowanej większości nie wpływa na zobowiązania finansowe. Warto jednak zwrócić uwagę na pewne zobowiązania prawne i finansowe związane z procesem transformacji spółek.

Przepisy ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 Nr 94, poz. 1037 ze zm.) wskazują na możliwe do wystąpienia w obrocie handlowym przekształcenia form prowadzenia działalności gospodarczych. Dla każdego z rodzaju transformacji mogą wystąpić inne zobowiązania prawne lub podatkowe. W dalszej części poruszone zostaną kwestie związane bezpośrednio z przekształceniami najczęściej obecnymi w obrocie handlowym.

Przekształcenie spółki osobowej

Zagadnienia związane z przekształceniami, które wpływają na zobowiązania podatkowe, należy rozpocząć od wyjaśnienia, że spółka osobowa nie jest podatnikiem podatku dochodowego. Podatnikami tego podatku są bezpośrednio wspólnicy spółek osobowych. Odnosząc się do kwestii przekształcenia spółek osobowych należy wskazać, że transformacje wskazanych spółek podzielić należy na dwa rodzaje. Dzieje się tak z uwagi na rożne zobowiązania podatkowe, które wystąpią po dokonanej reorganizacji. W obrocie handlowym możliwa jest transformacja spółek osobowych w inne spółki osobowe lub bezpośrednio w spółki kapitałowe.

Przekształcenie spółki osobowej w inną spółkę osobową nie wpływa znacząco na zmiany w kwestiach podatkowych. Po przekształceniu w spółkę osobową, wspólnicy rozliczają się z podatku dochodowego w ten sam sposób jak dotychczas. Spółka osobowa jest nadal podatnikiem od podatku od towarów i usług (VAT) oraz od podatku akcyzowego. Oznacza to, że pomimo zmiany formy prawnej działalności spółki nie zachodzą żadne modyfikacje w zobowiązaniach finansowych. Co więcej, wspólnicy spółki mogą nawet nie zamykać ksiąg rachunkowych spółki.

Kiedy należy otworzyć księgi rachunkowe

Inaczej w kwestiach podatkowych przedstawia się przekształcenie spółek osobowych w spółki kapitałowe, do których Kodeks spółek handlowych zalicza spółki: z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjną. Jednym z podstawowych skutków podatkowych po transformacji jest zobowiązanie do ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania przekształconej spółki. W tym aspekcie ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. ordynacja podatkowa (Dz.U. z 1997 Nr 137, poz. 926 ze zm.) w art. 93 i następnych wskazuje jednoznacznie, że następcy prawni (więc spółki powstałe z przekształcenia) wstępują we wszelkie prawa i obowiązki podatkowe swoich poprzedników (spółek przekształconych).

Zatem, powstała w wyniku przekształcenia spółka kapitałowa kontynuuje działalność spółki osobowej i jest podmiotem zobligowanym do ponoszenia ciężarów podatkowych swojej poprzedniczki. W teorii określane jest to zasadą kontynuacji podmiotowej. Dotyczy to także obowiązków wynikających z ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 1994 Nr 121, poz. 591 ze zm.), które odnoszą się do zamykania ksiąg rachunkowych. W przypadku zmiany formy prawnej ze spółki osobowej na spółkę kapitałową księgi powinny być zamknięte na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, nie później jednak niż w ciągu 3 miesięcy od dnia zaistnienia tego zdarzenia (art. 12 ust. 2 pkt 3 ustawy o rachunkowości). Na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych sporządza się rachunek zysków i strat wykazujący stan majątkowy firmy. Po przekształceniu spółka na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 3 ustawy o rachunkowości będzie zobowiązana sporządzić bilans otwarcia oraz założyć księgi rachunkowe na dzień zmiany formy prawnej w ciągu 15 dni od dnia przekształcenia.

Kwestią odnoszącą się bezpośrednio do wspólników przekształcanej spółki osobowej jest obowiązek zapłacenia podatku dochodowego. W związku z dokonanym przekształceniem formy prawnej działalności i uzyskaniem przez wspólników udziałów lub akcji w spółce kapitałowej nie będą oni zobowiązani do zapłaty podatku dochodowego. Taki obowiązek wystąpi dopiero w przyszłości, jeżeli zdecydują się oni na odpłatne zbycie udziałów lub akcji uzyskanych wcześniej poprzez to przekształcenie. W przeciwnym wypadku takie zobowiązanie finansowe zwyczajnie nie wystąpi.

Zbycie udziałów w spółce z o.o. – obowiązki informacyjne i rejestrowe

Przekształcenie spółki kapitałowej

Odmiennie z punktu prawnego i podatkowego wygląda przekształcanie spółek kapitałowych. Przede wszystkim spółki kapitałowe to forma prawna organizacji podmiotów gospodarczych, które cechuje brak odpowiedzialności wspólników lub akcjonariuszy za zobowiązania spółki. Innymi słowy założeniem tej formy prawnej jest skierowanie odpowiedzialności za zobowiązania na samą spółkę, nie zaś na jej wspólników. Zarówno w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jak i akcyjnej występuje charakterystyczne dla tych spółek oddzielenie sfery właścicielskiej od zarządu spółki.