Split payment a płynność finansowa

Mechanizm podzielonej płatności (tzw. split payment), który obowiązuje od początku lipca tego, jest dobrowolny, czyli firmy mogą go stosować, ale nie muszą. Jednakże największe spółki skarbu państwa, takie jak Grupa Lotos, KGHM i Tauron, zapowiedziały stosowanie tego mechanizmu w rozliczeniach ze swoimi dostawca, by w ten sposób zwiększyć własne bezpieczeństwo w zakresie obrotu VAT. Spowoduje to, że kolejni kontrahenci będą również w mniejszym lub większym zakresie korzystali z podzielonej płatności.

Firmy obawiają się, że zamrożenie VAT na specjalnych rachunkach bankowych za sprzedane towary i usługi może dla nich oznaczać kłopoty z płynnością finansową. Ministerstwo Finansów stara się jednak uspokoić firmy i uważa, że nie ma takich zagrożeń, a sam mechanizm zapewnia lepszą transparentność rozliczeń VAT i utrudnia wyprowadzanie pieniędzy za granicę.

Polecamy: VAT 2018. Komentarz

Mechanizm podzielonej płatności, jak wyjaśnia Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na interpelację poselską nr 23220, jest rozwiązaniem dobrowolnym, o jego zastosowaniu decyduje nabywca. Decyzja ta nie ogranicza się wyłącznie do wyboru kontrahenta, z którym rozliczenia dokonywane będą w mechanizmie podzielonej płatności, ale może dotyczyć nawet konkretnej faktury. Ponadto należy mieć na uwadze, że  sprzedawca może nie wyrazić zgody na dokonywanie rozliczeń swoich transakcji przy zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności, chociażby poprzez odpowiednie zastrzeżenie w umowie. Stosowanie tego mechanizmu uzależnione jest zatem od indywidualnych decyzji uczestników tego systemu. Z tego względu szacunki w zakresie oddziaływania tego mechanizmu dokonywane nawet w obecnej chwili, obarczone są wysokim ryzykiem błędu.

Split payment – jakie korzyści dla przedsiębiorców?

Zdaniem resortu, stosowanie mechanizmu podzielonej płatności to przede wszystkim bezpieczeństwo podatkowe transakcji. Zapłata w mechanizmie podzielonej płatności jest bardzo istotną przesłanką do uznania, że podatnik dochował należytej staranności w danej transakcji. Zatem w sytuacjach, w których podatnik (nabywca) ma wątpliwości co do okoliczności transakcji może, poprzez zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności, istotnie zmniejszyć ryzyko związane z zakwestionowaniem dochowania należytej staranności. Ponadto, w przypadku gdy przedmiotem nabycia są tzw. towary wrażliwe (m.in. wyroby stalowe, paliwa, olej rzepakowy, folia typu stretch, dyski twarde, cyfrowe aparaty fotograficzne), nabywca regulując transakcję w mechanizmie podzielonej płatności uwalnia się od odpowiedzialności solidarnej z dostawcą, czyli nie ponosi konsekwencji jeżeli dostawca nie odprowadzi należnego podatku z tytułu tej transakcji.

