REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zastosowanie klauzuli nadużycia prawa w VAT

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Kancelaria Prawna Skarbiec
Kancelaria Prawna Skarbiec świadczy doradztwo prawne z zakresu prawa podatkowego, gospodarczego, cywilnego i karnego.
Zastosowanie klauzuli nadużycia prawa w VAT /Fotolia
Zastosowanie klauzuli nadużycia prawa w VAT /Fotolia
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Klauzula nadużycie prawa w ustawie o VAT to instytucja, która od dłuższego czasu budzi wiele kontrowersji i żywych dyskusji. Brak jest bowiem jasnej i precyzyjnej regulacji, która stwierdzałaby, jaki jest dokładny zakres tej regulacji. W związku z czym niezwykle trudno odróżnić ją od legalnego planowania podatkowego albo w drugą stronę – od oszustwa podatkowego.

Nadużycie prawa na gruncie VAT

Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług nadużyciem prawa jest dokonanie czynności podlegających opodatkowaniu VAT, takich jak odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów, import towarów na terytorium kraju, wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju, a także wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów, które pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy o VAT, miały na celu przede wszystkim osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy. Chodzi zatem o to, aby oddzielić transakcje w ramach planowania podatkowego od tych fikcyjnie tworzonych, zmierzających wyłącznie do osiągnięcia korzyści majątkowej. Wskazana wyżej klauzula nadużycia prawa pojawiła się w polskim systemie prawnym za sprawą nowelizacji Ordynacji podatkowej oraz niektórych innych ustaw z 13 maja 2016 r., ale tak naprawdę organy stosowały ją już znacznie wcześniej. Konstrukcja ta co do zasady miała pomóc organom w zakwestionowaniu fikcyjnych lub pozornych zdarzeń gospodarczych, dokonanych tylko i wyłącznie w celu osiągnięcia określonej korzyści majątkowej. Jak bowiem wynikało z badań fiskusa, wcześniej walka z oszustami podatkowymi była nieefektywna.

REKLAMA

Autopromocja

Klauzula nadużycia prawa

Klauzula nadużycia prawa ma takie zastosowanie, iż w momencie stwierdzenia przez organ podatkowy wystąpienia oszustwa, wszelkie czynności związane z opodatkowaniem VAT odniosą jedynie podstawowy skutek, jaki miałyby w sytuacji braku czynności stanowiących nadużycie prawa. Istnienie klauzuli nadużycia w polskim prawie było konsekwencją zastosowania się do różnego rodzaju orzeczeń, przede wszystkim Trybunału Sprawiedliwości. Przykładowo w 2006 r. Trybunał rozstrzygał sprawę grupy brytyjskich firm (C-255/02 z 21 lutego 2006 r. Halifax plc, Leeds Permanent Development Services Ltd and County Wide Property Investments Ltd v. Commissioners of Customs & Excise), poruszając jednocześnie problem nadużycia prawa. Wskazał wtedy na znaczącą różnicę pomiędzy nadużyciem prawa a klasycznym oszustwem. Potem Trybunał Sprawiedliwości jeszcze wielokrotnie podejmował tę tematykę. Właśnie dlatego w którymś momencie jego dorobek okazał się w tym przedmiocie na tyle bogaty, aby stać się solidną podstawą do wydawania rzetelnych rozstrzygnięć w poszczególnych krajach członkowskich.

Nadużycie prawa a dozwolone planowanie podatkowe

Kluczową kwestią w obrębie stosowania klauzuli było dokonanie rozróżnienia pomiędzy nadużyciem prawa a dozwolonym planowaniem podatkowym. Z jednej strony bowiem nie można karać podatnika, który skorzystał z danego przepisu lub luki prawnej i w ten sposób zmniejszył swoje zobowiązanie podatkowe. Z drugiej jednak strony nie jest dopuszczalne akceptowanie sytuacji, w której podatnik tworzy sztuczną i zupełnie abstrakcyjną sytuację, tylko po to, aby zyskać podatkowo. Podatnik może zatem ograniczyć swoje zobowiązanie podatkowe poprzez wybór odpowiedniej struktury działalności gospodarczej. Ten wybór nie może jednak być podyktowany wyłącznie chęcią skorzystania z luki.

