REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania

Kancelaria Prawna Skarbiec
Kancelaria Prawna Skarbiec świadczy doradztwo prawne z zakresu prawa podatkowego, gospodarczego, cywilnego i karnego.
Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania /Shutterstock
Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania /Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Szacowanie podstawy opodatkowania przez organy podatkowe jest nadzwyczajną i zastępczą formą wymiaru zobowiązań podatkowych. Obowiązek określenia wymiaru opodatkowania w ten sposób ma zastosowanie w ściśle określonych sytuacjach.

REKLAMA

Autopromocja

Przepisy podatkowe przewidują, że w pewnych sytuacjach może dojść do określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania. Dokonuje tego arbitralnie organ podatkowy, jeśli zostanie spełniona któraś z przesłanek wskazanych w art. 23 § 1 Ordynacji podatkowej (np. gdy brak jest ksiąg podatkowych lub gdy prowadzone były one nierzetelnie). A taka arbitralność rodzi ryzyko nadużyć ze strony fiskusa, który nie powinien zapominać, że szacowanie to nadzwyczajna forma wymiaru opodatkowania. Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny: „każda metoda szacunkowa wynikająca z art. 23 § 3 i § 4 Ordynacji podatkowej nie ma nigdy cech metody doskonałej” (wyrok z 2 lutego 2016 r., sygn. II FSK 1527/14).

Szacowanie podstawy opodatkowania przez organy podatkowe

Obowiązek szacowania wymiaru zobowiązań podatkowych aktualizuje się jedynie w określonych sytuacjach. Po pierwsze w przypadku braku ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do określenia podstawy opodatkowania. Po drugie wtedy, gdy dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Po trzecie natomiast w sytuacji, gdy podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej formy opodatkowania. Przy czym organ podatkowy odstąpi od metody szacowania, jeśli – pomimo braku ksiąg podatkowych – dowody uzyskane w toku postępowania pozwalają na określenie podstawy opodatkowania oraz gdy dane wynikające z ksiąg podatkowych zostaną uzupełnione dowodami w toku postępowania, co pozwoli na określenie podstawy opodatkowania.

Jakie są metody szacowania?

Przepisy Ordynacji podatkowej wskazują sześć zalecanych metod szacowania. Pierwszą z nich jest metoda porównawcza wewnętrzna. Polega ona na porównaniu wysokości obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, w których znana jest wysokość obrotu. Drugi sposób to metoda porównawcza zewnętrzna. Opiera się ona na porównaniu wysokości obrotów w innych przedsiębiorstwach prowadzących działalność o podobnym zakresie i podobnych warunkach. Trzecią metodą uwzględnioną przez przepisy podatkowe jest metoda remanentowa. Polega na porównaniu wartości majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu. Czwarty sposób to metoda produkcyjna.

Korzystając z niej, organ ustala zdolność produkcyjną przedsiębiorstwa. Piąta metoda określana jest mianem kosztowej, ponieważ obejmuje ustalenie wysokości obrotu na podstawie wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, z uwzględnieniem wskaźnika udziału tych kosztów w obrocie. Ostatnią metodą wykorzystywaną przez organy podatkowe jest metoda udziału dochodu w obrocie. Polega ona na ustaleniu wysokości dochodów ze sprzedaży określonych towarów i wykonywania określonych usług, z uwzględnieniem wysokości udziału tej sprzedaży (wykonanych usług) w całym obrocie.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zakres i przedmiot szacowania

Szacowanie obejmuje swoim zakresem wyłącznie podatki o charakterze przychodowym i dochodowym. Wyłączone z tego zostały jedynie dochody nieujawnione. Założonym przez ustawodawcę celem zezwolenia na dokonywanie oszacowania podstawy opodatkowania przez organy podatkowe było ustalenie jej w wysokości zbliżonej do rzeczywistej. „Jednak wiadomo, że praktyczną tendencją organów podatkowych, uzasadnioną ich rolą w gromadzeniu dochodów budżetowych, może być zawyżanie podstawy opodatkowania” (Ordynacja podatkowa. Komentarz, wyd. 8, red. H. Dzwonkowski).

Polecamy: Przewodnik po zmianach przepisów

Zgodnie z art. 23 Ordynacji podatkowej przedmiotem szacowania może być jedynie element konstrukcji prawnej podatku, jakim jest podstawa opodatkowania. W odniesieniu do podatku VAT będzie to zatem określenie obrotu, w tym w szczególności kwoty należnej z tytułu sprzedaży, pomniejszonej o kwotę należnego podatku. Co również istotne, przy szacowaniu konieczne jest zastosowanie wszelkich zasad dotyczących podstawy opodatkowania w danym podatku. Biorąc za przykład podatek dochodowy, szacunkom powinien być poddany zarówno przychód, jak i związane z nim koszty.

