Co możesz zrobić w przypadku niezasądzenia całej kwoty kosztów procesu?

Zasada odpowiedzialności za wynik procesu

Podstawową zasadą, rządzącą rozdziałem kosztów w postępowaniu cywilnym, jest zasada odpowiedzialności za wynik procesu.

Wynika ona wprost z przepisu art. 98 § 1 k.p.c., który stanowi, iż „strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu)”. Koszty procesu obejmują: koszty sądowe, a więc opłaty sądowe oraz podlegające zwrotowi wydatki sądowe (np. wynagrodzenie powołanych w sprawie biegłych sądowych), a także koszty strony (występującej osobiście lub reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika).

Kodeks postępowania cywilnego doprecyzowuje również, iż do niezbędnych kosztów procesu, prowadzonego osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe (np. opłata od pozwu), koszty przejazdów do sądu oraz równowartość ich zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Natomiast w przypadku strony reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika do niezbędnych kosztów procesu zalicza się jego wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Z reguły przegrywającym sprawę jest pozwany, którego obrona okazała się nieskuteczna lub powód, którego żądanie nie zostało uwzględnione przez sąd. Jednakże należy pamiętać, że za przegrywającego sprawę zostanie uznany również powód, który cofnął pozew oraz pozwany, który spełnił dochodzone roszczenie w toku procesu.

Inaczej jest w przypadku częściowego uwzględnienia żądań, wtedy bowiem koszty procesu zostaną przez sąd wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone, przy czym w razie gdy przeciwnik strony ulegnie tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy odkreślenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu – sąd może wyłożyć jedynie na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów.

W tym miejscu należy jedynie zasygnalizować, iż od reguły odpowiedzialności za wynik procesu przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują wyjątki w postaci zasady zawinienia i słuszności.

Podatki 2015 - komplet

Roszczenie o zwrot kosztów procesu.

Roszczenie strony uprawnionej o zwrot kosztów procesu wygasa, jeżeli strona najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia nie złoży sądowi spisu kosztów albo nie zgłosi wniosku o przyznanie kosztów według norm przepisanych. Powyższe jednak nie dotyczy strony działającej bez adwokata lub radcy prawnego, bowiem w takich przypadkach sąd orzeka z urzędu.

Sąd rozstrzyga o kosztach procesu w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

W przypadku pozwu złożonego w ramach EPU, pozwu złożonego w postępowaniu upominawczym i nakazowym - sąd uwzględniając żądanie pozwu wydaje nakaz zapłaty, w pozostałych przypadkach (np. stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty) lub w sytuacji złożenia przez pozwanego sprzeciwu (zarzutów) od nakazu zapłaty sąd rozstrzyga sprawę wyrokiem.

Podkreślić należy, iż nakaz zapłaty ze swej istoty jest orzeczeniem, które może uwzględnić żądanie pozwu jedynie w całości, toteż wydanie przez sąd nakazu zapłaty jest równoznaczne z uwzględnieniem żądania o treści wskazanej w pozwie, również w odniesieniu co do kwoty żądanej tytułem zwrotu kosztów procesu.

Inaczej rzecz przedstawia się w przypadku rozstrzygnięcia sprawy wyrokiem,  gdyż wtedy rozstrzygnięcie o kosztach może być zróżnicowane, w zależności od tego czy wyrok uwzględnia powództwo w całości, czy też w części. Należy bowiem mieć na uwadze, iż sąd wydając wyrok uwzględniający żądanie pozwu jedynie w części - może koszty wzajemnie znieść lub stosunkowo rozdzielić (art. 100 k.p.c.).

W przypadku wydania wyroku zasądzającego nasze roszczenie w całości - istotne znaczenie będzie mieć kwestia, czy zdaniem sądu w danej sprawie nie zaistniały przesłanki do orzeczenia o kosztach procesu na zasadzie zawinienia lub zasadzie słuszności, co jednak powinno wprost wynikać z sentencji wyroku.

Jedynie na marginesie należy zasygnalizować, iż nie zgadzając się z rozstrzygnięciem sądu w przedmiocie orzeczenia o zwrocie kosztów procesu - możemy za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone rozstrzygnięcie wnieść zażalenie do sądu wyższej instancji w terminie 7 dni od daty wydania orzeczenia lub jego doręczenia (w zależności od tego czy dane orzeczenie podlega doręczeniu z urzędu, czy też nie).

Podyskutuj o tym na naszym FORUM

Brak rozstrzygnięcia w przedmiocie zwrotu kosztów procesu - wniosek o uzupełnienie

Co natomiast powinniśmy zrobić, gdy wyrok (nakaz zapłaty) uwzględniający nasze żądanie w całości, zupełnie pomija kwestię rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu, tj. brak jest jakiegokolwiek postanowienia odnoszącego się do zwrotu kosztów (powyższe dotyczy również braku rozstrzygnięcia oddalającego, czy też odstępującego od zasądzenia kosztów)?

W takiej sytuacji, z uwagi na nierozstrzygnięcie o kosztach procesu aktualizuje się możliwość wystąpienia na podstawie przepisu art. 351 § 1 k.p.c. z wnioskiem o uzupełnienie wyroku o powyższe rozstrzygnięcie w terminie dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku, a gdy doręczenie wyroku następuje z urzędu – od jego doręczenia.

Na uwagę zasługuje fakt, iż o ile sąd - uwzględniając wniosek o uzupełnienie nakazu zapłaty o rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu, z uwagi na specyfikę tego orzeczenia – zawsze uzupełni nakaz zapłaty o kwotę żądaną w pozwie tytułem zwrotu kosztów, o tyle w przypadku uwzględnienia przez sąd naszego wniosku o uzupełnienie wyroku – możemy otrzymać postanowienie uzupełniające wyrok o rozstrzygnięcie … oddalające wniosek o zasądzenie kosztów lub odstępujące od obciążenia kosztami przegrywającego sprawę…

Zasądzenie części kosztów procesu - zażalenie

Inaczej rzecz przedstawia się w przypadku częściowego zasądzenia żądanych kosztów procesu, przy jednoczesnym nieoddaleniu wniosku w pozostałym zakresie - kiedy to stronie przysługuje zażalenie.

W myśl bowiem dominującego orzecznictwa ( postanowienia SN z dnia 4 listopada 2010 r. sygn. akt IV CZ 82/2010 oraz z dnia 15 kwietnia 2008 r. sygn. akt V CZ 139/2007 ) nieuwzględnienie w całości wniosku strony o zwrot kosztów procesu oznacza jego oddalenie.

Kary za brak OC w 2015 roku

Na marginesie należy chociażby wspomnieć, iż błędne rozstrzygnięcie w przedmiocie zwrotu kosztów procesu (zazwyczaj zasądzenie innej kwoty niż żądana w pozwie) może być następstwem oczywistej omyłki pisarskiej. W takiej sytuacji szczególnie, jeśli zasądzona kwota kosztów jest niższa od kwoty żądanej w pozwie - z ostrożności procesowej - powinniśmy wnieść zażalenie. Jeśli sąd po otrzymaniu zażalenia stwierdzi, iż wydając rozstrzygnięcie w przedmiocie zwrotu kosztów procesu popełnił oczywistą omyłkę pisarską lub rachunkową – postanowi o jej sprostowaniu z urzędu.

Podstawa prawna:

art. 98 – 110, art. 350 – 353, 394 § 1 ust. 9, art. 394 § 2 i 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101 z późn. zm.).

Magdalena Kruk-Czerwińska, radca prawny, Kancelaria Prawnicza FORUM