Rozszerzenie wspólności małżeńskiej nie jest nabyciem wg ustawy o PIT

Rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej - wątpliwości podatkowe

To bardzo istotna w praktyce kwestia, bowiem mimo braku zmian w tym zakresie treści przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT) organy podatkowe w różny sposób interpretowały rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej w kontekście podatku dochodowego. Kluczowym przepisem jest tu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT, zgodnie z którym źródłem przychodów jest, co do zasady, odpłatne zbycie:

1. nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
2. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
3. prawa wieczystego użytkowania gruntów,
4. innych rzeczy,

- jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a-c - przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy- przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany.

Przepis ten oznacza m.in., że jeżeli odpłatne zbycie (czyli np. sprzedaż) nieruchomości nastąpiło po upływie pięciu lat (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie), to sprzedający nie musi płacić podatku (PIT) od dochodu (lub przychodu) uzyskanego z tej sprzedaży. Widać więc wyraźnie, że ważnym momentem jest tu m.in. moment (rok) nabycia nieruchomości,  bo od końca roku w którym nastąpiło nabycie liczy się owe 5 lat, po upływie których nie trzeba się martwić o podatek.

Niestety przez wiele lat organy podatkowe (a także niektóre sądy) uważały, że rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej o nieruchomość oznacza dla jednego z małżonków (tego, który przed rozszerzeniem nie był właścicielem przedmiotowej nieruchomości) nabycie tej nieruchomości. Było to sporym zaskoczeniem dla małżonków przy sprzedaży takiej nieruchomości, bo okazywało się, że termin 5 lat organy podatkowe liczą (dla jednego z małżonków) od końca roku, w którym nastąpiło rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej.

W praktyce zdarza się często, że dana nieruchomość jest wyłączną własnością jednego z małżonków (bo np. małżonek ten nabył ją przed ślubem, czy już w trakcie małżeństwa nabył nieruchomość w spadku). W takich sytuacjach małżonkowie (którzy nie mają rozdzielności majątkowej)  podejmują nierzadko decyzje o rozszerzeniu małżeńskiej wspólności ustawowej o nieruchomości wchodzące w skład majątków osobistych tych małżonków.

Majątek małżonków w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

Warto tu wskazać, że relacje majątkowe między małżonkami są uregulowane w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Kro). Zgodnie z art. 31 § 1 Kro, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe (rzeczy ruchome i nieruchomości) nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Widać więc, że nie wszystkie składniki majątku wchodzą do majątku wspólnego małżonków. Rzeczy ruchome i nieruchomości nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Przykładowo (zgodnie z art. 33 Kro) do majątku osobistego każdego z małżonków należą rzeczy ruchome i nieruchomości:

-  nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,

- nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Jednak małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa).

Umowa rozszerzająca wspólność majątkową małżeńską uregulowana została w art. 47 § 1 Kro. Jest to działająca na przyszłość umowa, której celem jest ustanowienie ustroju majątkowego między małżonkami w inny sposób od przewidzianego w przepisach o wspólności ustawowej. W szczególności chodzić może o rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej na nieruchomości znajdujące się w majątkach osobistych małżonków.

NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

Polecamy: INFORLEX Biznes

Korzystne interpretacje podatkowe i wyroki

Na szczęście od kilku lat sądy administracyjne wypracowały w tym zakresie jednolitą linię orzeczniczą, korzystną dla podatników. Zgodnie z tą linią orzeczniczą rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej poprzez włączenie do majątku wspólnego nieruchomości wchodzącej uprzednio w skład majątku osobistego jednego z małżonków, nie stanowi nabycia tej nieruchomości przez drugiego z małżonków w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przykładami takich orzeczeń są m.in. wyroki NSA z: 13 maja 2016 r. (sygn. akt II FSK 1110/14), z 22 marca 2017 r. (sygn. akt II FSK 456/15), z 7 kwietnia 2016 r. (sygn. akt II FSK 313/14).

Z linią tą ostatecznie zgodziły się również organy podatkowe. Jednym z najnowszych przykładów jest interpretacja Indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 2 maja 2018 r. (sygn. 0115-KDIT2-1.4011.99.2018.1.MK).

Przykład z ww. interpretacji indywidualnej z 2 maja 2018 r.

W 1981 r. pewien pan zawarł związek małżeński i wraz z żoną tworzył małżeńską wspólność ustawową. Żona otrzymała w 1989 roku od rodziców na podstawie umowy przekazania gospodarstwo rolne do majątku osobistego. Mąż w 1988 roku otrzymał do majątku osobistego od matki gospodarstwo rolne na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego oraz w 2007 roku gospodarstwo rolne na podstawie dziedziczenia w ramach majątku osobistego.

W 2015 roku małżeńską umową majątkową rozszerzono małżeńską wspólność ustawową o majątki osobiste. W grudniu 2017 roku sprzedano część nieruchomości (działkę budowlaną), która została wniesiona do umowy majątkowej rozszerzenia wspólności ustawowej małżeńskiej z majątku osobistego żony. Małżonkowie dalej mają wspólne gospodarstwo rolne.

Małżonkowie zapytali Dyrektora KIS, czy uzyskany przychód ze sprzedaży działki w 2017 roku podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jeśli działka była częścią nieruchomości wniesionej w ramach umowy majątkowej małżeńskiej rozszerzenia wspólności majątkowej z dawnego majątku osobistego żony?

Dyrektor KIS stwierdził, że

1) Skoro z chwilą objęcia nieruchomości wspólnością majątkową nie następuje jakiekolwiek wydzielenie części nieruchomości, a żadnemu z małżonków (współwłaścicieli) nie przysługuje własność fizycznie wydzielonej części rzeczy, to nie można przyjąć, że z chwilą rozszerzenia wspólności majątkowej (wspólności ustawowej) strona takiej umowy (w tym wypadku żona) wyzbyła się prawa do tej rzeczy.
2) Włączenie do majątku małżonków w drodze umowy rozszerzającej ustawową wspólność majątkową nieruchomości stanowiącej majątek odrębny jednego małżonka, nie jest nabyciem tej nieruchomości przez drugiego małżonka w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
3) Za datę nabycia sprzedanej w 2017 r. nieruchomości (która stanowiła wcześniej majątek odrębny żony) należy przyjąć dzień, w którym żona nabyła tę nieruchomość do majątku odrębnego. Czyli w wyniku zawarcia w 2015 r. umowy rozszerzającej wspólność ustawową, mąż stał się współwłaścicielem nieruchomości nabytej w 1989 roku.
4) Odpłatne zbycie ww. działki w 2017 r. nastąpiło po upływie 5 lat od końca roku, w którym ją nabyto (1989 r.), zatem sprzedaż ta nie stanowi źródła przychodów podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT.