SLIM VAT. Rozliczanie VAT zaliczek w eksporcie

Slim VAT - zaliczki w eksporcie

Rozliczanie w VAT zaliczek na poczet eksportu w kontekście ostatnich zmian to jedno z zagadnień, które wyjaśniło Ministerstwo Finansów w objaśnieniach podatkowych z dnia 23 kwietnia 2021 r. w zakresie pakietu rozwiązań „Slim VAT” oraz wybranych rozwiązań doprecyzowujących niektóre konstrukcje VAT wprowadzonych ustawą z dnia 27 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dziennik Ustaw rok 2020 poz. 2419)”.

Oprócz kwestii rozliczania zaliczek objaśnienia podatkowe zawierają m.in.:

- omówienie regulacji wprowadzonych w pakiecie Slim VAT wraz z przykładami ich praktycznego stosowania, tj.: podwyższenie wartości limitu na tzw. nieewidencjonowane prezenty o małej wartości oraz doprecyzowanie wartości tzw. prezentów ewidencjonowanych; zmiany w zakresie korekt in minus; uregulowanie zasad w zakresie korekt in plus; spójne kursy walut w VAT i podatkach dochodowych; wydłużenie terminu do odliczenia VAT naliczonego „na bieżąco”; odliczanie podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących nabycie usług noclegowych w celu ich odsprzedaży.

- stosowanie nowych regulacji w zakresie Wiążących Informacji Stawkowych (WIS);

- stosowanie zmienionych rozwiązań w zakresie mechanizmu podzielonej płatności.

Poniżej treść objaśnień dotycząca rozliczania w VAT zaliczek na poczet eksportu.

Slim VAT. Wydłużenie terminu na wywóz towarów dla zachowania stawki 0% VAT przy opodatkowaniu zaliczek w eksporcie

Uproszczenie w zakresie eksportu towarów polega na wydłużeniu terminu na wywóz towarów poza terytorium UE, jako warunku do zastosowania stawki 0% dla otrzymanej zaliczki. Zgodnie z przyjętymi zasadami otrzymanie zaliczki (całości lub części zapłaty) przed dokonaniem dostawy towarów podlega opodatkowaniu wg stawki 0% dla eksportu towarów w odniesieniu do otrzymanej zaliczki, przy spełnieniu określonych warunków, tj. (i) wywóz towarów nastąpi w terminie 6 miesięcy (a nie jak było do końca grudnia 2020 r. w terminie 2 miesięcy), licząc od końca miesiąca, w którym podatnik otrzymał tę zaliczkę, oraz (ii) podatnik otrzymał dokument potwierdzający wywóz towaru poza terytorium UE w terminie wskazanym w przepisach.

Zatem, podatnik będzie mógł, co do zasady zastosować stawkę 0% do otrzymanej zaliczki, jeżeli w terminie 6 miesięcy od końca miesiąca w którym ją otrzymał, towar opuścił terytorium UE, oraz podatnik otrzymał dokument potwierdzający ten wywóz.

W przypadku gdy podatnik nie otrzymał dokumentu potwierdzającego wywóz towarów poza terytorium UE w miesiącu, w którym towar opuścił terytorium UE, podatnik będzie mógł nadal zastosować stawkę 0% w odniesieniu do otrzymanej zaliczki, pod warunkiem otrzymania tego dokumentu przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej, za okres następny po okresie rozliczeniowym, w którym nastąpił wywóz towarów. Wywóz towarów musi jednak nastąpić w terminie 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym podatnik otrzymał zaliczkę, i jednocześnie podatnik powinien posiadać dokument celny potwierdzający procedurę wywozu.

Niezachowanie sześciomiesięcznego terminu na wywóz towarów spowoduje konieczność opodatkowania zaliczki stawką krajową w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy, tj. w momencie otrzymania zaliczki. Dokonanie wywozu i otrzymanie dokumentu potwierdzającego wywóz w terminie późniejszym upoważnia do dokonania stosownej korekty w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał niezbędny dokument.

Podstawa prawna: art. 41 ust. 9a ustawy o VAT.

Przykład

15 stycznia 2021 r. podatnik E otrzymał od kontrahenta zaliczkę na poczet eksportu towarów. Podatnik E dokonał wywozu towarów 15 lipca 2021 r. i otrzymał w dniu 16 lipca 2021 r. dokumenty potwierdzające ten wywóz. W takim przypadku podatnik E będzie miał prawo zastosować stawkę VAT 0% do otrzymanej zaliczki w styczniu 2021 r., w związku ze spełnieniem warunków: – towar opuścił terytorium UE do 31 lipca 2021 r. (w terminie 6 miesięcy, licząc od końca stycznia) oraz podatnik zgromadził dokumenty potwierdzające wywóz (w terminach określonych dla opodatkowania zaliczek na poczet eksportu towarów, tj. do 31 lipca 2021 r.).

Ważne! Nowe brzmienie art. 41 ust. 9a ustawy o VAT dotyczy zaliczek na poczet eksportu towarów, w stosunku do których termin wywozu towaru nie upłynął w 2020 r.

Przykładowo, jeżeli podatnik otrzymał zaliczkę na eksport towarów w listopadzie 2020 r. (obowiązek podatkowy od otrzymanej zaliczki powstał także w listopadzie 2020 r.), termin na wywóz towarów upływa dopiero w 2021 r., to do wywozu towarów może mieć zastosowanie nowy 6 miesięczny termin (w terminie 6 miesięcy licząc od końca listopada). Dopiero po upływie 6 miesięcy, gdyby nie nastąpił wywóz towarów, podatnik obowiązany byłby do zastosowania stawki właściwej dla sprzedaży danego towaru na terytorium kraju.

Opodatkowanie stawką 0% VAT zaliczek w eksporcie przy wywozie towaru po 6 miesiącach

Celem tego fragmentu objaśnień jest przedstawienie prawidłowego rozumienia przepisów ustawy o VAT w zakresie opodatkowania zaliczek, jakie otrzymuje dostawca na poczet eksportowanych towarów w sytuacji, gdy w związku ze specyfiką dostawy termin wywozu towarów wykracza poza okres 6 miesięcy.

Uwagi o charakterze ogólnym

Eksport towarów podlega opodatkowaniu 0% stawką VAT (art. 41 ust. 4, 5 i 11 ustawy o VAT), pod warunkiem, że podatnik przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy otrzymał dokument potwierdzający wywóz towaru poza terytorium UE (art. 41 ust. 6 ustawy o VAT).

Zaliczka otrzymana na poczet ceny towarów w eksporcie podlega również opodatkowaniu stawką 0%, o ile wywóz towarów na poczet której dokonano płatności nastąpi w terminie 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym otrzymano zapłatę. Preferencyjna stawka 0% ma zastosowanie również wówczas, gdy wywóz towarów nastąpi w terminie przekraczającym wskazane 6 miesięcy, o ile uzasadnione jest to specyfiką realizacji tego rodzaju dostaw.

Przepisy ustawy o VAT nie precyzują przy tym pojęcia „specyfiki realizacji dostaw”. Może to skutkować powstaniem wątpliwości interpretacyjnych, które są niepożądane, bowiem od znaczenia tego pojęcia zależy to, czy zaliczka dotycząca eksportu towarów będzie opodatkowana stawką VAT taką, jak dla dostawy krajowej, czy też stawką 0%.

Wprowadzenie przez ustawodawcę pojęcia „specyfiki realizacji dostaw” oznacza, że nie można uznać, że każda zaliczka na poczet eksportu towaru wywożonego w terminie przekraczającym 6 miesięcy może zostać objęta stawką 0% w oparciu o art. 41ust. 9b ustawy o VAT.

Wyznaczenie kierunku interpretacji powyższego zagadnienia pozostaje więc uzasadnione w celu ułatwienia podmiotom dokonującym niestandardowych dostaw poza terytorium UE prawidłowej oceny co do stawki jaką powinny zastosować w sytuacji, gdy otrzymały zaliczkę, a wywóz towarów nastąpi w terminie przekraczającym 6 miesięcy.

