Opłata za przekształcenie użytkowania wieczystego z VAT?

„Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości z mocy prawa, takie jak w przedmiotowej sprawie, stanowi dostawę towarów w rozumieniu art. 14 ust. 1 w związku z art. 2 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/112, podlegającą opodatkowaniu VAT. Pobierając opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości z mocy prawa, takie jak w okolicznościach przedmiotowej sprawy, gmina działa w charakterze podatnika w rozumieniu art. 9 ust. 1, a nie w charakterze organu władzy publicznej w rozumieniu w art. 13 dyrektywy 2006/112” – taka jest konkluzja Opinii Rzecznika Generalnego w polskiej sprawie toczącej się przez TSUE pod znakiem C‑604/19.

Nie jest to dobra wiadomość dla jednostek samorządu terytorialnego, których obciążyć może obowiązek zapłaty VAT od pobieranych opłat przekształceniowych.

Sprawa dotyczy polskiej ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów – zgodnie z jej postanowieniami, z dniem 1 stycznia 2019 r. prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe przekształciło się w prawo własności tych gruntów, dotychczasowi użytkownicy, zamiast opłat z tytułu użytkowania wieczystego, muszą zaś uiszczać roczne opłaty przekształceniowe przez okres 20 lat. Opłaty za użytkowanie wieczyste podlegały VAT – pojawiła się zatem wątpliwość, czy opodatkowaniu podlegają również opłaty przekształceniowe.

Na wskazane pytanie twierdząco odpowiedział Rzecznik Generalny w opinii z dnia 3.09.2020 – zauważył on, że:

Obecni właściciele uzyskali ekonomiczne władztwo już wraz z chwilą ustanowienia użytkowania wieczystego. Użytkownik wieczysty może korzystać z nieruchomości jak właściciel. Słusznie zatem wszyscy zainteresowani kwalifikują ustanowienie użytkowania wieczystego jako dostawę podlegającą opodatkowaniu VAT na mocy art. 14 ust. 1 dyrektywy VAT, w związku z czym opłaty roczne podlegają opodatkowaniu VAT. Wyraźnie podkreśla to sąd odsyłający. Nietrafny jest jednak wniosek skarżącej, zgodnie z którym operacja przekształcenia jest pozbawiona znaczenia z punktu widzenia VAT. Dotychczas roczne opłaty uiszczane przez użytkowników wieczystych na rzecz właściciela stanowiły świadczenie wzajemne za uzyskanie prawa do rozporządzania nieruchomością. Dlatego też podlegały one opodatkowaniu VAT jako wynagrodzenie za dostawę towarów zgodnie z art. 5 ust. 1 i art. 7 ust. 7 pkt 6 ustawy o VAT. Okoliczność, że na dotychczasowego użytkownika wieczystego przenosi się również status właściciela i że wnosi on odtąd, zamiast miesięcznych rat z tytułu użytkowania wieczystego, opłatę z tytułu przekształcenia, nie zmienia podatkowych losów płatności. Płatności odnoszą się bowiem nadal do dostawy nieruchomości. Dotychczasowy użytkownik wieczysty nadal wnosi opłatę za uzyskanie prawa do rozporządzania nieruchomością. Operacja przekształcenia powoduje jedynie zmianę przedmiotu dostawy. Pierwotnie opłata była uiszczana za samo użytkowanie wieczyste, a obecnie za użytkowanie wieczyste wzmocnione we własność”.

Rzecznik podkreślił także, że gmina pobierająca opłaty z tytułu przekształcenia występuje w charakterze organu władzy publicznej, lecz „dotychczasowego właściciela nieruchomości”. Oznacza to, że działa ona nadal w charakterze podatnika VAT.

Treść opinii nie przesądza jednoznacznie treści ostatecznego orzeczenia TSUE w sprawie, niemniej jednak istnieje duże prawdopodobieństwo, że Trybunał podzieli pogląd Rzecznika.

Jakie zagrożenia mogą wiązać się dla gmin z rozstrzygnięciem polskiej sprawy przed TSUE?

Gminy, które nie odprowadzały VAT z tytułu pobieranych opłat przekształceniowych będą musiały uregulować należność publicznoprawną wraz z odsetkami
VAT trzeba będzie obliczyć metodą „w stu”, co wiązać się będzie ze zmniejszeniem przysporzenia po stronie jednostki samorządu terytorialnego.

Mateusz Oleksy, Doradca podatkowy w Małopolskim Instytucie Studiów Podatkowych

Zobacz również: