Obowiązek wymiany informacji podatkowych

Nowe regulacje wprowadziła ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019, poz. 694), opublikowana 15 kwietnia 2019 r. w Dzienniku Ustaw.

Ustawa autorstwa rządu wprowadza modyfikacje zasad i trybu wymiany informacji podatkowych między polskimi organami a odpowiednimi organami państw będących drugą stroną umów, które mają na celu zapobieganie unikaniu podwójnego opodatkowania. Modyfikacji uległ również katalog obowiązków ciążących na instytucjach finansowych w zakresie wymiany tych informacji.

Przesłuchania, wgląd w dokumenty i inne dowody

Przepis art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami stanowi, że: „Wniosek właściwego organu państwa członkowskiego wszczyna postępowanie w sprawie udzielenia informacji podatkowych” (Dz.U. 2017, poz. 648). Od 30 kwietnia 2019 r. w celu uzyskania tych informacji organy będą mogły przeprowadzić postępowanie dowodowe, a do udziału w nim mogą zostać dopuszczeni przedstawiciele organu państwa członkowskiego, który wystąpił z wnioskiem. Przedstawiciele ci będą mogli zadawać pytania świadkowi oraz stronie, przeglądać i utrwalać dokumenty i inne dowody związane ze sprawą.

Obecność przedstawicieli właściwego organu państwa członkowskiego Unii Europejskiej w toku postępowań w sprawie udzielenia informacji podatkowych, postępowań podatkowych i czynności kontrolnych umocowana będzie na podstawie porozumienia zawartego z Szefem Krajowej Administracji Skarbowej.

Dostosowaniu uległy przy okazji przepisy Ordynacji podatkowej, tak aby polska administracja skarbowa mogła udzielić informacji organowi innego państwa poprzez przesłuchanie świadka i przesłanie pozyskanych w tym przesłuchaniu informacji.

Rachunki raportowane, umowa renty, prawa z papierów wartościowych i trustu

Zmianie ulegną również definicje pojęć stosowanych przez ustawę zmienianą w zakresie automatycznej wymiany informacji o rachunkach raportowanych. Za objęte obowiązkiem raportowym aktywa finansowe uznawane będą od 30 kwietnia 2019 r.: udziały w prawach przysługujących osobie współuprawnionej z papieru wartościowego, umowy swapu, umowy ubezpieczenia lub umowy renty, a także rzeczywiste prawo własnościowe w truście. Zmodyfikowano też samą definicję umowy renty.

Większy ciężar spadnie na raportujące instytucje finansowe. Dotychczas, aby móc uznać niebędącego właścicielem beneficjenta pieniężnej umowy ubezpieczenia lub umowy renty, otrzymującego świadczenie z tytułu śmierci, za osobę raportowaną, traktującą posiadany rachunek finansowy jako rachunek raportowany, instytucja finansowa musiała wykazać, że posiada informację, iż beneficjentem jest osoba raportowana. Po wejściu w życie nowelizacji dla takiego uznania wystarczy, jeśli instytucja ta będzie wiedzieć lub mieć powody, aby sądzić, że beneficjentem jest osoba raportowana.

Beneficjent rzeczywisty trustu

Nowelizacja wprowadza też do ustawy o wymianie informacji podatkowych pojęcie trustu. Wskazuje, że należy je rozumieć zgodnie z definicją art. 2 ust. 2 pkt 24 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, a przy rozpoznawaniu obowiązków ciążących na tak rozumianych trustach, uwzględniać przepisy CRS (ang. Common Reporting Standard). Trust zobowiązany będzie m.in. do stosowania procedur należytej staranności oraz identyfikacji rachunków raportowanych, a jako posiadacz rachunku, do rozpoznania trustu jako podmiotu podlegającego automatycznej wymianie informacji. Nowe przepisy określają przesłanki ustalenia, rezydentem którego państwa jest trust.

W świetle przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, a dokładnie definicji beneficjenta rzeczywistego, należy też rozumieć beneficjenta trustu. Zgodnie z dodawanym art. 24 ust. 1 pkt 38 lit. d:

„...w przypadku trustu będącego instytucją finansową – udział w kapitale rozumiany jako udział posiadany przez osobę traktowaną jako założyciel lub beneficjent trustu lub inną osobę fizyczną sprawującą ostateczną lub faktyczną kontrolę nad trustem; osoba raportowana będzie traktowana jako beneficjent trustu, jeżeli taka osoba raportowana posiada prawo do otrzymywania bezpośrednio lub pośrednio, w tym za pośrednictwem pełnomocnika, obowiązkowej wypłaty z trustu lub może otrzymywać, bezpośrednio lub pośrednio, wypłaty uznaniowe z trustu” (Dz.U. 2019, poz. 694).