Należy wziąć przy tym pod uwagę ogólną zasadę dotyczącą opodatkowania eksportu towarów, zgodnie z którą eksport towarów co do zasady podlega opodatkowaniu stawką 0% VAT, o ile spełnione są określone warunki natury formalnej, czyli podatnik posiada określone dowody wywozu towarów poza terytorium UE.

Objaśnienie zagadnienia specyfiki realizacji dostaw

W przypadku otrzymania zaliczki zastosowanie dla czynności eksportu towarów 0% stawki podatku jest możliwe, jeśli wywóz towarów nastąpi w terminie 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym podatnik otrzymał taką zapłatę. Warunek ten jest spełniony, jeśli podatnik otrzyma dokument potwierdzający wywóz towarów poza terytorium UE w terminie określonym w art. 41 ust. 9a ustawy o VAT. Niespełnienie tego warunku spowoduje obowiązek zastosowania stawki właściwej dla danego towaru w kraju. Po otrzymaniu dokumentu potwierdzającego wywóz towaru poza terytorium UE w terminie późniejszym podatnik może dokonać korekty podatku należnego w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym otrzymał ten dokument.

Wyjątkiem od powyższego jest norma wynikająca z art. 41 ust. 9b ustawy o VAT, która przewiduje możliwość zastosowania stawki podatku w wysokości 0% do otrzymanych zaliczek pomimo późniejszego wywozu towarów. Dotyczy to sytuacji gdy wywóz towarów następuje w okresie dłuższym niż 6 miesięcy od otrzymania zaliczki, a jest to uzasadnione specyfiką realizacji tego rodzaju dostaw potwierdzoną warunkami dostawy, w których określono termin wywozu towarów.

Jeżeli więc w danym przypadku do zaliczki zastosowanie ma znaleźć stawka podatku, jak dla eksportu towarów, ustalenie terminu wywozu dłuższego niż 6 miesięcy od końca okresu, w którym otrzymano zaliczkę, nie może wynikać ze swobodnej decyzji stron, tylko musi być uzasadnione specyfiką realizacji tego rodzaju dostawy. Realizowana dostawa powinna więc obiektywnie nie pozostawiać wątpliwości, że wskazany termin dostawy wykraczający poza 6 miesięcy od otrzymania zaliczki jest właśnie bezpośrednim następstwem specyfiki realizowanej dostawy.

Pojęcie „specyfiki” realizowanej dostawy możne odnosić się zarówno do okoliczności związanych z procesem technologicznym, który jest niezbędny do dokonania dostawy, jak i do szczególnych warunków realizowanej dostawy, związanych ze specyfiką danego rynku lub danego rodzaju towarów.

Powyższa specyfika musi wynikać z warunków dostawy określonych w sporządzonej umowie lub z pozostałej dokumentacji posiadanej przez podatnika, związanej z dostawą. Ciężar udowodnienia, że dana dostawa towarów jest specyficzna, w rozumieniu omawianego przepisu, spoczywa na podatniku.

Dokonanie oceny spełnienia warunku związanego ze specyfiką dostawy należy każdorazowo dokonywać na potrzeby danego stanu faktycznego. Opierając się jednak o charakterystykę transakcji w danych branżach można wyszczególnić kilka następujących przykładów pomocnych przy ocenie czy w danym przypadku dochodzi (lub nie) do ziszczenia ww. warunku.

A. Czas niezbędny do wyprodukowania towaru

W przypadku określonych towarów proces projektowania i produkcji jest długotrwały, złożony i wieloetapowy. Niejednokrotnie produkcja towarów wymaga zastosowania zaawansowanej technologii, przeprowadzenia testów jakościowych oraz dokonania niezbędnych poprawek lub modyfikacji. Przed wytworzeniem danego produktu niezbędne może się okazać przeprowadzenie różnego rodzaju analiz, czy prób (np. technologicznych, materiałowych czy wykonawczych, itp.). Na czas niezbędny dla wyprodukowania towaru wpływ może mieć też zaangażowanie innych podmiotów, oraz sam towar charakteryzujący się istotnym stopniem skomplikowania z uwagi na jego innowacyjny charakter.

