REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zaliczki w księgach rachunkowych i podatkowych

REKLAMA

Każda firma, i mała, i duża, w toku prowadzenia działalności gospodarczej ma do czynienia z zaliczkami. Realizacja zamówień między kontrahentami odbywa się z udziałem tej wygodnej ze względów zarówno finansowych, jak i bezpieczeństwa obrotu gospodarczego formy. Skutki podatkowe zaliczek uległy zmianie na gruncie nowych przepisów o podatku od towarów i usług. Mimo że prawie każda zaliczka powoduje obowiązek wystawienia faktury i rodzi skutki podatkowe, nadal wiele przypadków budzi wątpliwości podatników.
Zaliczka, zadatek, przedpłata to określenia znamienne dla zdarzeń gospodarczych występujących niemalże w każdej firmie. Mają z nimi do czynienia zarówno osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, małe podmioty, jak i większe jednostki prowadzące księgi rachunkowe. Zaliczki wywołują skutki podatkowe na gruncie podatku od towarów i usług. Sposób ewidencjonowania zaliczek w księgach rachunkowych uzależniony jest od ich rodzaju. W opracowaniu przedstawimy zaliczki w ujęciu podatkowym i rachunkowym, z zaakcentowaniem problemów i wątpliwości z zaliczkami na gruncie nowych przepisów o podatku od towarów i usług.
Zarówno w literaturze fachowej, jak też w rzeczywistości gospodarczej można spotkać się z następującymi określeniami: zaliczka, zadatek i przedpłata. Spróbujmy zdefiniować te pojęcia i zwrócić uwagę na występujące między nimi różnice.
Zaliczka, przedpłata czy zadatek?
Zaliczka często definiowana jest jako płatność dokonana przed terminem, w którym powstał obowiązek zapłaty za całą dostawę lub całe wykonane świadczenie, a zaliczka gotówkowa określana jest, jako zaliczka dokonana w trybie gotówkowym lub też jako część należności wpłacana lub wypłacana z góry na poczet tej należności. Za odpowiednik słowa „zaliczka” często uznawany jest termin „przedpłata”, rzadziej „zadatek”, przy czym podczas gdy przedpłatę uznaje się niemal za synonim zaliczki, to zadatek wymaga dodatkowych uwarunkowań.
Przedpłata definiowana jest jako kaucja lub inna wpłata dokonana przez odbiorcę z góry, przed dostarczeniem przez dostawcę towarów lub wyświadczeniem usług. Pojęcie przedpłaty rozumiane jest jako sukcesywne i regularne wnoszenie określonych sum na poczet przyszłego zobowiązania. Typowymi przykładami przedpłat są wcześniejsze wpłaty pieniężne związane z prenumeratą czasopism i dzieł. W innym znaczeniu przedpłata jest pojmowana jako zaliczka lub zadatek.
Na określenie wnoszenia (otrzymania) danych kwot na poczet przyszłych zobowiązań (należności) używa się różnych określeń i nie ma między nimi istotnych różnic. Obok zaliczki, przedpłaty lub zadatku, w działalności gospodarczej używa się ponadto określeń „akonto”, „kaucja”, „wadium” itp.
Opodatkowanie zaliczek
Zaliczki nie rodzą obowiązku podatkowego zarówno w podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i w podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.) do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych pożyczek i kredytów oraz zwróconych pożyczek, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek. Do przychodów nie zalicza się także, w myśl art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy, kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek.
WARTO WIEDZIEĆ
W przypadku gdy podatnik, który dokonał przedpłaty (zaliczki, zadatku), straci ją w związku z niewykonaniem umowy, to strata ta nie stanowi kosztu uzyskania przychodów na mocy art. 23 ust. 1 pkt 54 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Sposób wyliczenia kwoty podatku
Kwotę podatku wylicza się według wzoru:
KP=ZB x SP/100 + SP
gdzie
KP – oznacza kwotę podatku
ZB – oznacza kwotę pobranej części lub całości należności brutto
SP – oznacza stawkę podatku
Również w przypadku podatników podatku dochodowego od osób prawnych, otrzymanie zaliczki, zadatku itp. nie rodzi obowiązku podatkowego. W myśl art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.), do przychodów nie zalicza się pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych lub zwróconych pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek i kredytów.
Tak było
Znaczące zmiany nastąpiły w kwestii zaliczek na gruncie przepisów dotyczących podatku od towarów i usług. Przypomnijmy, że w świetle przepisów nieobowiązującej już ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. nr 11, poz. 50 z późn. zm.), generalnie jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi pobrano co najmniej połowę ceny (przedpłata, zaliczka, zadatek, rata), obowiązek podatkowy powstawał z chwilą przyjęcia zapłaty. Zasada ta miała zastosowanie również w przypadku eksportu towarów, jeżeli:
• wywóz towarów nastąpił w ciągu sześciu miesięcy od dnia otrzymania zaliczki,
• eksporter przedstawił w urzędzie skarbowym zabezpiecze nie majątkowe kwoty zwrotu różnicy podatku.
A jak jest w nowych przepisach VAT
W myśl art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535) podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16 ustawy. Natomiast zgodnie z treścią ust. 3 artykułu 106 ustawy o VAT zasady wystawiania faktur stosuje się odpowiednio do części należności otrzymywanych przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi.
Rozporządzeniem z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 97, poz. 971), minister finansów ustalił m.in. szczegółowe zasady wystawiania faktur. W par. 16 ust. 1 ww. rozporządzenia określono, że fakturę wystawia się nie później niż siódmego dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem m.in. par. 17 rozporządzenia. Zgodnie natomiast z par. 17 ww. rozporządzenia, jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część lub całość należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, fakturę wystawia się nie później niż siódmego dnia od dnia, w którym otrzymano część lub całość należności od nabywcy, z zastrzeżeniem, że fakturę wystawia się również nie później niż siódmego dnia od dnia, w którym pobrano przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi każdą kolejną część należności (zaliczkę, przedpłatę, zadatek lub ratę).
WARTO WIEDZIEĆ
Jeżeli faktury dokumentujące otrzymanie należności obejmują całą cenę brutto towaru lub usługi, sprzedawca po wydaniu towaru lub wykonaniu usługi nie wystawia faktury w terminie określonym na zasadach ogólnych.
Co powinna zawierać faktura
Faktura stwierdzająca pobranie części lub całości należności przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi, powinna zawierać co najmniej:
• imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy,
• numer identyfikacji podatkowej sprzedawcy i nabywcy,
• datę wystawienia i numer kolejny faktury oznaczonej jako FAKTURA VAT lub FAKTURA VAT-MP, kwotę otrzymanej części lub całości należności brutto, a w przypadku określonym w ust. 2 – również daty i numery poprzednich faktur oraz sumę kwot pobranych wcześniej części należności brutto,
• stawkę podatku,
• kwotę podatku, wyliczoną według określonego wzoru,
• dane dotyczące zamówienia lub umowy, a w szczególności: nazwę towaru lub usługi, cenę netto, ilość zamówionych towarów, wartość zamówionych towarów lub usług netto, stawki podatku, kwoty podatku oraz wartość brutto zamówienia lub umowy,
• datę otrzymania części lub całości należności (przedpłaty, zaliczki, zadatku, raty), o której mowa w ust. 1 i 2, jeśli nie pokrywa się ona z datą wystawienia faktury.
Reasumując, jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, fakturę wystawia się nie później niż siódmego dnia od dnia, w którym otrzymano całość należności. Jeżeli faktury dokumentujące otrzymanie należności obejmują całą cenę brutto towaru lub usługi, sprzedawca po wydaniu towaru lub wykonaniu usługi nie wystawia faktury w terminie określonym na zasadach ogólnych od nabywcy.
Kiedy faktura VAT
Fakturowanie zaliczek może budzić wątpliwości. Rzeczywistość gospodarcza może bowiem stwarzać wiele różnych sytuacji życiowych. Powstaje pytanie, czy w każdej z nich istnieje obowiązek wystawienia faktury VAT? Przyjrzyjmy się przykładom.
PRZYKŁAD 1
Klient wpłacił zaliczkę obejmującą całą cenę brutto towaru (usługi) i odbiera wyrób/usługę w dniu otrzymania przez kontrahenta zaliczki. Na przelewie klient zaznaczył, że jest to zaliczka.
W takim przypadku istnieje obowiązek fakturowania zaliczki.
PRZYKŁAD 2
Klient wpłacił zaliczkę obejmującą całą cenę brutto towaru (usługi) i odbiera wyrób/usługę w terminie 3-5 dni od daty otrzymania przez kontrahenta zaliczki. W takim przypadku istnieje obowiązek fakturowania zaliczki.
PRZYKŁAD 3
Klient wpłacił zaliczkę obejmującą całą cenę brutto towaru (usługi) i odbiera wyrób/usługę po upływie 8 dni od daty otrzymania zaliczki. Należy wystawić fakturę z tytułu otrzymania zaliczki najpóźniej 7 dnia od dnia otrzymania tej zaliczki. Nie istnieje obowiązek wystawienia odrębnej faktury z tytułu sprzedaży wyrobu lub wykonania usługi.
Dostawa wewnątrzwspólnotowa
Jedną z wątpliwości, która może się nasunąć podatnikom, jest próba odpowiedzi na pytanie, czy w przypadku otrzymania zaliczki od kontrahentów zagranicznych na dostawy towarów w oparciu o zawarte umowy na dostawy wewnątrzwspólnotowe należy wystawić fakturę i zastosować stawkę 0-procentową podatku od towarów i usług?
Załóżmy, że spółka realizuje w oparciu o wcześniej zawarte umowy dostawy wewnątrzwspólnotowe. Zgodnie z zawartymi umowami od kontrahentów zagranicznych otrzymuje zaliczki na dostawy towarów, które wpłacane są na konto dewizowe spółki. Czy otrzymane zaliczki powinny być potwierdzane fakturami z zastosowaniem stawki 0 procent?
Zgodnie z art. 20 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług, jeżeli przed dokonaniem wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów otrzymano całość lub część ceny, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury potwierdzającej otrzymanie całości lub części ceny. Nie ma przy tym znaczenia wysokość otrzymanej zaliczki. Obowiązek podatkowy powstaje jednak tylko wówczas, gdy podatnik przedstawi w urzędzie skarbowym zabezpieczenie majątkowe zwrotu różnicy podatku, o której mowa w art. 87 ust. 2 ustawy. Jeżeli podatnik spełni ów warunek, wówczas wykaże w deklaracji VAT ową zaliczkę ze stawką 0-procentową. Jeżeli warunek złożenia zabezpieczenia kwoty zwrotu podatku nie zostanie spełniony, obowiązek podatkowy od owej zaliczki nie powstaje. Powstanie on dopiero w momencie dokonania wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Nadmienić należy, że otrzymanej zaliczki nie należy dokumentować fakturą wewnętrzną.
Jak już wspomniałam, szczegółowe zasady wystawiania faktur regulują art. 106 – 108 ustawy o podatku od towarów i usług oraz rozporządzenie ministra finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług.