Wobec podatnika, który stosuje mechanizm podzielonej płatności, nie stosuje się również przepisów dotyczących sankcji podatkowych za rozliczenie podatku skutkujące zaniżeniem zobowiązania podatkowego lub zawyżeniem nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do zwrotu lub do rozliczenia w następnych okresach rozliczeniowych lub zwrotu podatku. Dotyczy to zarówno sankcji podatkowej w wysokości 20%, 30% jak i podwyższonej do wysokości 100%. Koleją korzyścią stosowania mechanizmu podzielonej płatności jest odstąpienie od stosowania 150% stawki odsetek za zwłokę w odniesieniu do zaległości w podatku VAT. Jeżeli podatnik dokona z rachunku VAT płatności swojego zobowiązania w podatku VAT w terminie wcześniejszym niż termin zapłaty wynikający z ustawy o VAT może wówczas skorzystać z tzw. skonta, czyli obniżyć kwotę swojego zobowiązania. Wysokość kwoty obniżenia uzależniona jest m.in. od wysokości zobowiązania podlegającego wpłacie oraz daty wcześniejszej zapłaty i jest wyliczana według określonego w art. 108d ustawy o VAT wzoru. Wprowadzając mechanizm podzielonej płatności wprowadzono również nowy rodzaj zwrotu podatku, tj. zwrot na rachunek VAT. Co ważne, zwrot ten będzie dokonywany w przyspieszonym terminie – 25 dni od dnia złożenia deklaracji. Termin ten jest terminem maksymalnym i nie będzie mógł być przedłużony przez naczelnika urzędu skarbowego. Ponadto otrzymanie zwrotu na rachunek VAT nie jest uzależnione od spełnienia przez podatnika jakichkolwiek warunków.

Czy split payment pogorszy płynność finansową?

Pogorszenie płynności finansowej firm to największa obawa towarzysząca wprowadzonej regulacji. Obawa ta towarzyszyła również, jak czytam w odpowiedzi na interpelację, Ministerstwu Finansów jako projektodawcy. Z tego względu już na etapie jego projektowania przyjęto, że w Polsce mechanizm ten będzie oparty o system bankowy, a nie jak to funkcjonuje przykładowo we Włoszech, o rachunek bankowy organu podatkowego. Przyjęcie takiego założenia powoduje, że w polskim modelu środki zgromadzone na rachunku VAT stanowią przez cały czas własność podatnika, nie ma do nich dostępu organ skarbowy, sprawuje on jednak nadzór nad ich uwolnieniem. Podatnik ma zatem dostęp do tych środków i może na bieżąco regulować swoje zobowiązania wobec kontrahentów jak też zobowiązanie podatkowe w VAT wobec urzędu skarbowego. Na wypadek ewentualnego nagromadzenia się środków na rachunku VAT wprowadzono możliwość wnioskowania o uwolnienie tych środków na rachunek rozliczeniowy lub rachunek prowadzony w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Środki pieniężne z rachunku VAT będą mogły być zatem obracane między podatnikami wielokrotnie, bez żadnych ograniczeń czasowych ani kwotowych. Jedynym warunkiem jest aby były to przepływy pomiędzy rachunkami VAT. Podatnik, który otrzyma od swojego nabywcy kwotę podatku na rachunek VAT, będzie mógł natychmiast z tych środków wpłacić kwotę VAT na rachunek VAT swojego dostawcy. Tym samym środki jakimi dysponuje przedsiębiorca nie są zamrażane na kontach organów podatkowych (jak ma to miejsce we Włoszech czy Czechach).

Zatem wprowadzony w Polsce mechanizm podzielonej płatności pozbawiony jest zasadniczej wady przez co w dużo mniejszym zakresie wpływa na płynność finansową przedsiębiorców. Oczywiście, mimo podjętych starań, aby wprowadzone regulacje nie obciążały przedsiębiorców, mogą w pewnych grupach podmiotów wystąpić sytuacje pogorszenia płynności finansowej. Między innymi z tych względów postanowiono, że stosowanie mechanizmu podzielonej płatności będzie dobrowolne, tak aby każdy przedsiębiorca mógł zdecydować w oparciu o specyfikę swojej działalności czy chce stosować ten mechanizm jako formę rozliczeń. Jeżeli z jakiś przyczyn nie jest zainteresowany to może zastrzec w umowie, że płatność za wystawioną przez siebie fakturę chcą otrzymywać inaczej, niż w podzielonej płatności.

