Transakcje z podmiotami wykreślonymi z rejestru VAT a prawo do odliczenia

Organy podatkowe krajów europejskich niejednokrotnie przyjmowały, że podmiot niebędący czynnym podatnikiem VAT nie ma prawa do wystawienia faktury, a nawet jeśli ją wystawi to nie daje ona prawa do odliczenia VAT naliczonego przez kontrahenta podatnika. Taka wykładnia była niewątpliwie niekorzystna, a przede wszystkim rażąco niesprawiedliwa z punktu widzenia uczciwych podatników. Zrównywała bowiem przedmiotowe faktury z fakturami „pustymi”, które nie dokumentują faktycznego zdarzenia gospodarczego, a wystawiane są z reguły w celu wyłudzenia podatku.

Analogiczne stanowisko zajmowały polskie organy podatkowe w przeszłości (przykładowo interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej z dnia 17 września 2008 r. o sygn. IBPP2/443-571/08/BM). Odmawiając uznania prawa do odliczenia podatku z tytułu zakupu towarów lub usług od niezarejestrowanego podatnika VAT powoływały się na art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z tym przepisem nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący. Powoływanie się fiskusa na powyższy przepis wydaje się błędne, gdyż z jego treści wynika brak prawa do odliczenia podatku w sytuacji wystawienia faktury przez podmiot nieistniejący, a nie jedynie wykreślony z ewidencji. Najnowsze interpretacje organów podatkowych są już jednak korzystne dla podatników (przykładowo interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 7 lutego 2017 r. o sygn. 1061-IPTPP2.4512.551.2016.2.SM).

Temat ten nie został również zbagatelizowany przez organy Unii Europejskiej, które swoją kolejną korzystną interpretacją dają nadzieję podatnikom na zmianę oceny niektórych krajowych organów interpretacyjnych i sądów. Dnia 1 czerwca 2017 r. opinię w tej sprawie wydał Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – Paolo Mengozzi. Odniósł się do pytania prejudycjalnego wniesionego przez rumuński sąd w Klużu (C -101/16) dotyczącego prawa do odliczenia VAT przez nabywców towarów zakupionych od wyrejestrowanego podatnika. Zdaniem Rzecznika odebranie prawa do odliczenia podatku tylko dlatego, że kontrahent, który wystawił fakturę nie figuruje w fiskalnym rejestrze jest niezgodne z dyrektywą. W jego opinii nie ma znaczenia to, że informacja o wyrejestrowaniu jest publiczna i łatwo dostępna. To czy podatnik ma prawo do odliczenia zależy od spełnienia przesłanek materialnych wynikających z dyrektywy VAT, takich jak bycie podatnikiem czy wykorzystywanie towarów lub usług będących podstawą prawa do odliczenia na dalszym etapie obrotu na potrzeby własnych opodatkowanych transakcji. Niespełnienie wymogów formalnych, w tym także brak statusu podatnika VAT czynnego, nie może prowadzić do braku prawa do odliczenia, które jego zdaniem powinno być wyjątkiem, a nie zasadą.