Podział wspólnego majątku małżonków bez PIT

Wyłączenie spod opodatkowania podatkiem dochodowym przychodów osób fizycznych z tytułu sądowego podziału wspólnego małżeńskiego majątku dorobkowego oraz z tytułu wyrównania dorobków

Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, małżonkowie lub byli małżonkowie nie ponoszą podatków dochodowych od podziału majątku dorobkowego dokonanego w drodze sądowego postanowienia o podziale małżeńskiego majątku dorobkowego.

Zgodnie z przepisami art. 2 ust.1 pkt 5 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym  od osób fizycznych (dalej: "u.p.d.o.f."), przepisów w/w ustawy nie stosuje się do przychodów osiąganych z tytułu podziału wspólnego majątku małżeńskiego dokonanego w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej;  przepisów w/w ustawy nie stosuje się także do tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub po śmierci jednego z nich.

Zarówno przychody wyłączone z zakresu ustawy nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jak i wydatki poniesione w związku z uzyskaniem tego rodzaju przychodów nie są kosztami uzyskania przychodów; nie można także pomniejszać dochodów pochodzących ze źródeł przychodów, do których przepisy w/w ustawy nie znajdują zastosowania o stratę poniesioną w tej działalności.

Wyłączenie spod opodatkowania  podatkiem dochodowym od osób fizycznych przychodów osób fizycznych z tytułu podziału małżeńskiego majątku dorobkowego w skutek ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej

Wyłączenie spod opodatkowania  podatkiem dochodowym od osób fizycznych przychodów z tytułu podziału wspólnego małżeńskiego majątku dorobkowego w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej znajduje zastosowanie w każdym przypadku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej, a więc nie tylko:

- w przypadku ustania małżeńskiej wspólności majątkowej na skutek rozwiązania małżeństwa wskutek sądowego orzeczenia rozwodowego lub

- w przypadku ustania małżeńskiej wspólności majątkowej na skutek  orzeczenia sądowego o ustanowieniu separacji między małżonkami, ale również na skutek

- ograniczenia lub wyłączenia małżeńskiej wspólności majątkowej na podstawie umowy w formie aktu notarialnego zawartej między małżonkami w trakcie małżeństwa  (zob. art. 47 par.1 k.r.o.),

- ustania małżeńskiej wspólności majątkowej  na skutek ustanowienia majątkowej rozdzielności małżeńskiej przez sąd na żądanie małżonków (zob. art. 52 par.1 k.r.o.),

- powstania rozdzielności majątkowej z mocy prawa, tj. w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków (zob. art. 53 par.1 k.r.o.).

Wyłączenie spod opodatkowania  podatkiem dochodowym od osób fizycznych przychodów  osób fizycznych z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich

Zgodnie z art. 2 ust.1 pkt 5 u.p.d.o.f., przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych również nie stosuje się do przychodów osób fizycznych z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub po śmierci jednego z nich.

Otóż przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się nie tylko do przychodów z podziału małżeńskiego majątku dorobkowego po ustaniu wspólności majątkowej ale również do przychodów z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub po śmierci jednego z nich. Wyłączenie przychodów spod opodatkowania podatkiem dochodowym określone w art. 2 ust.1 pkt 5 u.p.d.o.f. dotyczy osób fizycznych podlegających ustrojowi małżeńskiej rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków określonego przepisami art. 51 ze zn.2 do art. 51 ze zn.5 k.r.o.

Chociażby w małżeństwie występowały tylko majątki odrębne, np. z racji zawarcia umowy przed lub w trakcie małżeństwa o ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej a więc gdyby istniała małżeńska rozdzielność majątkowa,  to po ustaniu owej małżeńskiej rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać orzeczenia przez sąd obowiązku wyrównania przez drugiego małżonka dorobków przez zapłatę lub przez przeniesienie prawa zgodnie z  treścią art. 51 ze zn.4 par.1 k.r.o.

Żądanie wyrównania dorobków przez zapłatę lub przez przeniesienie prawa przysługuje zubożałemu małżonkowi także w razie śmierci drugiego z małżonków; żądanie wyrównania dorobków przysługuje wówczas  małżonkowi pozostałemu przy życiu wobec spadkobierców zmarłego małżonka zgodnie z art. 51 ze zn. 5 k.r.o.