Zdaniem resortu finansów mechanizm podzielonej płatności dla większości przedsiębiorców pozostanie rozwiązaniem bez wpływu na płynność finansową, a niektórym wręcz ją poprawi, z uwagi na możliwość uzyskania zwrotu nadwyżki VAT naliczonego na rachunek VAT w terminie 25 dni. Jest to ważny aspekt wpływający na poprawę płynności finansowej. Należy również zauważyć, że mechanizm podzielonej płatności nie obejmie wszystkich podatników. Po pierwsze, będzie to narzędzie dobrowolne, nic nie stoi na przeszkodzie zawarciu odpowiednich klauzul umownych pomiędzy sprzedawcą i nabywcą określających sposób dokonania zapłaty. Po drugie, mechanizm podzielonej płatności w ogóle nie dotknie najmniejszych podatników, najbardziej wrażliwych na kwestie płynności finansowej, którzy są zwolnieni z VAT z uwagi na poziom sprzedaży. Ponadto należy mieć też na uwadze pozytywny wpływ mechanizmu wynikający z jego uszczelniającego charakteru. Jego szerokie stosowanie przez przedsiębiorców będzie w naturalny sposób eliminowało oszustwa w podatku VAT polegające na znikaniu nieuczciwych przedsiębiorców wraz z zapłaconym im przez kontrahentów, a nieodprowadzonym podatkiem.

Czy mniejsze firmy stracą?

Resort finansów nie zgodzę się z twierdzeniem, że mniejsze przedsiębiorstwa stracą na wprowadzeniu mechanizmu podzielonej płatności. Ocenia, że stosowanie mechanizmu podzielonej płatności powinno być rozpatrywane pod kątem korzyści jakie daje jego stosowanie, również tym mniejszym przedsiębiorstwom. Przede wszystkim regulowanie należności z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności uwalnia uczciwie działających podatników od negatywnych konsekwencji wynikających z wplątania ich w proceder wyłudzania podatku VAT. Przeprowadzenie transakcji z nieuczciwym kontrahentem może bowiem spowodować negatywne konsekwencje dla nabywcy, które w skrajnym przypadku oznaczają zakwestionowanie prawa do odliczenia podatku naliczonego, określenie zaległości podatkowej oraz odsetek za zwłokę, wymierzenie sankcji, a nawet kary z Kodeksu karnego skarbowego. Ofiarami oszustów bardzo często padały właśnie te mniejsze przedsiębiorstwa, które w odróżnieniu od tych dużych nie zawsze mogą pozwolić sobie na posiadanie zaplecza doradczo-księgowego.

Ponadto eliminowanie z rynku nieuczciwie działających firm poprzez wprowadzany systematycznie pakiet uszczelniający, którego istotnym elementem jest mechanizm podzielonej płatności poprawi pozycję konkurencyjną, co dla małych przedsiębiorstw ma istotne znaczenie i realnie przekłada się na wzrost ich efektywności. 

Czy Ministerstwo Finansów będzie zapobiegać pogorszeniu płynności?

Mechanizm podzielonej płatności, jako nowatorskie rozwiązanie, podlega bacznej obserwacji jak wygląda jego stosowanie w praktyce i jaki wpływ wywiera na poszczególne grupy podatników. Resort finansów podkreśla, że będzie analizował stosowanie tego mechanizmu szczególnie w relacjach małego podmiotu z dużym. Jeżeli pojawią się niepokojące objawy czy też zajdzie konieczność nowelizacji przepisów regulujących funkcjonowanie mechanizmu podzielonej płatności, będziemy na bieżąco reagowali  w celu jego ulepszenia. MF zapewnia, że będzie się starało, aby składane przez podatników wnioski o uwolnienie środków z rachunku VAT były rozpatrywane jak najszybciej. Szczególną uwagę w tym zakresie kierujemy na podatników, którzy będą mieli problemy z wypełnieniem swoich zobowiązań finansowych, przykładowo zapłatą pensji pracownikom, w takich sytuacjach urzędy skarbowe będą rozpatrywały wnioski o uwolnienie środków z rachunku VAT w sposób priorytetowy.