Zasady wystawiania faktur
Jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część lub całość należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, fakturę wystawia się nie później niż siódmego dnia od dnia, w którym otrzymano część lub całość należności od nabywcy, z zastrzeżeniem, że fakturę wystawia się również nie później niż siódmego dnia od dnia, w którym pobrano przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi każdą kolejną część należności (zaliczkę, przedpłatę, zadatek lub ratę).
Zaliczki w kasie rejestrującej
Należy więc jeszcze raz podkreślić, że otrzymanie zaliczki rodzi obowiązek podatkowy już w chwili jej otrzymania, bez względu na datę wystawienia faktury dokumentującej jej otrzymanie. Faktura potwierdzająca otrzymanie zaliczki powinna być wystawiona nie później niż siódmego dnia od dnia jej otrzymania. W związku z powyższym może zaistnieć taka sytuacja, w której faktura zostanie wystawiona w następnym miesiącu po miesiącu otrzymania zaliczki (dotyczy to zaliczek otrzymywanych pod koniec miesiąca), co nie wpłynie jednak na moment powstania obowiązku podatkowego, który powstaje w momencie jej otrzymania.
Pomimo że wydanie towaru lub wykonanie usługi nastąpiło w ciągu siedmiu dni od dnia otrzymania zaliczki, tych dwóch zdarzeń nie można fakturować jedną fakturą. Ponadto należy zaznaczyć, iż przepis par. 17 rozporządzenia określa szczegółowo dane, które powinna zawierać: faktura dokumentująca zaliczkę (w tym każdą kolejną), faktura wystawiona po wydaniu towaru lub wykonaniu usługi, jeżeli wcześniej były pobierane zaliczki.
Warto dodać, że zgodnie z par. 1 pkt 2 rozporządzenia ministra finansów z dnia 23 kwietnia 2004 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące, oraz warunków stosowania tych kas przez podatników (Dz.U. nr 85, poz. 798), podatnicy prowadzący ewidencję przy zastosowaniu kas rejestrujących, u których podstawą opodatkowania jest kwota prowizji lub inna postać wynagrodzenia za wykonywane usługi w ramach umowy agencyjnej, zlecenia, pośrednictwa lub innych umów o podobnym charakterze albo też marża, ewidencjonują na potrzeby obliczania osiąganego przez nich obrotu oraz kwot podatku należnego całą wartość sprzedaży własnej oraz prowadzonej na rzecz lub w imieniu innych podatników. Kasy rejestrujące, które obecnie funkcjonują na rynku, nie są przystosowane do zidentyfikowania marży jako podstawy opodatkowania, dlatego też należy wykorzystać istniejące możliwości kasy, tj. przypisać całość wartości sprzedaży (zgodnie z wyżej powołanym przepisem rozporządzenia) do wolnej litery np. PTU D (stawki podatku w kasach rejestrujących oznaczone są literowo: PTU A – 22 proc., PTU B – 7 proc., PTU C – 0 proc., oraz wyodrębniona sprzedaż zwolniona PTU zw.). Serwisant, w książce serwisowej powinien odnotować, iż np. litra PTU D jest przyporządkowana sprzedaży opodatkowanej na zasadzie marży.
Rejestracja podatnika VAT UE
Wątpliwości pojawiają się, w sytuacji gdy polska spółka zamierza działać na terenie Unii. Załóżmy, że wystąpią okoliczności opisane w przykładzie i rozważmy, jakie konsekwencje przyniosą one na gruncie VAT.
PRZYKŁAD 1
Spółka zamierza zawrzeć z przedsiębiorcą austriackim kontrakt na montaż konstrukcji stalowych na terenie Słowacji. Przed wykonaniem usługi kontrahent austriacki zamierza wypłacić polskiemu podatnikowi zaliczkę. Czy spółka jest zobowiązana do zarejestrowania się jako podatnik VAT UE i do posługiwania się numerem identyfikacji podatkowej poprzedzonej kodem PL w obrocie unijnym?
Podatnik, który nie dokonuje wewnątrzwspólnotowego nabycia czy dostawy towarów i nie nabywa usług określonych przepisami art. 28 ust. 3, 4, 6, 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535), nie ma obowiązku zarejestrowania się jako podatnik VAT UE, a tym samym posługiwania się numerem identyfikacji podatkowej z kodem PL w obrocie z kontrahentami unijnymi. Przepis art. 97 ustawy o VAT nie nakłada na polskich podatników VAT świadczących usługi na terytorium państw Wspólnoty Europejskiej obowiązku rejestracji jako podatnik VAT UE.
PRZYKŁAD 2
Ta sama spółka zamierza zawrzeć z przedsiębiorcą austriackim kontrakt na montaż konstrukcji stalowych na terenie Słowacji. Przed wykonaniem usługi kontrahent austriacki zamierza wypłacić polskiemu podatnikowi zaliczkę. Pytanie brzmi: czy otrzymanie zaliczki i świadczenie wskazanych usług podlega opodatkowaniu podatkiem VAT w myśl przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r.?
Zgodnie z ogólną zasadą sformułowaną w art. 27 ust. 1 ustawy o VAT usługi opodatkowane są w kraju, w którym świadczący je posiada siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności, z którego świadczy usługi. Od zasady tej istnieje szereg wyjątków zawartych w przepisach art. 27 ust. 2-6 i art. 28 ustawy, gdzie w zależności od rodzaju usługi, mogą podlegać one opodatkowaniu w kraju, w którym faktycznie są wykonywane, w kraju siedziby usługobiorcy lub w kraju, w którym następuje faktyczne ich wykorzystanie. W przypadku świadczenia usług na ruchomym majątku rzeczowym (art. 27 ust. 2 pkt 3 lit. d) ustawy) miejscem świadczenia usług jest miejsce, gdzie usługi są faktycznie świadczone, z zastrzeżeniem art. 28 ustawy. Z powyższego wynika, że usługi na ruchomym majątku rzeczowym świadczone przez polski podmiot poza granicami kraju nie podlegają opodatkowaniu w Polsce podatkiem VAT. W takiej sytuacji usługodawca musi zarejestrować się w kraju, w którym przyjmuje się, że usługa jest świadczona lub podatek należny z tytułu wykonanej usługi uiści jej nabywca zarejestrowany jako podatnik podatku od wartości dodanej.
