Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania od 2016 roku

Klauzula ta będzie miała (zgodnie z projektem – od 1 stycznia 2016 roku) zastosowanie do wszystkich podatków, z wyjątkiem podatków pozostających w dyspozycji samorządowych organów podatkowych.

Warto zaznaczyć, że pomysł wprowadzenia takiego rozwiązania nie jest w naszym kraju zupełnie nowy, bowiem już w 2003 roku funkcjonowała na gruncie polskiego prawa podatkowego klauzula o zbliżonej treści. Przepisy te zostały jednak dość szybko uchylone na skutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (wyrok z dnia 11 maja 2004 r., sygn. K 4/03).

Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik

Zwiększająca się z roku na rok popularność działań mających na celu uchylanie się od opodatkowania oraz oszustw podatkowych jest efektem stopniowego wprowadzania przez państwo coraz dotkliwszych obciążeń podatkowych, a także związanych z nimi obowiązków administracyjnych i biurokratycznych.

Zgodnie z założeniami projektu, podstawowym celem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania będzie ochrona bazy podatkowej państwa przed takimi właśnie zjawiskami.

Unikanie opodatkowania przy pomocy „sztucznych konstrukcji prawnych”

Omawiana ochrona będzie realizowana poprzez nadanie organom podatkowym uprawnienia do samodzielnego ustalania lub określania zobowiązania podatkowego w przypadku stwierdzenia unikania opodatkowania lub obniżania wymiaru podatku, przy jednoczesnym wykorzystaniu w tym celu „sztucznej konstrukcji prawnej”.

W projektowanych przepisach znalazła się definicja legalna unikania opodatkowania; zgodnie z art. 25a, unikaniem opodatkowania będzie zastosowanie w sposób zamierzony sztucznej konstrukcji prawnej, której głównym celem było uzyskanie nieprzewidzianej w przepisach prawa podatkowego oraz sprzecznej z celem i istotą tych przepisów znacznej korzyści podatkowej przez podmiot tworzący lub współtworzący sztuczną konstrukcję prawną.

Tylko część z zastosowanych powyżej pojęć została w ustawie wyjaśniona. Brak jest m.in. definicji „sprzeczności z celem i istotą przepisów prawa podatkowego”, zaś pojęcia „znacznej korzyści podatkowej” oraz „sztucznej konstrukcji prawnej” zostały ustalone poprzez odwołanie się do innych wyrażeń nieostrych (np. „nadmierna zawiłość”, „poprawa sytuacji podatnika w istotnej mierze” itd.).

Ordynacja podatkowa – zmiany od 2015 i 2016 roku

Podatki 2014 - Nowy VAT 500 pytań i odpowiedzi na trudne pytania

Podyskutuj o tym na naszym FORUM

Ciężar dowodu co do unikania opodatkowania

Wspomniane wcześniej uprawnienie organów podatkowych do ustalania zobowiązania podatkowego w oparciu o powyższą klauzulę będzie możliwe jedynie po wcześniejszym udowodnieniu zaistnienia zjawiska unikania opodatkowania przez podatnika w rozumieniu przedmiotowej regulacji. Ciężar dowodu w głównej mierze spoczywał będzie na organach podatkowych.

Będą one obowiązane wykazać, że podatnik unikał opodatkowania i uzyskał w wyniku tego znaczne korzyści podatkowe, oraz że w danej sprawie jest możliwa do zastosowania typowa konstrukcja prawna.

Dopiero po udowodnieniu przez organy wymienionych powyżej okoliczności oraz jednoczesnym nie wykazaniu przez podatnika, że istniały inne ważne względy lub istotne korzyści ekonomiczne lub biznesowe uzasadniające zastosowanie w okolicznościach konkretnej sprawy sztucznej konstrukcji prawnej, klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania będzie mogła być zastosowana.

Samochód wycofany z działalności - rozliczenie VAT

Rada do Spraw Unikania Opodatkowania

Wraz z wprowadzaniem omawianej klauzuli przewidywane jest utworzenie specjalnego organu opiniodawczego co do zasadności stosowania klauzuli w danej sprawie, tj. Radę do Spraw Unikania Opodatkowania. Ma ona być organem kolegialnym i niezależnym, wydającym opinie na wniosek zarówno organu podatkowego pierwszej instancji, organu odwoławczego, jak i samej strony. Możliwość wystąpienia w przypadku wątpliwości do odpowiednio wyspecjalizowanego zespołu ma zwiększać pewność i przejrzystość stosowania klauzuli.

Nie jest jednak do końca jasne, dlaczego projektodawca zdecydował się nadać wydawanym opiniom niewiążący organy podatkowe charakter. W praktyce może okazać się, że znaczenie Rady w sprawach z zastosowaniem klauzuli zostanie szybko zmarginalizowane, albo ze względu na ignorowanie opinii przez administrację podatkową, albo poprzez wypracowanie jednolitych procedur działania, w wyniku czego dalsze funkcjonowanie Rady byłoby zbędne. Postulat związania organów podatkowych wydawanymi w tym zakresie opiniami powinien być priorytetem, szczególnie biorąc pod uwagę, iż takie związanie nie niesie za sobą żadnych potencjalnych zagrożeń ani dla podatników, ani dla majątku państwa.

Opinie zabezpieczające

Wiążący dla organów podatkowych charakter będą miały natomiast wydawane przez Ministra Finansów „opinie zabezpieczające”; to nowość w polskim systemie prawnym. Konstrukcyjnie będą one dość podobne do interpretacji indywidualnych w sprawach podatkowych, tj. zastosowanie się podatnika do treści takiej opinii będzie dawało prawo do powoływania się na ogólną zasadę nieszkodzenia, a także na zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku lub odsetek, zaś postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe nie będą mogły być wszczynane i prowadzone.

Różnicę w stosunku do interpretacji indywidualnych będzie stanowiła wysokość opłaty za wydanie opinii zabezpieczającej – jeżeli przynajmniej jedna czynność prawna wchodząca w skład planowanej konstrukcji prawnej ma być dokonana z podmiotami będącymi nierezydentami lub z podmiotami kontrolowanymi lub zarządzanymi przez nierezydentów, opłata taka wynosiła będzie 30.000 zł, zaś w pozostałych przypadkach – 15.000 zł.

Deregulacja zawodów księgowych i finansowych w 2014r. - PDF

Zaliczki na poczet przyszłych usług nieokreślonych a VAT

Przepisy dotyczące klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, Rady ds. Unikania Opodatkowania oraz opinii zabezpieczających mają (wg omawianego projektu) wejść w życie z dniem 1 stycznia 2016 r. Jak czytamy w uzasadnieniu omawianego Projektu: Wprowadzenie tych instytucji wymaga odpowiedniego przygotowania administracji podatkowej do wdrożenia tych rozwiązań i stworzenia niezbędnych struktur organizacyjnych, z tym że można będzie powołać Radę w okresie vacatio legis.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw

Bartłomiej Kurant, Młodszy Konsultant Podatkowy

Instytut Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy Sp. z o.o.