Przykład

Podatnik prowadzi działalność gospodarczą w zakresie produkcji przyrządów pomiarowych, do testowania aparatury diagnostycznej wykorzystywanej w medycynie. Produkt mający być przedmiotem eksportu powstaje z wykorzystaniem metali rzadkich (w tym importowanych). Na produkcję składa się cały proces wytworzenia począwszy od sporządzenia projektu aż po produkcję. Ze względu na zaawansowaną technologię i konieczność dostosowania towaru do wysoce specjalistycznych potrzeb, a także z uwagi na oczekiwanie na surowiec cały proces realizacji zlecenia rozciągnięty jest w czasie i zgodnie z opisanymi w umowie warunkami dostawy ma trwać dziesięć miesięcy. Wszystkie wymagania jakie ma spełniać towar oraz proces projektowania produkcji jest opisany w umowie oraz dodatkowej dokumentacji. Umowa przewidziała zaliczkę w postaci 50% wartości towaru płatną przy zawieraniu umowy. Specyfika opisanego powyżej procesu projektowania i produkcji jest taka, że czas jaki musi upłynąć od momentu pozyskania zlecenia do momentu dokonania dostawy gotowego produktu nie może być w żaden sposób skrócony, bowiem prace na każdym etapie muszą być wykonywane w sposób staranny i precyzyjny z uwagi na podwyższone wymogi bezpieczeństwa docelowego urządzenia.

+ Podatnik ma prawo skorzystać przy rozliczaniu zaliczki z 0% stawki. Przekroczenie terminu 6 miesięcy wynika w tym przypadku ze specyfiki realizacji dostawy skutkującej pracami nad towarem w okresie 10 miesięcy. Warunki dostawy zostały opisane w dokumentacji podatnika wraz ze wskazaniem terminu wywozu.

B. Towar dostosowany do indywidualnych wymogów kupującego

W niniejszym przykładzie mowa o produkowaniu towarów na konkretne, zindywidualizowane zamówienie klienta. Specyfika dostawy w tym przypadku polega na tym, że produkcja jest niestandardowa, dostosowywana do indywidualnych potrzeb zamawiającego, co wiąże się z koniecznością wykorzystania licznych modułów i prefabrykatów nie pochodzących z produkcji masowej, dochodzi do skompletowania towaru z wielu elementów, itp.

Przykład Podatnik jest producentem maszyn specjalnych. Maszyna mająca być przedmiotem eksportu jest konstrukcją prototypową i unikatową realizowaną pod konkretne wytyczne klienta. Towar taki nie jest dostępny na rynku i wymaga wyprodukowania od podstaw. Produkt przygotowywany będzie w kilku fazach. W pierwszej kolejności opracowywany zostanie projekt na podstawie wytycznych klienta. Następnie wyprodukowana zostanie maszyna, a czas trwania produkcji ma wynieść 30 tygodni. Po wyprodukowaniu maszyna przejdzie fazę testów i odbiór wstępny (w miejscu produkcji). Po pozytywnym przejściu poprzedniej fazy maszyna zostanie zdemontowana na potrzeby dostawy, przetransportowana do nabywcy i tam zostanie dokonany montaż wraz z procesem pierwszego uruchomienia. Proces realizacji zlecenia, zgodnie z opisanymi w umowie warunkami dostawy, trwa 40 tygodni. Wszystkie wymagania, jakie ma spełniać towar oraz proces projektowania produkcji jest opisany w umowie oraz dodatkowej dokumentacji. Umowa przewiduje płatność dwóch zaliczek w wysokości 30% wartości towaru. Pierwsza płatna przy zawieraniu umowy, a druga po sporządzeniu projektu maszyny.

+ Podatnik ma prawo skorzystać przy rozliczaniu zaliczek z 0% stawki. Przekroczenie terminu 6 miesięcy wynika w tym przypadku ze specyfiki realizacji dostawy skutkującej pracami nad towarem w okresie 40 tygodni. Warunki dostawy zostały opisane w dokumentacji podatnika wraz ze wskazaniem terminu wywozu.