W przypadku świadczenia usług związanych z nieruchomościami, miejscem świadczenia usług jest miejsce położenia nieruchomości. Pamiętać należy także o tym, że zarówno pod rządami ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r., jak i nowej z dnia 11 marca 2004 r., każdy podatnik jest obowiązany do prawidłowego określenia przedmiotu opodatkowania z zastosowaniem klasyfikacji statystycznych obowiązujących dla potrzeb podatkowych na dzień 19 kwietnia 2004 r., tj. na dzień przed wejściem w życie nowej ustawy o VAT.
W celu udokumentowania świadczonych usług, z tytułu których należny podatek będzie zobowiązany odprowadzić ich usługobiorca, należy wystawiać w myśl przepisów par. 30 rozporządzenia ministra finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 90, poz. 971) fakturę, na której nie należy wykazywać stawek i kwot podatku VAT oraz kwoty należności wraz z podatkiem.
Faktura taka może również nie zawierać numerów identyfikacji sprzedawcy i nabywcy. Otrzymanie zaliczki na poczet usługi będącej poza zakresem opodatkowania VAT w Polsce, również nie będzie podlegać opodatkowaniu. Należy jednakże wystawić fakturę dokumentującą otrzymanie zaliczki.
Faktury dokumentujące wykonanie usług nie podlegających opodatkowaniu VAT w kraju należy wprowadzić do rejestru czynności nie podlegających VAT, w stosunku do których przysługuje prawo odliczenia podatku naliczonego związanego z wykonaną usługą. Wartości tych usług nie wykazuje się w deklaracji VAT-7 po stronie sprzedaży.
PRZYKŁAD 3
Spółka zamierza zawrzeć z przedsiębiorcą austriackim kontrakt na montaż konstrukcji stalowych na terenie Słowacji. Przed wykonaniem usługi kontrahent austriacki zamierza wypłacić polskiemu podatnikowi zaliczkę. Pytanie brzmi: Czy podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z wykonywaniem tych usług?
Zgodnie z przepisami art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT podatnikowi, który dokonuje zakupów związanych z usługami wykonywanymi poza granicami kraju przysługuje prawo odliczenia podatku naliczonego, jeżeli kwoty te mogłyby być odliczone, gdyby czynności te były wykonywane na terytorium kraju, a podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami.
Ewidencjonowanie zaliczek w podatkowej księdze przychodów i rozchodów
Zgodnie z przepisami rozporządzenia ministra finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. nr 152, poz. 1475 z późn. zm.) przez pojęcie „przychód” rozumie się przychody w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z tego względu w rubrykach 7-9 księgi ewidencjonuje się tylko tego rodzaju przychody. Punkt 18 objaśnień do podatkowej księgi przychodów i rozchodów mówi, że w kolumnie 17 wpisuje się uwagi, co do treści zapisów w kolumnach 2-16 oraz że kolumna ta może być także wykorzystywana do wpisywania pobranych zaliczek.
Jednak przypomnijmy, iż jeżeli podatnik VAT otrzymuje zaliczkę powodującą powstanie obowiązku podatkowego, to powinien wystawić fakturę, w której kwotę podatku wylicza według rachunku w „stu” na podstawie wskazanego wcześniej wzoru. Fakturę taką musi zatem ująć także w podatkowej księdze przychodów i rozchodów.
Dokumentowanie operacji związanych z zaliczkami
Wypłacone (przekazane) zaliczki z różnych tytułów i na różne cele dokumentowane są różnymi dowodami księgowymi, w zależności od rodzaju zaliczki. W przypadku zaliczek wypłacanych pracownikom i innym osobom na wydatki związane z dokonywaniem różnych zakupów (np. materiałów biurowych, pomocniczych, środków czystości) czy też z wnoszeniem różnych opłat (pocztowych, skarbowych, celnych) dowodami księgowymi są przede wszystkim:
• wniosek o zaliczkę na zakupy, opłaty itp.,
• rozliczenie pobranej zaliczki na zakupy.
W przypadku zaliczek wnoszonych na rzecz kontrahentów, zwłaszcza dostawców towarów, wykonawców wszelkiego rodzaju usług itp., dowodami księgowymi są:
• przelewy środków pieniężnych dokonane z rachunków bankowych jednostek na rzecz dostawców towarów lub wykonawców usług,
• wypłaty z kasy zaliczek dla kontrahentów na przyszłe dostawy i usługi,
• wypłaty zadatków, kaucji na przyszłe dostawy i usługi,
• udzielanie kredytu towarowego, tj. przekazywanie kontrahentom różnych dóbr rzeczowych spłacanych w późniejszych terminach.
Omawiane w tej grupie zaliczek dokumenty oparte są na treści umów zawieranych z kontrahentami na różnorodne transakcje gospodarcze.
Ewidencja księgowa zaliczek
Jeszcze inaczej księguje się zaliczki w księgach rachunkowych na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).
Przykłady operacji gospodarczych, występujących w jednostce w ramach różnego rodzaju zaliczek (z pominięciem zaliczek na podatki) zestawione zostały w tabeli na str. 10. Do ewidencji tych operacji, związanych z wypłatą, otrzymaniem oraz zwrotem (w całości lub w części) określonego rodzaju zaliczki służą głównie konta dwóch zespołów: zespołu 1 „Środki pieniężne, rachunki bankowe, kredyty oraz inne aktywa finansowe”, zespołu 2 „Rozrachunki i roszczenia”.
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług w bilansie
Ponieważ efektem finalnym rachunkowości są sprawozdania finansowe, podsumowując niniejsze opracowanie, warto zwrócić uwagę na prezentację w bilansie omawianych tu rozrachunków. Rozrachunki z tytułu dostaw i usług (należności i zobowiązania), bez względu na ustalony termin zapłaty, zalicza się w całości do należności i zobowiązań krótkoterminowych. Warto jednak zauważyć, iż w bilansie wykazuje się je z podziałem na wymagalne w okresie:
• 12 miesięcy od dnia bilansowego,
• powyżej 12 miesięcy od dnia bilansowego.
Jeżeli należności i zobowiązania, których ostateczny termin zapłaty jest dalszy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego, mają być spłacone w ratach, to tę część należności lub zobowiązań, których spłata ma nastąpić w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego, zalicza się i prezentuje w bilansie jako wymagalne w ciągu 12 miesięcy, a pozostałą część jako wymagalne w okresie powyżej 12 miesięcy. Zaliczki, przedpłaty i zadatki na przyszłe świadczenia bez względu na to, czy została wystawiona faktura VAT, czy też nie, prezentuje się w bilansie:
• udzielone dostawcom – w wyodrębnionej pozycji zapasów,
• przyjęte od odbiorców – w wyodrębnionej pozycji zobowiązań.
Warto dodać, iż nie stanowią rozrachunków z tytułu dostaw i usług rozrachunki (należności i zobowiązania) wynikające z zakupu i sprzedaży rzeczowych składników aktywów trwałych (środków trwałych i środków trwałych w budowie), wartości niematerialnych i prawnych, udzielonych zaliczek na poczet wartości niematerialnych i prawnych oraz środków trwałych w budowie, a także aktywów finansowych (długo- i krótkoterminowych).
Wiesława Moczydłowska
SŁOWNICZEK
PRZEDPŁATA – oznacza to samo, co zaliczka, z tą różnicą, że w większości przypadków wnoszenie przedpłat utożsamiane jest z sukcesywnym, ratalnym, a nie jednorazowym, uiszczaniem (otrzymaniem) określonych kwot na poczet przyszłych zobowiązań (należności),
ZADATEK – szczególnego rodzaju przedpłata obwarowana dodatkowymi obowiązkami stron umowy, obligującymi nabywcę do rezygnacji z dochodzenia roszczeń z tytułu wniesionego zadatku, a sprzedawcę (dostawcę) – do zwrotu zadatku w podwójnej wysokości, w przypadku gdy z ich winy realizacja postanowień umowy nie doszła do skutku,
ZALICZKA – wniesienie (otrzymanie) określonej sumy (w mniej licznych przypadkach – rzeczy) na poczet przyszłych zobowiązań – bez dodatkowych uwarunkowań.
CZYTELNICY PYTAJĄ
Kiedy powstaje przychód
Czy zaliczka wypłacona spółce z o.o. w wysokości 100 proc. ceny usługi, polegającej na przechowywaniu akt, która to usługa świadczona będzie w następnych latach podatkowych, stanowi przychód w momencie otrzymania, czy też przychód ten winien być rozliczany w czasie?
W myśl art. 12 ust. 3 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.), przychodami z działalności gospodarczej są przychody należne, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane. Przychód należny z działalności gospodarczej, zgodnie z art. 12 ust. 3a pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych powstaje w dacie wystawienia faktury, nie później jednak niż w ostatnim dniu miesiąca, w którym wykonano usługę. Jeżeli więc faktura została przez spółkę wystawiona, przychód powstaje w ostatnim dniu miesiąca, w którym wykonano usługę. Tak więc przychód z tytułu archiwizowania dokumentów, wynikający z wystawionej faktury, która dokumentuje sprzedaż usług powstaje w dacie wystawienia tej faktury. Warto dodać, że stanowisko takie zajął jeden z organów skarbowych, powołując się na to, że jest ono zgodne z wyjaśnieniami Ministerstwa Finansów z dnia 16 października 1997 r. (Nr PO 3-5776-IP-722-602/97). Stwierdzono w nim m.in., że przedpłaty na poczet usług, które będą wykonywane w następnych okresach sprawozdawczych mogą być rozliczone w czasie na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych daje podatnikom prawo do wyłączenia z podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, m.in. zaliczek, które dotyczą usług wykonywanych w następnych okresach sprawozdawczych. Należy jednak podkreślić, że w przypadku, gdy wystawiono fakturę za wykonanie usługi ma zastosowanie art. 12 ust. 3a pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Natomiast potraktowanie danej wpłaty jako zaliczki wynika z umowy i winno znaleźć odzwierciedlenie w treści dokumentacji danej transakcji.
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.)
Czy zaliczki są przychodem
Czy otrzymane od kontrahentów przed wydaniem towaru przedpłaty, zaliczki lub zadatki – podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 19 ust. 11 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. stanowią jednocześnie przychód w rozumieniu art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?
NIE.Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14 poz. 176 z późn. zm.), do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się: pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych.
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.)
Czy kaucja to zaliczka
Czy kaucja zwrotna w wysokości od 1 proc. do 10 proc. wartości samochodu, jako zabezpieczenie wartości samochodu oraz jako zabezpieczenie wykonania przyszłej umowy kupna sprzedaży, zwracana kontrahentowi po realizacji umowy, rodzi obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług?
