Nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji podatkowej

Po co nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności

Zgodnie z Ordynacją podatkową, decyzja nieostateczna, nakładająca na stronę obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, nie podlega wykonaniu, chyba że decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Dopiero decyzja ostateczna podlega wykonaniu, co oznacza, że organ podatkowy może wszcząć postępowanie egzekucyjne w przypadku gdy podatnik dobrowolnie nie zapłaci. Podstawowym celem nadania rygoru natychmiastowej wykonalności jest zatem możliwość dochodzenia wykonania przez podatnika decyzji na drodze przymusu, tj. w drodze postępowania egzekucyjnego w administracji. Dodatkowo, jeśli zbliża się termin przedawnienia zobowiązania podatkowego, organ podatkowy przez zastosowanie środka egzekucyjnego przerywa bieg terminu przedawnienia. Wystarczy, że środek egzekucyjny zostanie zastosowany (np. organ podatkowy zajmie wierzytelności z rachunku bankowego) i podatnik zostanie o tym zawiadomiony przed upływem terminu przedawnienia. Skuteczne przerwanie biegu terminu przedawnienia oznacza, że termin ten biegnie na nowo, a organ podatkowy ma znowu dużo czasu na działanie.

Możliwe podważenie rygoru natychmiastowej wykonalności

Na postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności służy zażalenie (w ciągu 7 dni od dnia otrzymania postanowienia). Zażalenie będzie skuteczne, tzn. spowoduje uchylenie postanowienia o nadaniu rygoru, jeśli wykazane zostanie, że rygor został nadany w sposób nieuzasadniony, tj. bez spełnienia przesłanek określonych w Ordynacji podatkowej. Przesłanki muszą być spełnione co najmniej dwie, tj.:

• organ podatkowy uprawdopodobni, że zobowiązanie wynikające z decyzji nie zostanie wykonane (ta przesłanka musi być spełniona zawsze),
• wobec strony toczy się postępowanie egzekucyjne w zakresie innych należności pieniężnych,
• strona nie posiada majątku o wartości odpowiadającej wysokości zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, na którym można ustanowić hipotekę przymusową lub zastaw skarbowy, które korzystałyby z pierwszeństwa zaspokojenia,
• strona dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku znacznej wartości,
• okres do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż 3 miesiące.

Czynności sprawdzające - zakres i uprawnienia organów podatkowych

W ostatnim czasie orzecznictwo NSA dotyczące nadawania rygoru natychmiastowej wykonalności zliberalizowało się, co oznacza, że podatnikom trudniej jest doprowadzić do uchylenia postanowienia o nadaniu rygoru. W wyrokach z 13.01.2016 r. o sygn. II FSK 2317/15 oraz z 15.12.2015 r. o sygn. II FSK 2903/13, NSA stwierdził, że sam fakt bliskości upływu terminu przedawnienia uprawdopodabnia to, że zobowiązanie nie zostanie wykonane. Oznacza to, że organ nie musi dodatkowo uzasadniać zastosowania rygoru, a wystarczy, że wskaże bliski termin przedawnienia. Poprzednio orzecznictwo było bardziej przyjazne dla podatników i sądy wskazywały, że sam upływ terminu przedawnienia nie jest uzasadnieniem dla nadania rygoru.

Złożenie zażalenia zawsze leży w interesie podatnika

Bez względu na niekorzystne dla podatników orzecznictwo NSA, zażalenie jest jedyną drogą do wyeliminowania z obrotu prawnego postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności. Gra toczy się o wysoką stawkę, ponieważ w przypadku skutecznego złożenia zażalenia i uchylenia postanowienia, przywrócony zostaje stan jak sprzed jego wydania (zob. uchwała NSA z 28.04.2014 r. o sygn. I FPS 8/13). Oznacza to, że:

• umorzone zostaje postępowanie egzekucyjne,
• uchylone zostają zastosowane środki egzekucyjne,
• cofnięty zostaje skutek przerwania biegu przedawnienia.

Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik

Tym samym podatnik ma prawo do żądania zwrotu wszelkich kwot, jakie zostały wyegzekwowane. Jeśli upłynął już termin przedawnienia, to organ podatkowy traci możliwość kontynuowania postępowania podatkowego wymiarowego i jest zobowiązany je umorzyć. Jednocześnie nie może już dochodzić przymusowego wykonania zobowiązania od podatnika (poza przypadkami, gdy niezależnie od umorzonego postępowania egzekucyjnego założona została hipoteka skarbowa lub zastaw skarbowy).

Inne możliwości obrony przed rygorem natychmiastowej wykonalności

Niezależnie od złożenia zażalenia na postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności, podatnik ma również inne drogi do walki z przyśpieszonym wykonaniem decyzji tak, aby było ono jak najmniej dotkliwe. Możliwości tych jest kilka, polegają one na wykorzystaniu kilku różnych instytucji prawa podatkowego i pozwalają osiągnąć odmienne cele. Przykładowo można tu wskazać:

• złożenie wniosku o udzielenie ulgi podatkowej (np. rozłożenie na raty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, odroczenie terminu płatności) – powoduje to zawieszenie postępowania egzekucyjnego, a zatem podatnik może szybko zapobiec zastosowaniu środka egzekucyjnego przez organ podatkowy – a tym samym zapobiec przerwaniu terminu przedawnienia;
• zapłatę podatku – powoduje to, że wszczynanie postępowania egzekucyjnego jest bezpodstawne, a podatnik nie zostanie obciążony kosztami postępowania egzekucyjnego, które mogą być bardzo wysokie. Należy jednak rozważyć konsekwencje zapłaty w kontekście kontynuowania walki o uchylenie decyzji wymiarowej i odzyskania tych pieniędzy w przyszłości.

Kontrola podatkowa i skarbowa – prawa i obowiązki kontrolowanych oraz kontrolujących

Takie dodatkowe środki mogą być stosowane niezależnie od złożenia zażalenia na postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności. Mogą one zabezpieczać interes podatnika do czasu rozstrzygnięcia sprawy ewentualnego uchylenia rygoru natychmiastowej wykonalności (należy pamiętać, że złożenie zażalenia nie wstrzymuje wykonalności decyzji) oraz na wypadek nieuwzględnienia zażalenia przez organ odwoławczy.

Przygotuj się zanim odbierzesz decyzję

Podsumowując, w przypadku zbliżającego się terminu przedawnienia, otrzymanie decyzji wymiarowej z nadanym rygorem natychmiastowej wykonalności jest bardzo prawdopodobne. Pierwszą linią obrony powinno być w takim wypadku złożenie zażalenia na postanowienie o nadaniu rygoru, ponieważ skutki uwzględnienia takiego zażalenia są najdalej idące i najkorzystniejsze dla podatnika. Ze względu jednak na profiskalne orzecznictwo NSA, warto rozważyć zastosowanie alternatywnych metod – będą to środki powodujące brak podstaw do wszczęcia postępowania egzekucyjnego bądź powodujące jego zawieszenie.

Autor: Aleksandra Miklaszewska, doradca podatkowy, Kancelaria KSP Legal & Tax Advice w Katowicach

Więcej na http://ksplegal.pl/blog-o-podatkach/