„Użyty w art. 23 § 2 OrdPU zwrot "organ podatkowy odstąpi od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania" należy rozumieć jako nakaz odstąpienia od szacowania, gdy dane z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Oszacowanie podstawy opodatkowania jest złem koniecznym i winno być stosowane w sytuacjach, gdy nie jest możliwe określenie podstawy w inny sposób" (wyrok WSA w Łodzi z 7 marca 2017 r., I SA/Łd 573/16).


Doszacowanie do budżetu

REKLAMA

Przewidziana w art. 23 Ordynacji podatkowej procedura szacowania w założeniu ma stanowić zastępczą formę wyliczania podstawy opodatkowania w sytuacji niemożności dokonania obliczeń na podstawie dokumentów i w braku dostępu do odpowiednich danych księgowych. Procedura ta nosi jednak znamiona sankcji podatkowej, podobnej w swej konstrukcji do opodatkowywania przez fiskusa sankcyjną stawką 75% dochodów pochodzących z nieudokumentowanych źródeł. Nie można również zapomnieć, że w myśl art. 54 § 1 Kodeksu karnego skarbowego: „Podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie” (Dz.U. 1999 nr 83, poz. 930, ze zm.). A przecież jednym z celów powołania 1 marca 2017 r. Krajowej Administracji Skarbowej, stojącej na straży przestrzegania przepisów Kodeksu karnego skarbowego, oprócz zapewnienia podatnikom „nowoczesnego i przyjaznego wykonywania obowiązków podatkowych i celnych” (Dz.U. 2016, poz. 1947) było zwiększenie wpływów budżetowych.

„Oszacowanie podstawy opodatkowania nie może stanowić swoistej sankcji podatkowej, gdyż jej założeniem i celem jest jedynie odtworzenie rzeczywistości w zakresie danych, mających znacznie dla wymiaru należnego podatku” (wyrok NSA z dnia 4 czerwca 2002 r., sygn. I SA/Łd 1421/2000).

Margines swobody fiskusa i represji podatnika

Instytucja szacowania wymiaru opodatkowania znana była już od dawna na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zawarta w przepisie art. 11 ust. 1 (obecnie w innym miejscu, bowiem art. 11 ustawy o CIT został uchylony z dniem 1 stycznia 2019 r. ustawą z dnia 23 października 2018 r., Dz.U. z 2018 r. poz. 2193). Od dawna też pozostawienie organom podatkowym swobody w określaniu podatnikom ciężaru fiskalnego budziło kontrowersje. Jak zawarł w wyroku z 24 lutego 1999 r. NSA we Wrocławiu:

„W przekonaniu organów podatkowych implikacja stwarzająca podstawy do ustalenia dochodu w drodze oszacowania pozwalała na odrzucenie jakichkolwiek dowodów oferowanych przez stronę w toku postępowania podatkowego. Gdyby tak było, to możliwość szacunkowego wyliczenia dochodu stawałaby się sankcją za zawarcie niekorzystnej umowy, a nie metodą ustalania dochodu wtedy, kiedy nie można go ustalić na podstawie ksiąg rachunkowych, natomiast sam przepis art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych stawałby się normą stanowiącą podstawę do stosowania represji w prawie podatkowym. Zauważone uchybienia skłaniają do wyrażenia ogólnego poglądu, że przepis art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie zwalnia organu od obowiązku podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, nawet wówczas, gdy ustalenie dochodu jest niemożliwe na podstawie ksiąg rachunkowych, dlatego nie wyklucza dopuszczenia jako dowodu wszystkiego, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, ponieważ w państwie prawnym metoda szacunkowego ustalania dochodu nie zyskuje pierwszeństwa przed obowiązkiem dążenia do ustalenia prawdy obiektywnej” (sygn. I SA/Wr 738/97).

Autor: radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi

radca prawny Robert Nogacki, Kancelaria Prawna Skarbiec

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Odprawa lub odszkodowanie dla pracownika przy odejściu z pracy a podatek. NSA: Nie nazwa świadczenia lecz jego charakter decyduje o opodatkowaniu

Restrukturyzacja zatrudnienia u danego pracodawcy polega niejednokrotnie na wdrożeniu programu dobrowolnych odejść, a następnie procedury zwolnień grupowych. Elementem obu tych rozwiązań są wypłacane pracownikom przez pracodawcę świadczenia o charakterze odpraw pracowniczych. Źródłem kontrowersji stało się opodatkowanie tych świadczeń podatkiem dochodowym PIT. W wyroku z 19 listopada 2024 r. Naczelny Sąd Administracyjny, podzielając dotychczasową, ugruntowaną linię orzeczniczą tego Sądu, wyjaśnia, czy tego typu “odszkodowanie” wolne jest od podatku dochodowego.

Emerycie, myślałeś, że z racji wieku masz prawo do ulgi rehabilitacyjnej? Fiskus odpowiada krótko i wprost

Samo bycie emerytem nie wystarczy! Aby skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej, musisz mieć status osoby niepełnosprawnej lub utrzymywać taką osobę. Sprawdź, kto według fiskusa faktycznie może liczyć na odliczenie i dlaczego wiek nie daje automatycznych przywilejów.

Podatek od spadków i darowizn w 2025 r. - skale i grupy podatkowe, kwoty wolne od podatku

Jakie skale podatkowe i kwoty wolne od podatku obowiązują w 2025 roku? Okazuje się, że od lipca 2023 r. nie zmieniły się przepisy w tym zakresie.

Polscy przedsiębiorcy mają dość! W 2025 roku oczekują niższych podatków i pilnych reform

Zawiłe przepisy, rosnące koszty i biurokratyczna udręka – polskie firmy jasno mówią, czego potrzebują od rządu w 2025 roku. Priorytetem są niższe podatki, walka z inflacją i tańsze kredyty. Transport alarmuje o brakach kadrowych, a budownictwo czeka na unijne środki. Czy władze wysłuchają głosu przedsiębiorców?

REKLAMA

Terminy płatności składek do ZUS i przekazywania dokumentów rozliczeniowych w 2025 roku

Płatnicy składek mają obowiązek przekazywania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dokumentów rozliczeniowych i oczywiście płacenia składek. Muszą to robić co miesiąc w określonych terminach.

Pożyczka między firmami bez VAT? Czy może potencjalna bomba zegarowa dla Twoich rozliczeń!

Zwolnienie z VAT przy pożyczkach między firmami brzmi kusząco, ale co jeśli rezygnacja z niego może zrujnować Twoje rozliczenia? Sprawdź, dlaczego ta decyzja to coś więcej niż tylko formalność i jak wpłynie na Twoje podatki!

Kawa z INFORLEX. Fundacja rodzinna w praktyce

Fundacja rodzinna w praktyce – zapraszamy na bezpłatne spotkanie online z cyklu 𝐊𝐚𝐰a 𝐳 𝐈𝐍𝐅𝐎𝐑𝐋𝐄𝐗. Bezpłatne spotkanie online odbędzie się 12.02.25 o g𝐨𝐝𝐳𝐢𝐧ie. 𝐓𝐞𝐦𝐚𝐭em spotkania będą fundacja rodzinna w praktyce.

Mezoinwestycje w MŚP. Czym jest zdolność finansowa i jak ją wykazać? Jak uniknąć błędów w staraniach o dotacje unijne?

To dość oczywiste że zdolność finansowa przedsiębiorstwa stanowi jeden z kluczowych obszarów, determinujących sukces w procesie aplikowania o środki unijne. W szczególności, kiedy mowa o konkursie Mezoinwestycje w MŚP, w którym minimalna wartość dofinansowania to 2 mln PLN, a poziom dofinansowania wynosi nawet do 60% kosztów netto planowanej inwestycji. Wnioskodawca w procesie aplikacyjnym zobowiązany jest wykazać przed instytucją oceniającą swą zdolność finansową do realizacji planowanego przedsięwzięcia.

REKLAMA

Emerycie, skarbowy już na Ciebie czeka! Koniecznie sprawdź swój PIT przed tą datą

Do końca lutego emeryci i renciści otrzymają formularze PIT od ZUS i KRUS. W zależności od tego, jaki dokument dostaniesz – PIT-40A czy PIT-11A – może się okazać, że musisz złożyć zeznanie podatkowe. Sprawdź, co zrobić, by uniknąć problemów i czy 30 kwietnia to dla Ciebie ważny termin!

Budżet pod ścianą: wyższe podatki, mniej wsparcia, koniec ulg

Polacy muszą szykować się na trudne zmiany. OECD zaleca pełne wycofanie wsparcia energetycznego jeszcze w tym roku, wyższe podatki od nieruchomości i środowiskowe oraz koniec ulg dla kierowców – nowy podatek od pojazdów miałby zależeć od emisji spalin. Dodatkowo rząd może ograniczyć stosowanie preferencyjnych stawek VAT, a świadczenia na dzieci kierować tylko do najuboższych. Czy domowe budżety to wytrzymają?

REKLAMA