NIE. Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54 poz. 535), podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniami. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrotem jest także otrzymana dotacja, subwencja i inna dopłata o podobnym charakterze związana z dostawą lub świadczeniem usług. Zgodnie zaś z art. 29 ust. 2 cyt. ustawy w przypadku, gdy pobrano zaliczki, zadatki, przedpłaty lub raty, obrotem jest również kwota otrzymanych zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat, pomniejszona o przypadającą od nich kwotę podatku. Dotyczy to również otrzymanych zaliczek na dotacje, subwencje i na inne dopłaty o podobnym charakterze. Zgodnie z art. 19 ust. 11 cyt. ustawy, jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części. Tak więc, pobranie kaucji zwrotnej, będącej zabezpieczeniem wykonania przyszłej umowy kupna sprzedaży, która jest zwracana kontrahentowi po realizacji umowy w całości, nie jest obrotem w rozumieniu art. 29 ust. 2 cyt. ustawy i nie rodzi obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług na podstawie art. 19 ust. 11 cyt. ustawy. W przypadku zaś, gdy powyższa kaucja gwarancyjna zostanie zaliczona na poczet należności za dostawę samochodu, należałoby ją traktować jako formę zaliczki lub zadatku będącej obrotem, w rozumieniu art. 29 ust. 2 ustawy. Wówczas należałoby przyjąć, że w momencie pobrania kaucji powstał obowiązek podatkowy.
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54 poz. 535)
Powstanie obowiązku podatkowego
Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w VAT z tytułu przyszłej wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów w przypadku pobrania zaliczki na poczet tej dostawy?
Jeżeli przed dokonaniem wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, otrzymano całość lub część ceny, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury potwierdzającej otrzymanie całości lub części ceny – art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535). Przepis ten ma odniesienie do art. 19 ust. 11 oraz ust. 12 pkt 2 i art. 87 ust. 2 ww. ustawy. Zgodnie z art. 19 ust.11 oraz ust. 12 pkt 2 i art. 87 ust. 2 tej ustawy, obowiązek podatkowy w przypadku pobrania zaliczki na poczet dostawy wewnątrzwspólnotowej powstaje dopiero z chwilą otrzymania przez dostawcę co najmniej 50 proc. ceny i przedstawienia w urzędzie skarbowym zabezpieczenia majątkowego kwoty zwrotu różnicy podatku (nadwyżki podatku naliczonego nad należnym). Jeśli warunki te zostaną spełnione łącznie, obowiązek podatkowy powstanie. Oznacza to, że w większości przypadków nie ma obowiązku fakturowania zaliczek otrzymanych na poczet dostaw wewnątrzwspólnotowych.
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54 poz. 535).
Czy są sankcje karne skarbowe?
Kiedy należy wystawić fakturę potwierdzającą przyjęcie zaliczki w przypadku braku zamówienia lub umowy na dostawę towarów oraz czy wystawienie faktury potwierdzającej sprzedaż towaru w obrębie danego miesiąca (tj. miesiąc otrzymania zaliczki i dostawy towaru) rodzi skutki podatkowe lub karne skarbowe?
Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535) podatnicy, o których mowa w art. 15 ustawy, są zobowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy (z zastrzeżeniami). Natomiast w ust. 3 powyższego artykułu, mówi się, że ww. przepis stosuje się odpowiednio do części należności otrzymywanych przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi, tj. np. w przypadku otrzymania przez podatnika przedmiotowej zaliczki na dostawę konkretnych towarów.
Minister finansów w rozporządzeniu z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2004r. nr 97, poz. 971) w par. 17 ust. 1 określa dane, jakie powinna zawierać co najmniej faktura stwierdzająca pobranie części lub całości należności przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi. Dane te powinna zawierać faktura potwierdzająca otrzymanie m. in. zaliczki, zatem uznaje się, że dane dotyczące zamówienia lub umowy, są konieczne przy udokumentowaniu przyjęcia przedmiotowej zaliczki na dostawę konkretnych towarów. Ponadto ustawodawca nie uzależnia terminu wystawienia faktury od momentu wpływu zamówienia lub zawarcia umowy, co potwierdza treść art. 19 ust. 11 ustawy o podatku VAT. Przepis ten stanowi, że jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności przedpłatę, zaliczkę, (...), obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części. Przepis ust. 11 stosuje się odpowiednio w przypadku eksportu towarów, jeżeli otrzymano co najmniej 50 proc. ceny oraz gdy wywóz towarów nastąpi w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania tej części należności, eksporter przedstawił w urzędzie skarbowym zabezpieczenie majątkowe kwoty zwrotu różnicy podatku. Niewystawienie faktury potwierdzającej przyjęcie zaliczki na dostawę towarów, a udokumentowanie tylko samej sprzedaży w obrębie tego samego miesiąca, nie rodzi skutków podatkowych, jednakże stanowi naruszenie przepisów powołanego wyżej rozporządzenia i jest wykroczeniem w świetle obowiązujących przepisów kodeksu karnego skarbowego.
Wiesława Moczydłowska
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54 poz. 535)
• Rozporządzenie ministra finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2004 r. nr 97, poz. 971)
• Ustawa z dnia 15 października 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz.U. nr 83, poz. 930 z późn. zm.)