Przesłanki uznania nadużycia prawnego

W praktyce zatem kwalifikacja danej transakcji jako nadużycia prawnego zależna jest od spełnienia dwóch przesłanek. Po pierwsze muszą one, pomimo spełnienia warunków formalnych, skutkować osiągnięciem korzyści finansowej, której przyznanie byłoby sprzeczne z celem ustanawiania danych przepisów. Po drugie natomiast istotny jest cel przeprowadzenia transakcji, to znaczy dla uznania nadużycia prawa przez podatnika dokonującego określonej czynności musi mieć miejsce wyłącznie osiągnięcie korzyści podatkowej. Zarzut nadużycia prawa przez podatnika może zatem okazać się bezprzedmiotowy w sytuacji, gdy podatnik wykaże, że transakcja miała jakiekolwiek inne uzasadnienie niż tylko osiągnięcie korzyści podatkowych.

Polecamy: VAT 2019. Komentarz

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Klauzula nadużycia prawa w Polsce

Praktyka Trybunału Sprawiedliwości wskazała na szeroki katalog sytuacji, w których dochodzi bądź nie dochodzi do uznania nadużycia prawa. Do nich zaczęto się również odwoływać w polskim orzecznictwie. Przykładowo w wyroku z 9 czerwca 2015 r. (I FSK 121/14) Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że podatnik w taki sposób ułożył swoje relacje gospodarcze, że praktycznie nie miało to innego uzasadnienia gospodarczego niż wywołanie efektu preferencyjnego rozliczenia podatku.


Nadużycie prawa – konsekwencje

W kontekście klauzuli nadużycia prawa istotne jest jednak to, że nie do końca wiadomo jaki rodzaj warunków formalnych powinna spełnić transakcja, aby nie została uznana za nadużycie prawa. Ustawa o VAT tworzy bowiem raczej formalne „furtki" uniknięcia opodatkowania, takie jak warunki dla zastosowania 0% albo warunki odliczenia podatku naliczonego. W tym zakresie istnieje zatem pewna nieścisłość. To z kolei niejednokrotnie przekłada się na zbyt dużą swobodę po stronie fiskusa. Tak naprawdę organy podatkowe mogą bowiem zakwestionować każdą transakcję. Brakuje zatem pewnego doprecyzowania i wyjaśnienia przepisów.

Nadużycie prawa a oszustwo podatkowe

Nadużycie prawa należy również odróżnić od oszustwa podatkowego. O oszustwie będzie mowa dopiero wówczas, gdy dana czynność została podjęta przez podatnika z zamiarem naruszenia prawa albo ewentualnie ze świadomością jej bezprawności. Jako przykład takiego zachowania można wskazać na przykład tak zwanego znikającego podatnika, który tuż po dokonaniu transakcji znika bez rozliczenia.

Czy podatnicy powinni się bać?

Konsekwencje stwierdzenia przez fiskusa fikcyjności danej transakcji, a zatem zastosowanie klauzuli nadużycia prawa, są bardzo poważne. Przy większych transakcjach może zaważyć to na płynności całego przedsiębiorstwa. Należałoby zatem wskazać, że oczekiwane jest wprowadzenie nowych zmian, które otoczyłyby ochroną zarówno przedsiębiorców, jak i osoby fizyczne, a przynajmniej nie rodziły nadmiernego ryzyka.

radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Faktury ustrukturyzowanej nie da się obiektywnie (w sensie prawnym) użyć ani udostępnić poza KSeF. Co zatem będzie przedmiotem opisu i dekretacji jako dowód księgowy?

Nie da się w sensie prawnym „użyć faktury ustrukturyzowanej poza KSeF” oraz jej „udostępnić” w innej formie niż poprzez bezpośredni dostęp do KSeF – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

Obowiązkowy KSeF 2026: Ministerstwo Finansów publikuje harmonogram, dokumentację API KSeF 2.0 oraz strukturę logiczną FA(3)

W dniu 30 czerwca 2025 r. Ministerstwo Finansów opublikowało szczegółową dokumentację techniczną w zakresie implementacji Krajowego Systemu e-Faktur z narzędziami wspierającymi integrację. Od dziś firmy oraz dostawcy oprogramowania do wystawiania faktur mogą rozpocząć przygotowania do wdrożenia systemu w środowisku testowym. Materiały są dostępne pod adresem: ksef.podatki.gov.pl/ksef-na-okres-obligatoryjny/wsparcie-dla-integratorow. W przypadku pytań w zakresie udostępnionej dokumentacji API KSeF 2.0 Ministerstwo Finansów prosi o kontakt za pośrednictwem formularza zgłoszeniowego: ksef.podatki.gov.pl/formularz.

