REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Kancelaria Prawna Skarbiec
Kancelaria Prawna Skarbiec świadczy doradztwo prawne z zakresu prawa podatkowego, gospodarczego, cywilnego i karnego.
Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania /Shutterstock
Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania /Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Szacowanie podstawy opodatkowania przez organy podatkowe jest nadzwyczajną i zastępczą formą wymiaru zobowiązań podatkowych. Obowiązek określenia wymiaru opodatkowania w ten sposób ma zastosowanie w ściśle określonych sytuacjach.

REKLAMA

Przepisy podatkowe przewidują, że w pewnych sytuacjach może dojść do określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania. Dokonuje tego arbitralnie organ podatkowy, jeśli zostanie spełniona któraś z przesłanek wskazanych w art. 23 § 1 Ordynacji podatkowej (np. gdy brak jest ksiąg podatkowych lub gdy prowadzone były one nierzetelnie). A taka arbitralność rodzi ryzyko nadużyć ze strony fiskusa, który nie powinien zapominać, że szacowanie to nadzwyczajna forma wymiaru opodatkowania. Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny: „każda metoda szacunkowa wynikająca z art. 23 § 3 i § 4 Ordynacji podatkowej nie ma nigdy cech metody doskonałej” (wyrok z 2 lutego 2016 r., sygn. II FSK 1527/14).

Szacowanie podstawy opodatkowania przez organy podatkowe

Obowiązek szacowania wymiaru zobowiązań podatkowych aktualizuje się jedynie w określonych sytuacjach. Po pierwsze w przypadku braku ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do określenia podstawy opodatkowania. Po drugie wtedy, gdy dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Po trzecie natomiast w sytuacji, gdy podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej formy opodatkowania. Przy czym organ podatkowy odstąpi od metody szacowania, jeśli – pomimo braku ksiąg podatkowych – dowody uzyskane w toku postępowania pozwalają na określenie podstawy opodatkowania oraz gdy dane wynikające z ksiąg podatkowych zostaną uzupełnione dowodami w toku postępowania, co pozwoli na określenie podstawy opodatkowania.

Jakie są metody szacowania?

Przepisy Ordynacji podatkowej wskazują sześć zalecanych metod szacowania. Pierwszą z nich jest metoda porównawcza wewnętrzna. Polega ona na porównaniu wysokości obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, w których znana jest wysokość obrotu. Drugi sposób to metoda porównawcza zewnętrzna. Opiera się ona na porównaniu wysokości obrotów w innych przedsiębiorstwach prowadzących działalność o podobnym zakresie i podobnych warunkach. Trzecią metodą uwzględnioną przez przepisy podatkowe jest metoda remanentowa. Polega na porównaniu wartości majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu. Czwarty sposób to metoda produkcyjna.

Korzystając z niej, organ ustala zdolność produkcyjną przedsiębiorstwa. Piąta metoda określana jest mianem kosztowej, ponieważ obejmuje ustalenie wysokości obrotu na podstawie wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, z uwzględnieniem wskaźnika udziału tych kosztów w obrocie. Ostatnią metodą wykorzystywaną przez organy podatkowe jest metoda udziału dochodu w obrocie. Polega ona na ustaleniu wysokości dochodów ze sprzedaży określonych towarów i wykonywania określonych usług, z uwzględnieniem wysokości udziału tej sprzedaży (wykonanych usług) w całym obrocie.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zakres i przedmiot szacowania

Szacowanie obejmuje swoim zakresem wyłącznie podatki o charakterze przychodowym i dochodowym. Wyłączone z tego zostały jedynie dochody nieujawnione. Założonym przez ustawodawcę celem zezwolenia na dokonywanie oszacowania podstawy opodatkowania przez organy podatkowe było ustalenie jej w wysokości zbliżonej do rzeczywistej. „Jednak wiadomo, że praktyczną tendencją organów podatkowych, uzasadnioną ich rolą w gromadzeniu dochodów budżetowych, może być zawyżanie podstawy opodatkowania” (Ordynacja podatkowa. Komentarz, wyd. 8, red. H. Dzwonkowski).

Polecamy: Przewodnik po zmianach przepisów

REKLAMA

Zgodnie z art. 23 Ordynacji podatkowej przedmiotem szacowania może być jedynie element konstrukcji prawnej podatku, jakim jest podstawa opodatkowania. W odniesieniu do podatku VAT będzie to zatem określenie obrotu, w tym w szczególności kwoty należnej z tytułu sprzedaży, pomniejszonej o kwotę należnego podatku. Co również istotne, przy szacowaniu konieczne jest zastosowanie wszelkich zasad dotyczących podstawy opodatkowania w danym podatku. Biorąc za przykład podatek dochodowy, szacunkom powinien być poddany zarówno przychód, jak i związane z nim koszty.

„Użyty w art. 23 § 2 OrdPU zwrot "organ podatkowy odstąpi od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania" należy rozumieć jako nakaz odstąpienia od szacowania, gdy dane z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Oszacowanie podstawy opodatkowania jest złem koniecznym i winno być stosowane w sytuacjach, gdy nie jest możliwe określenie podstawy w inny sposób" (wyrok WSA w Łodzi z 7 marca 2017 r., I SA/Łd 573/16).


Doszacowanie do budżetu

REKLAMA

Przewidziana w art. 23 Ordynacji podatkowej procedura szacowania w założeniu ma stanowić zastępczą formę wyliczania podstawy opodatkowania w sytuacji niemożności dokonania obliczeń na podstawie dokumentów i w braku dostępu do odpowiednich danych księgowych. Procedura ta nosi jednak znamiona sankcji podatkowej, podobnej w swej konstrukcji do opodatkowywania przez fiskusa sankcyjną stawką 75% dochodów pochodzących z nieudokumentowanych źródeł. Nie można również zapomnieć, że w myśl art. 54 § 1 Kodeksu karnego skarbowego: „Podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie” (Dz.U. 1999 nr 83, poz. 930, ze zm.). A przecież jednym z celów powołania 1 marca 2017 r. Krajowej Administracji Skarbowej, stojącej na straży przestrzegania przepisów Kodeksu karnego skarbowego, oprócz zapewnienia podatnikom „nowoczesnego i przyjaznego wykonywania obowiązków podatkowych i celnych” (Dz.U. 2016, poz. 1947) było zwiększenie wpływów budżetowych.

„Oszacowanie podstawy opodatkowania nie może stanowić swoistej sankcji podatkowej, gdyż jej założeniem i celem jest jedynie odtworzenie rzeczywistości w zakresie danych, mających znacznie dla wymiaru należnego podatku” (wyrok NSA z dnia 4 czerwca 2002 r., sygn. I SA/Łd 1421/2000).

Margines swobody fiskusa i represji podatnika

Instytucja szacowania wymiaru opodatkowania znana była już od dawna na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zawarta w przepisie art. 11 ust. 1 (obecnie w innym miejscu, bowiem art. 11 ustawy o CIT został uchylony z dniem 1 stycznia 2019 r. ustawą z dnia 23 października 2018 r., Dz.U. z 2018 r. poz. 2193). Od dawna też pozostawienie organom podatkowym swobody w określaniu podatnikom ciężaru fiskalnego budziło kontrowersje. Jak zawarł w wyroku z 24 lutego 1999 r. NSA we Wrocławiu:

„W przekonaniu organów podatkowych implikacja stwarzająca podstawy do ustalenia dochodu w drodze oszacowania pozwalała na odrzucenie jakichkolwiek dowodów oferowanych przez stronę w toku postępowania podatkowego. Gdyby tak było, to możliwość szacunkowego wyliczenia dochodu stawałaby się sankcją za zawarcie niekorzystnej umowy, a nie metodą ustalania dochodu wtedy, kiedy nie można go ustalić na podstawie ksiąg rachunkowych, natomiast sam przepis art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych stawałby się normą stanowiącą podstawę do stosowania represji w prawie podatkowym. Zauważone uchybienia skłaniają do wyrażenia ogólnego poglądu, że przepis art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie zwalnia organu od obowiązku podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, nawet wówczas, gdy ustalenie dochodu jest niemożliwe na podstawie ksiąg rachunkowych, dlatego nie wyklucza dopuszczenia jako dowodu wszystkiego, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, ponieważ w państwie prawnym metoda szacunkowego ustalania dochodu nie zyskuje pierwszeństwa przed obowiązkiem dążenia do ustalenia prawdy obiektywnej” (sygn. I SA/Wr 738/97).

Autor: radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi

radca prawny Robert Nogacki, Kancelaria Prawna Skarbiec
Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
MF proponuje zmiany w raportowaniu do KNF. Mniej obowiązków dla domów maklerskich

Ministerstwo Finansów opublikowało projekt rozporządzenia zmieniającego zasady przekazywania informacji do Komisji Nadzoru Finansowego przez firmy inwestycyjne i banki prowadzące działalność maklerską. Nowe regulacje, będące częścią pakietu deregulacyjnego, mają na celu uproszczenie obowiązków sprawozdawczych i zmniejszenie obciążeń administracyjnych.

Kawa z INFORLEX. Przygotowanie do KSeF

Zapraszamy na bezpłatne spotkanie online. Kawa z INFORLEX wydanie EXTRA. Rozmowa z 2 cenionymi ekspertami.

Kolejna rewolucja i sensacyjne zmiany w KSeF i elektronicznym fakturowaniu. Czy są nowe terminy, co z możliwością fakturowania offline

Deregulacja idzie pełną parą. Rząd zmienia nie tylko obowiązujące już przepisy, ale i te, które dopiero mają wejść w życie. Przykładem takiej deregulacji są przepisy o KSeF czyli o obowiązkowym przejściu na wyłącznie cyfrowe e-faktury. Co się zmieni, co z terminami obowiązkowego przejścia na e-fakturowanie dla poszczególnych grup podatników?

BPO jako most do innowacji: Jak outsourcing pomaga firmom wyjść ze swojej bańki i myśleć globalnie

W dzisiejszym dynamicznym środowisku biznesowym, gdzie innowacyjność decyduje o przewadze konkurencyjnej, wiele przedsiębiorstw boryka się z paradoksem: potrzebują dostępu do najnowszych technologii i świeżych perspektyw, ale ograniczają ich własne zasoby, lokalizacja czy kultura organizacyjna. Business Process Outsourcing (BPO) staje się w tym kontekście nie tylko narzędziem optymalizacji kosztów, ale przede wszystkim bramą do globalnej puli wiedzy i innowacji.

REKLAMA

Nowelizacja ustawy o VAT dot. obowiązkowego KSeF. Rząd podjął decyzję

W dniu 17 czerwca 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów oraz zmieniająca ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez Ministra Finansów. Ta nowelizacja ma na celu wprowadzenie obowiązkowego modelu Krajowego Systemu e-Faktur („KSeF”), czyli specjalnego systemu elektronicznego do wystawiania i odbierania faktur (tzw. faktur ustrukturyzowanych). Oznaczać to będzie odejście od papierowych faktur VAT. Ponadto, w związku z wejściem w życie nowego systemu, o 1/3 skrócony zostanie podstawowy termin zwrotu VAT – z 60 do 40 dni. Wprowadzenie tego systemu zostanie podzielone na 2 etapy, aby firmy lepiej mogły się do niego dostosować.

Nowelizacja ustawy o VAT dot. obowiązkowego KSeF. Rząd podjął decyzję

W dniu 17 czerwca 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów oraz zmieniająca ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez Ministra Finansów. Ta nowelizacja ma na celu wprowadzenie obowiązkowego modelu Krajowego Systemu e-Faktur („KSeF”), czyli specjalnego systemu elektronicznego do wystawiania i odbierania faktur (tzw. faktur ustrukturyzowanych). Oznaczać to będzie odejście od papierowych faktur VAT. Ponadto, w związku z wejściem w życie nowego systemu, o 1/3 skrócony zostanie podstawowy termin zwrotu VAT – z 60 do 40 dni. Wprowadzenie tego systemu zostanie podzielone na 2 etapy, aby firmy lepiej mogły się do niego dostosować.

Wzmożone kontrole upoważnionych i zarejestrowanych eksporterów w UE

Od czerwca 2025 r. unijne służby celne rozpoczęły skoordynowane i intensywne kontrole firm posiadających status upoważnionego eksportera (UE) oraz zarejestrowanego eksportera (REX). Działania te są odpowiedzią na narastające nieprawidłowości w dokumentowaniu preferencyjnego pochodzenia towarów i mają na celu uszczelnienie systemu celnego w ramach umów o wolnym handlu.

8 Najczęstszych błędów przy wycenie usług księgowych

Prawidłowa wycena usług księgowych pozwala prowadzić rentowne biuro rachunkowe. Za niskie wynagrodzenie za usługi księgowe spowoduje w pewnym momencie zapaść zdrowotną księgowej, wypalenie zawodowe, depresję, problemy w życiu osobistym.

REKLAMA

Audytor pod lupą – IAASB zmienia zasady współpracy i czeka na opinie

Jak audytorzy powinni korzystać z wiedzy zewnętrznych ekspertów? IAASB proponuje zmiany w międzynarodowych standardach i otwiera konsultacje społeczne. To szansa, by wpłynąć na przyszłość audytu – głos można oddać do 24 lipca 2025 r.

Zamiast imigrantów na stałe ich praca zdalna. Nowa szansa dla gospodarki dzięki deregulacji

Polska jako hub rozliczeniowy: Jak deregulacja podatkowa może przynieść miliardowe wpływy? Zgodnie z szacunkami rynkowych ekspertów, gdyby Polska zrezygnowała z obowiązku przedstawiania certyfikatów rezydencji podatkowej, mogłaby zwiększyć liczbę zagranicznych freelancerów zatrudnianych zdalnie przez polskie firmy do około 1 mln osób rocznie.

REKLAMA