Autopromocja

REKLAMA

Źródło: GP

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code
Podatek PIT - część 2
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/9
Są kosztem uzyskania przychodu:
koszty reprezentacji, w szczególności poniesione na usługi gastronomiczne, zakup żywności oraz napojów, w tym alkoholowych
udzielone pożyczki, w tym stracone pożyczki
wydatki na wystrój wnętrza biurowego nie będące wydatkami reprezentacyjnymi
wpłaty dokonywane do pracowniczych planów kapitałowych, o których mowa w ustawie o pracowniczych planach kapitałowych – od nagród i premii wypłaconych z dochodu po opodatkowaniu podatkiem dochodowym
Następne
Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Faktura korygująca: jak długo można ją wystawić. Kiedy mija 5-letnie przedawnienie?

Na przedawnienie zobowiązania podatkowego nie wpływa wystawienie przez podatnika faktury korygującej, również zwiększającej. Korekta faktury nie kreuje bowiem obowiązku podatkowego, gdyż odnosi się do faktury pierwotnej, która odzwierciedla zdarzenie powodujące powstanie obowiązku podatkowego. Nie ma więc żadnych podstaw prawnych, by w przypadku korekty faktury początek 5-letniego terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego wiązać z datą korekty faktury, a nie ze zdarzeniem powodującym powstanie obowiązku podatkowego. Dlatego po upływie 5-letniego terminu przedawnienia nie istnieje możliwość wystawiania przez podatników faktur korygujących.

Kasa fiskalna w działalności nierejestrowanej. Ulga na zakup kasy: warunki i zasady zwrotu pieniędzy

Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną podlega takim samym regułom rozliczania VAT jak każdy inny podatnik. Dlatego może być zobowiązana do ewidencjonowania sprzedaży na kasie, nawet jeśli działalność nierejestrowana korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT, to powinna nabyć kasę i rozpocząć ewidencjonowanie w określonych przepisami terminach. Jeśli dochowa wszystkich wymienionych w przepisach warunków, będzie mogła skorzystać z ulgi na zakup kasy online.