Załączniki w KSeF tylko dla wybranych? Nowa funkcja może wykluczyć małych przedsiębiorców

Nowa funkcja w Krajowym Systemie e-Faktur (KSeF) pozwala na dodawanie załączników do faktur, ale wyłącznie w ściśle określonej formie i po wcześniejszym zgłoszeniu. Eksperci ostrzegają, że rozwiązanie dostępne będzie głównie dla dużych firm, a mali przedsiębiorcy mogą zostać z dodatkowymi obowiązkami i bez realnej możliwości skorzystania z tej opcji.

Kontrola podatkowa - fiskus ma 98% skuteczności. Adwokat radzi jak się przygotować i ograniczyć ryzyko kary

Choć liczba kontroli podatkowych w Polsce od 2023 roku spada, ich skuteczność jest wyższa niż kiedykolwiek. W 2024 roku aż 98,1% kontroli podatkowych oraz 94% kontroli celno-skarbowych zakończyło się wykryciem nieprawidłowości. Urzędy skarbowe, dzięki wykorzystaniu narzędzi analitycznych takich jak STIR, JPK czy big data, trafnie typują podmioty do weryfikacji, skupiając się na firmach obecnych na rynku i rzeczywiście dostępnych dla egzekucji zobowiązań. W efekcie kontrola może spotkać każdego podatnika, który nieświadomie popełnił błąd lub padł ofiarą nieuczciwego kontrahenta.

REKLAMA

Rewolucja w podatkach i inwestycjach! Sejm przegłosował pakiet deregulacyjny – VAT do 240 tys. zł, łatwiejszy dostęp do kapitału dla MŚP

Sejm uchwalił przełomowy pakiet ustaw deregulacyjnych. Wyższy limit zwolnienia z VAT (do 240 tys. zł), tańszy dostęp do kapitału dla małych firm, koniec obowiązkowego pośrednictwa inwestycyjnego przy ofertach do 1 mln euro i uproszczenia w kontrolach celno-skarbowych – wszystko to z myślą o przedsiębiorcach i podatnikach. Sprawdź, co się zmienia od 2026 roku!

Sejm zdecydował. Fundamentalna zmiana w ustawie o podatku od spadków i darowizn

Sejm uchwalił właśnie nowelizację ustawy o podatku od spadków i darowizn. Celem nowych regulacji jest ograniczenie obowiązków biurokratycznych m.in. przy sprzedaży rzeczy uzyskanych w drodze spadku.

Fiskus przegrał przez własny błąd. Podatnik uniknął 84 tys. zł podatku, bo urzędnicy nie znali terminu przedawnienia

Fundacja wygrała przed WSA w Gliwicach spór o 84 tys. zł podatku, bo fiskus nie zdążył przed upływem terminu przedawnienia. Kontrola trwała ponad 5 lat, a urzędnicy nie przestrzegali procedur. Sprawa pokazuje, że przepisy podatkowe działają w obie strony – także na korzyść podatnika.

W 2026 r. wdrożenie obowiązkowego KSeF - czy pamiętamy o VIDA? Czym jest VIDA i jakie zmiany wprowadza?

W 2026 roku wdrożymy w końcu w Polsce Krajowy System e-Faktur (KSeF) w wersji obowiązkowej. Prace nad KSeF trwają od wielu lat. Na początku tych prac Polska była w awangardzie państw unijnych pod względem e-fakturowania, wyprzedzaliśmy rozmachem i pomysłem inne państwa, jedni z pierwszych wnioskowaliśmy w 2021 r. o pozwolenie na obowiązkowy KSeF dla wszystkich podatników i transakcji. Administracja utknęła jednak w realizacji swojego pomysłu, reszta jest historią. W międzyczasie pojawiły się nowe, niezwykle istotne okoliczności, a więc VIDA (VAT in the Digital Age). Pojawia się zatem fundamentalne pytanie: czy obecne wdrożenie KSeF nie powinno już dziś uwzględniać przyszłych wymogów VIDA?

REKLAMA

Minister finansów zapowiada nowy podatek: W kogo uderzy?

Ministerstwo Finansów pracuje nad podatkiem dotyczącym odsetek od rezerwy obowiązkowej utrzymywanej przez banki w Narodowym Banku Polskim - poinformował minister finansów Andrzej Domański. Dodał, że przychody do budżetu w 2026 r. z tego tytułu mogłyby sięgnąć 1,5-2 mld zł.

Zwrot VAT: Tylko organ I instancji może przedłużyć termin – przełomowy wyrok WSA

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi orzekł, że termin zwrotu VAT może zostać przedłużony wyłącznie przez organ I instancji i tylko w trakcie trwającego postępowania. Przedłużenie nie jest dopuszczalne po uchyleniu decyzji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia.

REKLAMA