C. Dostawa na warunkach charakterystycznych dla danego rynku lub rodzaju towaru

W niniejszym przykładzie specyfika realizacji dostawy wynika z warunków, które są szczególne i charakterystyczne dla danego rynku lub rodzaju towaru. Taka sytuacja może występować przykładowo na rynku surowców naturalnych, które mają globalne znaczenie, wysoką wartość, a ich podaż jest ograniczona w czasie i które jednocześnie są pozyskiwane w skomplikowanym procesie.

Ze względu na specyfikę tego rynku oraz tego rodzaju towarów, występują na tym rynku kontrakty, w których właściciel zasobów uzależnia wydobycie i dostawy surowców od uzyskania zaliczkowego finansowania od nabywcy, który z kolei uzyskuje w ten sposób gwarancję realizacji dostaw surowca na dany okres czasu, przykładowo kilkuletni. Umowy tego typu zapewniają sprzedającemu odpowiedni poziom płynności finansowej oraz zapewniają pewność realizacji dostaw w dłuższym okresie czasu i w odpowiednich wolumenach, co pozostaje kluczowe dla drugiej strony, czyli podmiotu nabywającego.

W tym przykładzie nabywca (lub podmiot trzeci, np. bank, działający na rzecz nabywcy) wypłaca zaliczkę, wynosząca nawet do 100% kwoty całego kontraktu, czyli całej wartości dostarczonego w przyszłości towaru, na poczet realizacji dostaw, które będą dokonywane w przeciągu określonego w umowie czasu, np. 4 lat, zgodnie z określonym w umowie harmonogramem i wolumenem poszczególnych dostaw.

Przykładem tego typu współpracy są umowy odkupu (off take), zawierane pomiędzy właścicielem zasobów a odbiorcą produktu finalnego z danych zasobów. Zakłada ona udział w finansowaniu projektu odbiorcy produktu finalnego w zamian za późniejszy dostęp do towaru lub surowca na korzystnych warunkach.

Przykład

Producent metalu zawarł wieloletnią umowę na sprzedaż wyrobu. Całość towaru ma być przedmiotem eksportu. Ilość sprzedanego produktu ma stanowić łącznie 100 tys. ton, w partiach rocznych do 20 tys. ton, zgodnie z uzgodnionymi harmonogramami określającymi miesięczne ilości. Harmonogramy dostaw miesięcznych na dany rok są uzgadniane przez strony umowy w ostatnim kwartale roku poprzedniego. Na podstawie uzgodnień określonych w umowie między dostawcą i nabywcą na poczet realizacji umowy wieloletniej zostanie przelana zaliczka zapewniająca finansowanie przyszłej produkcji towaru, którego sprzedaż będzie realizowana sukcesywnie w trakcie realizacji umowy, zgodnie z harmonogramami. Zaliczka ma służyć finansowaniu eksploracji dotychczasowego złoża metalu lub inwestycji w nowe złoża zapewniające odpowiednią jakość surowca. Stosownie do uzgodnień stron, przedpłata będzie wpłacana cyklicznie raz do roku, po ustaleniu harmonogramu. Wpłacona dostawcy zaliczka będzie sukcesywnie rozliczana w ramach miesięcznych dostaw, stosownie do aktualnej ceny rynkowej towaru.

+ Podatnik ma prawo skorzystać przy rozliczaniu zaliczek z 0% stawki. Przekroczenie terminu 6 miesięcy wynika w tym przypadku ze specyfiki realizacji dostawy, która polega na zawarciu wieloletniego kontraktu na dostawy, finansowanego z góry przez nabywcę, który chce zapewnić sobie dostęp do rzadkiego metalu. Warunki dostawy zostały opisane w dokumentacji podatnika wraz ze wskazaniem terminu wywozu (harmonogram).

D. Czynniki zewnętrzne

Czynniki zewnętrzne, takie jak wahania cen, możliwości podaży, kwestie logistyczne lub techniczne, co do zasady nie są związane ze specyfiką realizacji dostawy.

Art. 41 ust. 9b ustawy o VAT nie odwołuje się do czynników zewnętrznych, nawet takich, na które podatnik nie ma wpływu. Stąd np. trudności z organizacją odpowiedniej ilości towaru (jego skompletowaniem) i dopasowaniu transportu w celu dostawy w ramach eksportu nie stanowią specyfiki dostawy, które uprawniają do zastosowania stawki 0%.