Brak NIP na paragonie fiskalnym. Czy można to uzupełnić i wystawić nabywcy fakturę do paragonu?

Podatnik omyłkowo zaewidencjonował sprzedaż na kasie fiskalnej i wydał nabywcy paragon bez numeru NIP. Czy sprzedawca jest uprawniony zaewidencjonować tę pomyłkę w rejestrze korekt? Czy będzie mógł wystawić fakturę VAT z numerem NIP kontrahenta? 

Opłata paliwowa w 2025 r.: Szykują się podwyżki!

Znamy już stawki opłaty paliwowej na 2025 rok. Z powodu wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, wysokość stawek, którymi objęte są benzyna, gaz i olej napędowy, została podniesiona o ponad 3 proc. Kto odczuje podwyżkę najbardziej?

REKLAMA

Prezenty na Boże Narodzenie 2024: Kupisz online 22 a nawet 23 grudnia - paczka dojdzie przed Wigilią. Znana firma kurierska gwarantuje dostawę

Grupa InPost, lider rozwiązań logistycznych dla branży e-commerce w Europie, jak co roku wprowadza gwarancję dostawy przed Świętami Bożego Narodzenia. Wszystkie przesyłki nadane przez Paczkomat® 22 grudnia zjawią się u odbiorców przed Wigilią, jeśli nadawca dostarczy je do sieci InPost do godziny 13.00, a w niektórych strefach nawet do 16.00. Ponadto, w ramach specjalnej oferty dla wybranych sklepów e-commerce m.in. Amazon, Decathlon, KRUK, Media Expert Media Markt, Modivo, SUPER-PHARM, X-kom, przesyłki nadane nawet 23 grudnia do 13.00 – InPost dostarczy jeszcze w Wigilię.

Ceny surowców – początek grudnia 2024 r. Miedź, ropa, złoto, srebro i … kakao

Rynek surowców odnotował niewielkie spadki na początku grudnia 2024 r., na czele z malejącymi cenami gazu ziemnego. Najważniejszym wydarzeniem zeszłego tygodnia było spotkanie OPEC+, podczas którego podjęto decyzję o kolejnym opóźnieniu zwiększenia produkcji. Miedź zanotowała najlepszy tydzień od września, korzystając z optymizmu związanego z nowymi bodźcami gospodarczymi w Chinach. Srebro korzystało z silniejszych cen metali przemysłowych, co pozwoliło mu przewyższyć procentowe wyniki złota. Kakao powróciło do poziomu 10 000 USD, a kawa zmierza w kierunku kolejnego testu historycznego maksimum z 1977 roku. Publikujemy komentarz Ole Hansen, Dyrektora ds. strategii rynku surowców, Saxo.

Załóż konto organizacji w e-Urzędzie Skarbowym, a w styczniu złóż PIT-11 i PIT-4R bez podpisu elektronicznego

Ministerstwo Finansów w poniedziałkowym komunikacie przypomniało o możliwości uzyskania dostępu do konta organizacji przed styczniem 2025 r. Posiadanie konta organizacji umożliwi organizacji złożenie PIT-11 i PIT-4R bez podpisu elektronicznego

Dla właścicieli miejsc parkingowych kluczowe stało się, czy są we wspólnocie mieszkaniowej. To decyduje o konieczności wizyty w urzędzie z IN-1

W 2025 r. podatek od nieruchomości dla miejsc parkingowych został ujednolicony. Podatek dla miejsc parkingowych m.in. z osobną od mieszkania księgą wieczystą obniżono z 11,48 zł podatku do 1,19 zł (za 1m2). To dobra wiadomość wynikająca z wyroku TK i nowelizacji przepisów. Są za to problemy formalne - czy trzeba składać deklarację IN-1. Większa część właścicieli miejsc parkingowych korzystających na obniżce nie musi ponownie składać deklaracji IN-1. Bo większa część właścicieli mieszka w nieruchomościach mających wspólnoty mieszkaniowe. A to zwalnia z obowiązku składania IN-1.

REKLAMA

Najczęstsze błędy podczas realizacji projektów unijnych: formalne, merytoryczne, finansowe, proceduralne

Realizacja projektów dofinansowanych z funduszy europejskich to dla wielu przedsiębiorców i instytucji ogromna szansa na rozwój i wzrost konkurencyjności. Jednak pozytywna decyzja o dofinansowaniu to dopiero pierwszy krok na drodze do osiągnięcia sukcesu, a kolejne fazy projektu niosą ze sobą szereg wyzwań mogących zaważyć na powodzeniu całego przedsięwzięcia. Warto więc wiedzieć, jakie błędy najczęściej popełniają firmy podczas realizacji projektów unijnych oraz jak ich unikać.

Do 400 tys. zł dotacji dla rzemieślników ze Śląska. Wnioski na początku 2025 r. Jakie kryteria trzeba spełniać?

Na początku 2025 roku Śląskie Centrum Przedsiębiorczości planuje ogłosić nabór na dotację dla rzemieślników zainteresowanych rozwojem prowadzonej działalności. 

REKLAMA