Rozszerzenie kręgu podmiotów uprawnionych do zwrotu akcyzy

Zarys stanu faktycznego sprawy

Spółka, której działalności dotyczył przedmiotowy spór, zajmowała się nabywaniem produktów z akcyzą zapłaconą na terytorium RP, nie będąc przy tym podmiotem płacącym akcyzę (podatnik), ani nie nabywając tych produktów bezpośrednio od podmiotu płacącego akcyzę (bezpośredni nabywca od podatnika akcyzy). Osią sporu było rozstrzygnięcie kwestii, czy spółka ma prawo do żądania zwrotu akcyzy, zapłaconej na terytorium kraju i po ich dostawie wewnątrzwspólnotowej lub eksporcie, przy zachowaniu wszelkich wymogów dokumentacyjnych w sytuacji, gdy w łańcuchu transakcji nie działa jako podatnik ani bezpośredni nabywca od podatnika podatku akcyzowego.

Stanowisko spółki

Zdaniem Spółki w zarysowanym stanie faktycznym i zdarzeniu przyszłym będzie ona uprawniona do zwrotu podatku akcyzowego zapłaconego na terytorium Polski w cenie nabycia wyrobów akcyzowych mimo, że nie jest podatnikiem albo podmiotem, który nabył wyroby akcyzowe od podatnika i dokona ich dostawy wewnątrzwspólnotowej lub eksportu.

Polecamy:  Pakiet żółtych książek - Podatki 2018

Stanowisko organu interpretacyjnego

Minister Finansów w wydanej na rzecz spółki interpretacji indywidualnej nie zgodził się z takim stanowiskiem. Odwołał się do ustawy z 2008 r. o podatku akcyzowym, a konkretnie jej art. 82 ust. 1 i 2. Zdaniem organu interpretacyjnego pozwalają one na uzyskanie zwrotu akcyzy jedynie podatnikowi, który dokonał wewnątrzwspólnotowej wyrobów akcyzowych oraz podmiotowi, który nabył wyroby akcyzowe oraz tego podatnika, zatem a contrario nie są do tego uprawnione inne podmioty.

Rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

Spółka nie zgodziła się z takim poglądem Ministra Finansów, w związku z czym sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy.

Problematyki tej Sąd nie mógł rozstrzygnąć bez zbadania kwestii czy doszło do sprzeczności przepisów prawa krajowego z przepisami Dyrektywy Rady nr 2008/118/WE. Z jednej strony Spółka podnosiła, że polskie przepisy nieprawidłowo implementowały regulacje z dyrektywy horyzontalnej. Było to wsparte twierdzeniem, że art. 33 ust. 1 i 6 zawiera szerszy krąg podmiotów niż zostało to wskazane w polskiej ustawie o podatku akcyzowym, co w konsekwencji narusza cel określony w dyrektywie Rady.

Zupełnie inaczej twierdził organ interpretacyjny, twierdząc że nie zachodzi sprzeczność między przepisami unijnymi, a krajowymi. Potwierdza to jego zdaniem ustanowione w dyrektywie wymaganie skutecznej weryfikacji zasadności wniosków o zwrot akcyzy i zapobieganie nadużyciom, czego zdaniem organu przejawem jest właśnie ograniczenie podmiotowe do zwrotu akcyzy.

WSA w Bydgoszczy, po rozpatrzeniu argumentów obu stron, przyznał rację Spółce. Jego zdaniem z żadnego przepisu dyrektywy nie wynika ograniczenie podmiotowe do zwrotu akcyzy, a swoboda rozwiązań polskiego ustawodawcy została ograniczona do modyfikacji procedur zwrotu i umorzenia oraz mechanizmów utrudniających nadużycia w zakresie zwrotu podatku – co nie obejmuje wyznaczania węższego kręgu podmiotów uprawnionych do zwrotu akcyzy.

Zdaniem WSA w Bydgoszczy, zdecydowana większość norm zawartych w dyrektywie nr 2008/118/WE ma charakter jasny i bezwarunkowy. W związku z niekwestionowanymi w doktrynie i orzecznictwie zasadami nadrzędności prawa wspólnotowego nad krajowym oraz zasadą bezpośredniego skutku tego prawa, Sąd uznał, że należy bezpośrednio powoływać się na przepisy dyrektywy, zamiast na krajowe przepisy w zakresie podatku akcyzowego.

Przełamanie linii orzeczniczej sądów administracyjnych

Orzecznictwo sądowoadministracyjne, choć wpierw pozostające w rozłamie pomiędzy poglądem prezentowanym przez skarżącą, a utrzymywanym przez organ interpretacyjny zostało ustalone na poziomie Naczelnego Sądu Administracyjnego, zgodnie z zapatrywaniami spółki. Tak między innymi słusznie w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 lutego 2017 r. sygn. akt I GSK 2260/15 podniesiono, że nie można dokonywać wykładni przepisów dyrektywy „wbrew zapisom” art. 82 ustawy o podatku akcyzowym, ponieważ naruszałoby to istotę i moc wiążącą dyrektywy. Konieczność takiego rozstrzygnięcia wynika także z analizy Preambuły Dyrektywy, przewidującej konieczność ustalenia tożsamych definicji i warunków wymagalności – z tego powodu na poziomie EU należy doprecyzować kto jest zobowiązany do zapłaty podatku akcyzowego. Podkreślono, że zastosowanie polskich przepisów nt. podatku akcyzowego doprowadziłoby do dwukrotnego zapłacenia podatku, bez możliwości uzyskania jego zwrotu w państwie, gdzie wyrób nie został przeznaczony do konsumpcji. 

Jednocześnie bez rozpatrzenia problematyki możliwości bezpośredniego stosowania prawa UE te rozważania były bezprzedmiotowe. Sąd analizując przepisy unijne i orzecznictwo wypracowane przez Trybunał Sprawiedliwości UE, stwierdził że dyrektywa może być, a nawet powinna bezpośrednio stosowana w takim przypadku. W doktrynie podnosi się, że jednostki mogą powoływać się bezpośrednio na przepisy dyrektywy przyznające im uprawnienia, jeśli spełnione są dwa warunki:

• przepisy dyrektywy są jasne i bezwarunkowe;
• państwo członkowskie EU nie transponowało dyrektywy do własnego systemu prawnego bądź dokonało niewłaściwej transpozycji.

Wyrok ten jest kolejnym potwierdzeniem dokonującego się przełamania linii orzeczniczej. Wcześniej istniejąca linia orzecznicza sądów administracyjnych miała odmienny charakter, dowodem czego są wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z Krakowa z 8 grudnia 2015 r. sygn. akt I SA/Kr 1267/15 czy Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 stycznia 2014 r. sygn. akt I FSK 284/13 i z 27 kwietnia 2012 r. sygn. akt I GSK 738/11. Odmienna była argumentacja, gdyż sądy podnosiły iż z przepisu Dyrektywy nie wynika, że nie można unormować danej kwestii, tak jak w art. 82 ust. 1 ustawy o podatku akcyzowym.