Podobnie, opóźnienie w wywozie towarów, spowodowane np. brakiem odbioru towarów przez kontrahenta, również nie stanowi specyfiki realizacji dostawy. Nierzetelność kontrahenta nie stanowi specyfiki realizacji dostawy, dlatego też nie daje uprawnienia do zastosowania stawki przewidzianej dla eksportu.

Przykład

Podatnik prowadzący działalność handlową w zakresie skupu oraz sprzedaży złomu stalowego i żeliwnego zawarł umowę na dostawę złomu na rzecz kontrahenta spoza UE. Możliwości nabycia odpowiedniej ilości towaru przez dostawcę pozostają uzależnione od obiektywnych czynników rynkowych, szczególnie wahania cen złomu i możliwości podażowych w danym okresie. Dostawca otrzymał zaliczkę na poczet realizacji dostawy, jednakże z uwagi na aktualną cenę złomu wstrzymał się z nabyciem, co spowodowało późniejszy wywóz towarów.

+ Podatnik nie ma możliwości skorzystać przy rozliczaniu zaliczki z 0% stawki w przypadku gdy wywóz nastąpi po okresie 6 miesięcy w oparciu o regulacje z art. 41 ust. 9b ustawy o VAT. W tym przypadku późniejszy wywóz towaru nie jest uzasadniony specyfiką realizacji tej dostawy.

Przykład

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej podatnik dokonuje dostawy produktów na rzecz podmiotów mających swoją siedzibę poza terytorium UE, które to podmioty są najczęściej stoczniami. Podatnik zawarł umowę na dostawę drzwi okrętowych. Począwszy od sporządzenia projektu lub przeprowadzenia uzgodnień technicznych, po produkcję i transport na miejsce dostawy termin realizacji był przewidziany na 7 tygodni od podpisania umowy. Umowa przewidywała zaliczkę w postaci 60% wartości zamówienia płatnej w dniu podpisania umowy. Dostawa zgodnie z umową była wykonywana zgodnie z warunkami EXW, a zatem towar postawiony został do dyspozycji nabywcy w magazynie podatnika. Towar nie został jednak odebrany przez nabywcę w uzgodnionym terminie na skutek czego przekroczony został termin 6 miesięcy od otrzymania zaliczki do wywozu towaru.

+ W opisanym przypadku nie znajdzie zastosowania norma zawarta w art. 41 ust. 9b ustawy o VAT. Późniejszy wywóz towarów spowodowany brakiem odbioru towarów przez kontrahenta nie stanowi uzasadnionej specyfiki realizacji dostawy. Nierzetelność kontrahenta nie stanowi specyfiki realizacji dostawy, dlatego też nie daje uprawnienia do zastosowania stawki przewidzianej dla eksportu w sytuacji, w której nie doszło do wywozu towaru.

Slim VAT - zaliczki w eksporcie. Podsumowanie

Przy ocenie zagadnienia „specyfiki realizacji tego rodzaju dostaw”, uwzględnić należy wszelkie istotne okoliczności dotyczące realizacji transakcji. Przedstawione powyżej wskazania mają charakter pomocniczy przy dokonywaniu oceny spełnienia powyższej przesłanki, dającej uprawnienie do zastosowania do otrzymanej zaliczki stawki podatku w wysokości 0%.

Należy mieć również na względzie, że zaliczka na poczet eksportu nie powinna być rozpatrywana w oderwaniu od samej czynności eksportu. Zatem, nawet jeśli zaliczka otrzymana na poczet eksportu zostanie rozliczona ze stawką 0%, to jeśli do eksportu finalnie nie dojdzie lub podatnik nie będzie posiadał właściwej dokumentacji potwierdzającej eksport towarów, rozliczenie to trzeba będzie odpowiednio skorygować.

Zobacz pełną treść objaśnień podatkowych MF: Objaśnienia podatkowe SLIM VAT z dnia 23 kwietnia 2021 r.

oprac. Adam Kuchta