Polecamy: Instrukcje księgowego. 71 praktycznych procedur z serwisem internetowym

Dodatkowa weryfikacja rezydencji podatkowej posiadaczy części rachunków

Polska instytucja finansowa o statusie raportującej zobowiązana będzie do 16 września 2019 r. do wystąpienia do posiadacza rachunku prowadzonego w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej, a otwartego w okresie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia 30 kwietnia 2017 r. z żądaniem złożenia oświadczenia o rezydencji podatkowej. Oświadczenie to będzie musiało zawierać dane aktualne na dzień otwarcia rachunku.

Dodatkowa weryfikacja może objąć wszystkie istniejące rachunki, jeśli weryfikacji dokonywano na podstawie przepisów obowiązujących przed nowelizacją, niewymagających identyfikacji z uwzględnieniem kryterium rezydencji podatkowej posiadacza rachunku.

Większy rygor wobec przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania

Polskie instytucje finansowe korzystające ze statusu zwolnionego przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania, emitujące certyfikaty inwestycyjne lub prawa uczestnictwa, zwolnione były z obowiązków raportowania, jeśli tylko spełniały jedną z trzech wskazanych w art. 32 ust. 7 przesłanek. Teraz katalog tych przesłanek został rozszerzony, a do zachowania statusu zwolnionego przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania niezbędne będzie spełnienie ich wszystkich.

Zmiana definicji grupy podmiotów

Ustawa o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami w dotychczasowym brzmieniu definiowała grupę podmiotów jako grupę kapitałową w rozumieniu przepisów ustawy o rachunkowości. Po nowelizacji zobowiązana do raportowania na temat grupy kapitałowej będzie jednostka dominująca, mająca siedzibę lub zarząd za granicą, wskazana przez polską jednostkę, lub jej spółki zależne. Będzie miała na to trzy miesiące od dnia zakończenia sprawozdawczego roku obrotowego grupy podmiotów. Dotąd termin ten upływał wraz z ostatnim dniem sprawozdawczego roku obrotowego.

Do realizacji obowiązków automatycznej wymiany informacji podatkowych o jednostkach wchodzących w skład grupy podmiotów zobligowane są te grupy kapitałowe, których skonsolidowane przychody w poprzednim roku obrotowym przekroczyły kwotę progową 750 000 000 euro. Nowelizacja określa równowartość tej kwoty w złotych polskich w wysokości 3 250 000 000 zł, a gdy rok obrotowy obejmuje okres inny niż 12 miesięcy, kwotę tę ustala się w wysokości 1/12 za każdy rozpoczęty miesiąc roku obrotowego.

Interpretacje podatkowe tylko dla obnażonych

Nowelizacja wprowadza również modyfikacje do procedury uzyskiwania interpretacji podatkowej. Podatnik występujący o jej wydanie będzie musiał wskazać miejsce zamieszkania osoby fizycznej, dane identyfikujące osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej lub państw czy też terytoriów, gdzie wystąpiły lub mogą wystąpić skutki transgraniczne.

Nowe prawo, kolejne sankcje

Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz niektórych innych ustaw wprowadza jeszcze szereg innych zmian dotyczących polskich podatników w zakresie podatkowych obowiązków raportowych. Najważniejszymi z punktu widzenia prowadzenia działalności przez przedsiębiorców czy instytucji finansowych są te, określające sankcje za niedostosowanie do tej działalności nowych regulacji.

Zgodnie z dodawanym zdaniem drugim do art. 43 ust. 1 ustawy o wymianie informacji podatkowych oświadczenia o rezydencji podatkowej są składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń i zawierają klauzulę deklaracji świadomości tej odpowiedzialności. Złożenie podpisu pod tą klauzulą oznacza więc, że osoba podpisująca potwierdza prawidłowość danych zawartych w tym oświadczeniu. To na niej spoczywał będzie ciężar weryfikacji informacji wprowadzonych przez raportującą instytucję finansową.

Taką samą sankcję dodano do art. 19 ust. 5 Ustawy z dnia 9 października 2015 r. o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA (Dz.U. z 2017 r. poz. 1858).

Omawiana ustawa nowelizująca oznacza dla przedsiębiorców, podatników i instytucji finansowych nie tylko nowe obowiązki raportowania w zakresie wymiany informacji podatkowych między państwami. Niesie za sobą również zagrożenie sankcjami za niespełnienie wynikających z niej wymogów.

Przed negatywnymi tego skutkami może uchronić audyt prawny podległych transgranicznych struktur, holdingów spółek czy grup kapitałowych. Z kolei poszukujący sposobów ochrony majątku firmy przy wykorzystaniu zagranicznych struktur organizacyjnych, decydując się na to, powinni mieć na uwadze dokonaną nowelizację przepisów o wymianie informacji podatkowych. Prowadzenie przedsiębiorstwa w przyjaznych biznesowi jurysdykcjach, w wyniku zmiany rezydencji podatkowej czy choćby wykorzystując zagraniczne konta bankowe, stanowi wciąż najlepsze remedium na politykę rozbudowy biurokracji, zaostrzania restrykcji oraz zasad prowadzenia działalności gospodarczej.

Ustawa weszła w życie z dniem 30 kwietnia 2019 r.

radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec