Księgi podatkowe – tylko rzetelnie prowadzone mogą być dowodem

Przepisy regulujące prawidłowość ksiąg podatkowych znajdują się w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku ordynacja podatkowa (Dz.U.2005.8.60 ze zmianami), zwaną dalej ordynacją.

Rzetelność ksiąg podatkowych

Rzetelna księga podatkowa jest księgą rzeczywistą, czyli taką, która zawiera informację o wszystkich zdarzeniach gospodarczych mogących wpływać na wysokość podatku. Powinny zatem zawierać prawdziwy, całościowy opis wszystkich faktów, które miały miejsce oraz które należy wpisać do tych ksiąg. 

Jeśli natomiast księgi są niepełne, zawierają luki lub nieprawdziwe informacje, nie można z nich dowiedzieć się o rzeczywistym stanie rzeczy, należy uznać je za nierzetelne. W tym zakresie nie ma żadnych wyjątków. Księga, która nie spełnia wyżej wymienionych warunków, jest nierzetelna.

P. Pietrasz („Ordynacja podatkowa. Komentarz”) wyraźnie podkreśla, że Nierzetelność ta jest więc bezwzględna i niestopniowana. Księga podatkowa nie może być zatem bardziej lub mniej nierzetelna.

Dla oceny rzetelności nie ma znaczenia, czy w wyniku nieprawidłowych wpisów nastąpiło zaniżenie czy też zawyżenie podstawy opodatkowania. Nierzetelność ma miejsce w obu tych wypadkach.

Polecamy: Do kiedy należy przechowywać księgi podatkowe?

Polecamy: Księgi wadliwe i księgi nierzetelne - co oznaczają?

Dokonuje się oceny tego, czy prawidłowo zostały uwzględnione, odzwierciedlone pewne zdarzenia, fakty, natomiast nierzetelność nie dotyczy błędów spowodowanych niewłaściwym stosowaniem prawa.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 17 listopada 1999 roku (sygnatura III SA 176/99 ) orzekł, że „Pojęcie rzetelności księgi odnosi się do zgodności zapisów ze stanem rzeczywistym. Innymi słowy jest błędem co do faktów, a nie co do prawa”.

Od nierzetelności należy odróżnić wadliwość ksiąg podatkowych. Księgi podatkowe są wadliwe, jeżeli prowadzi się je niezgodnie z ustalonymi zasadami w odrębnych przepisach (ustawach podatkowych). Wadliwość nie jest cechą bezwzględną jak w przypadku nierzetelności. Można np. określić, że występuje, ale tylko w pewnym stopniu.

Księga podatkowa jako dowód w postępowaniu podatkowym

Księga podatkowa jest dowodem na to, co zostało w niej stwierdzone i zapisane, o ile prowadzona jest rzetelnie i niewadliwie. Jest wtedy traktowana pod względem dowodowym jak dokument urzędowy.

Organ podatkowy nie może w takiej sytuacji poddawać w wątpliwość jej mocy dowodowej. Jednak rzetelność i niewadliwość w postępowaniu podatkowym także trzeba udowodnić.