Ze względu na brzmienie art. 2 ust.1 pkt 5 u.p.d.o.f.,  w obu przypadkach przychody uzyskiwane przez małżonka z wyrównania dorobków, zarówno w razie życia każdego z małżonków, jak i w razie śmierci któregokolwiek z nich, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Wyłączenie spod opodatkowania  podatkiem dochodowym od osób fizycznych przychodów  osób fizycznych z tytułu świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny

Ostatnią grupę przychodów nie podlegających przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zgodnie z art. 2 ust.1 pkt 7 u.p.d.o.f. stanowią przychody osób fizycznych  objęte wspólnością majątkową małżeńską z tytułu świadczeń na zaspokojenie potrzeb rodziny, o których mowa w art. 27 k.r.o.,

Art. 27 k.r.o. stanowi, że oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Na podstawie art. 2 ust.1 pkt 7 u.p.d.o.f. wyłączeniu z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają nieodpłatne świadczenia małżonków na rzecz rodziny, polegające na pracy osobistej w gospodarstwie domowym czy też na staraniach w wychowywaniu dzieci. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy wprowadzającej ten przepis, tj. ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1588 z późn. zm.), celem tego przepisu jest również wyłączenie spod opodatkowania przychodów w sytuacji, gdy jeden z małżonków w trwającym małżeństwie nie chce dobrowolnie łożyć na utrzymanie rodziny i zostaje do tego zobowiązany orzeczeniem sądowym.

I. Przykład:

Oboje małżonkowie przed wydaniem przez sąd orzeczenia o ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej  czyli o rozdziale wspólnego majątku dorobkowego małżeńskiego prowadzili osobno jednoosobowe działalności gospodarcze.  Nieruchomość w B. w której działalność prowadzi były małżonek została zakupiona przez małżeństwo z małżeńskiego majątku dorobkowego na podstawie aktu notarialnego jako współwłasność na cele prywatne; parter budynku położonego na w/w nieruchomości został przebudowany i zaadaptowany przez jednego z małżonków na cele prowadzonej przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej.

Natomiast drugi  z małżonków w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej  nie korzystał ze współwłasności nieruchomości zakupionej ze wspólnego majątku małżeńskiego do prowadzenia własnej jednoosobowej działalności gospodarczej, lecz zawierał umowy dzierżawy obcych nieruchomości.

Na skutek wniosku małżonek złożonego do sądu o sądowy rozdział małżeńskiego majątku dorobkowego w 2008 roku, w dniu 01.04.2008 r. sąd wydał wyrok, orzekając o ustanowieniu małżeńskiej rozdzielności majątkowej.

W dniu wydania orzeczenia o rozdzielności majątkowej małżonek posiadał zapas towarów  w firmie jednoosobowej o wartości 130.000 zł

W dniu wydania orzeczenia o rozdzielności majątkowej była żona małżonka posiadała zapas towarów  w firmie jednoosobowej o wartości 190.000 zł. Na dzień wydania orzeczenia o rozdzielności majątkowej ówcześni małżonkowie byli współwłaścicielami nieruchomości.

Po wydaniu orzeczenia o rozdziale majątku małżeńskiego, z dochodów firmy małżonek zakupił  nieruchomość.

Sąd w dniu 08.07.2009 r. orzekł rozwód między małżonkami.

Byli małżonkowie pozostają w sporze co do daty rozdziału majątku dorobkowego małżeńskiego oraz w sporze co do sposobu podziału masy majątkowej pozostałej po sądowym ustaleniu rozdzielności oraz po sądowym orzeczeniu o rozwodzie.

Była małżonka wnioskuje w nowym postępowaniu sądowym o podział majątku porozwodowego na okres po sądowym postanowieniu o rozdzielności majątkowej, aby dzielić majątek na nowo, na czas obecny jako że były mąż utrzymał firmę i nadal ją prowadzi a była żona zamknęła jednoosobową działalność gospodarczą.

II. Podstawowymi problemami wymagającymi rozstrzygnięcia przez sąd w nowym postępowaniu podziałowym między byłymi małżonkami są:

1. wstępne, cywilistyczne ustalenie daty podziału majątku dorobkowego między byłych małżonków,

2. inwentaryzacja cywilistyczna wspólnego majątku małżeńskiego dorobkowego z uwzględnieniem sądowego ustanowienia rozdzielności majątkowej oraz z uwzględnieniem wyroku rozwodowego

3. inwentaryzacja zmian składników majątkowych w trakcie zmiany cywilistycznego statusu majątkowego każdego z małżonków

4. ustalenie statusu podatkowego małżonka w podatku dochodowym (PIT) na dzień rozliczeń majątkowych z byłą żoną czyli opodatkowanie podstawowymi podatkami firmowymi (głównie chodzi o PIT) zmian składników majątkowych w trakcie zmiany cywilistycznego statusu majątkowego każdego z małżonków