Sprzedaż nieruchomości przez komornika - płatnika podatku VAT – moment powstania obowiązku podatkowego

Takie stanowisko organów skarbowych zostało potwierdzone wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 17 czerwca 2011 r. sygn. Akt I FSK 1064/10.

Przedmiotem rozpatrzenia sprawy była sytuacja, w której doszło do sprzedaży przez komornika w ramach czynności egzekucyjnych, nieruchomości należącej do dłużnika – podatnika podatku od towarów i usług.

Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, po wylicytowaniu nieruchomości w ramach sprzedaży komorniczej, właściwy sąd rejonowy wydał w marcu 2007 r. postanowienie, w którym przysądził własność nieruchomości (akceptując tym samym wynik dokonanej licytacji).

Kolejnym postanowieniem wydanym w październiku 2007 r. sąd ten stwierdził prawomocność postanowienia z marca 2007. W październiku 2008 r. komornik sporządził projekt planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji. W planie tym uwzględnił kwotę podatku od towarów i usług odliczoną od kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości. W sierpniu 2009 r. komornik wystawił fakturę dokumentującą sprzedaż nieruchomości. We wrześniu 2009 r. kwota podatku wpłynęła do właściwego urzędu skarbowego.

Zobacz także: Sprzedaż dokonywana przez komornika

Działania komornika, polegające na wystawieniu faktury w sierpniu 2009 r., a następnie wpłacie podatku we wrześniu 2009 r. zostały ocenione przez naczelnika urzędu skarbowego jako nieprawidłowe. W ocenie organu podatkowego komornik, prowadzący postępowanie egzekucyjne miał obowiązek wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż nieruchomości w listopadzie 2007 r. oraz uiścić podatek do 25 grudnia 2007 r.

Stanowisko naczelnika urzędu skarbowego zostało podtrzymane w decyzji dyrektora właściwej izby skarbowej.

Wśród argumentów podniesionych przez komornika w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wskazano na zapisy przepisów kodeksu postępowania cywilnego. W ocenie skarżącego wynika z nich, że sumy uzyskane z egzekucji muszą być złożone na rachunek depozytowy sądu i można nimi dysponować wyłącznie na podstawie prawomocnego planu podziału kwoty uzyskanej z egzekucji.

Komornik też wyjaśnił, że do jego rąk nie wpłynęła żadna kwota, którą mógłby wpłacić na rachunek organu podatkowego. Pomimo podjęcia starań zmierzających do uzyskania kwoty podatku VAT – sąd będący dysponentem środków uzyskanych w trakcie egzekucji, odmówił uwzględnienia wniosku komornika w tym zakresie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał argumentację komornika za prawidłową i uchylił rozstrzygnięcie organu podatkowego.

Wobec wniesienia skargi kasacyjnej przez Dyrektora Izby Skarbowej sprawę rozpatrzył Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie. Sąd ten uchylił wyrok Sądu I-szej instancji – uznał jednocześnie stanowisko organów podatkowych za prawidłowe.

W uzasadnieniu orzeczenia Naczelny Sąd Administracyjny przywołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 listopada 2010 r. P 44/07. Odchodząc od szczegółowej analizy przedmiotowego orzeczenia Trybunału trzeba jednie wskazać, iż przedmiotem analizy był art. 18 ustawy o podatku od towarów i usług. Przepis ten stanowi: „Organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954, z późn. zm.) oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego są płatnikami podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów.”

Zobacz także: Sprzedaż nieruchomości w trybie egzekucji komorniczej – od jakiej kwoty liczymy PIT?

Trybunał Konstytucyjny orzekł o zgodności zacytowanego przepisu z ustawą zasadniczą. Wartym przywołania jest fragment wyroku, w którym Trybunał cytuje uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2006 r. sygn. akt III CZP 115/06: „skoro ustawa o VAT stanowi, że podatkowi od towarów i usług podlega sprzedaż dokonana w wyniku egzekucji i płatnikiem tego podatku jest komornik, przepisy kodeksu postępowania cywilnego dotyczące egzekucji należy wykładać tak, aby zapewnić wykonanie przepisów tej ustawy. Prowadzenie egzekucji z nieruchomości należy do komornika (art. 921 § 1 k.p.c.), a tylko niektóre czynności, określone w ustawie, podejmuje sąd, co wymusza odpowiednie współdziałanie tych organów; komornik ma obowiązek umożliwienia wykonania obowiązków należących do sądu, a sąd, jako organ egzekucyjny, powinien umożliwić wykonanie obowiązków, które spoczywają na komorniku".

W omawianym orzeczeniu stwierdzono również, że podatek VAT nie może być uwzględniony w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji. W konsekwencji w przypadku, gdy sprzedaż nieruchomości w trybie egzekucji podlega opodatkowaniu, suma ulegająca podziałowi, którą wymienia się w planie podziału, powinna być pomniejszona o podatek od towarów i usług.

Odnosząc powyższe do omawianej sprawy – data postanowienia z października 2007 r. stwierdzająca prawomocność postanowienia Sądu Rejonowego co do przysądzenia własności nieruchomości stanowi moment wyznaczający obowiązek podatkowy.

Choć w ogólnym rozrachunku kwota podatku została wpłacona do urzędu skarbowego to z uwagi na fakt, iż nie nastąpiło to we właściwym terminie, komornik zobligowany został do wpłacenia jeszcze ustawowych odsetek.

Źródło: wyrok NSA z 17 czerwca 2011 r. - sygn. akt I FSK 1064/10.