Tematy - Kontrola przedsiębiorcy

Ile powinna zgodnie z prawem trwać kontrola ZUS-u? W jaki sposób ZUS nadużywa przepisów by przedłużać kontrole? Wyjaśnia dr Katarzyna Kalata – radca prawny z Kancelarii Kalata.

Skrót PIP (Państwowa Inspekcja Pracy) zna każdy przedsiębiorca, jednak niewielu właścicieli firm ma z nim pozytywne skojarzenia. Spowodowane jest to faktem, że prowadzone przez PIP kontrole mogą zakończyć się dla pracodawców poważnymi konsekwencjami.

Beneficjenci wsparcia z Tarczy Finansowej PFR powinni dołożyć szczególnej staranności w procesie wydatkowania środków. Muszą mieć także świadomość potencjalnej kontroli. Wykryte w jej trakcie nieprawidłowości zależnie od swojej wagi mogą spowodować konieczność zwrotu części albo całości subwencji, a niekiedy pociągnąć do odpowiedzialności karnej osoby składające wniosek. Dlatego też, wszelkie nieprawidłowości lepiej wykryć odpowiednio wcześniej.

W wyroku 19 lutego 2020 r. Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, że limit czasu na przeprowadzenie kontroli podatkowej u mikroprzedsiębiorcy to 12 kolejno następujących po sobie dni roboczych. Organy podatkowe uważały, że liczą się tylko te dni, w których kontrolerzy przebywają w siedzibie firmy.

Często się zdarza, że kontrolujący w dniu wszczęcia kontroli podatkowej podsuwają podatnikowi dwa oświadczenia do podpisania: oświadczenie o zgodzie na przeprowadzenie czynności kontrolnych w siedzibie urzędu oraz oświadczenie o rezygnacji z prawa do uczestnictwa w czynnościach kontrolnych. Czy trzeba (i czy warto) podpisać te oświadczenia?

Większość osób prowadzących działalność gospodarczą ma świadomość tego, iż w każdej chwili mogą zjawić się w siedzibie firmy pracownicy urzędu skarbowego z niezapowiedzianą wizytą. Celem takiej niezapowiedzianej wizyty jest najczęściej wszczęcie kontroli podatkowej. Chciałbym w kilku zdaniach wskazać co dzieje się w momencie wszczęcia kontroli podatkowej i jak to wygląda z perspektywy urzędnika.

Urzędy skarbowe chętnie uzasadniają kontrole podatkowe koniecznością przeciwdziałania przestępstwom lub wykroczeniom skarbowym. To wyłącza przepisy Prawo przedsiębiorców chroniące kontrolowanych podatników - w tym np. obowiązek zawiadamiania o kontroli, posiadania upoważnienia do jej przeprowadzenia, czy zakaz prowadzenia kilku kontroli równoczesnych.

Podczas kontroli podatkowej kontrolowany podatnik ma obowiązek zapewnienia osobom upoważnionym dostępu do akt, ksiąg i dokumentów związanych z przedmiotem kontroli. Kontrolowany ma też uprawnienia podczas kontroli - m.in. ma prawo do udziału w czynnościach kontrolnych, składania zastrzeżeń i wyjaśnień oraz wnoszenia sprzeciwu wobec czynności naruszających przepisy.

Wyłączenie możliwości odwołania się do sądu administracyjnego od postanowień wydanych w ramach rozpatrzenia sprzeciwu przedsiębiorcy kontrolowanego w trybie przepisów rozdziału 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest niezgodne z Konstytucją. Tak orzekł Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 grudnia 2017 r. (sygn. SK 37/15).

Resort rozwoju zapowiadał, że kontrolerzy będą mogli wchodzić do firm dopiero po dokonaniu konkretnej analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa. Miała ona uniemożliwić prewencyjne nękanie firm. Projekt ustawy przewiduje jednak tak pojemne wyjątki od tej zasady, że praktycznie zawsze urzędnicy będą mogli odstąpić od przeprowadzania tej analizy.

Od 29 października 2016 r. obowiązuje nowa wersja zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej ZAW-K(3).

Nie ma wątpliwości, że podatnicy nie lubią być kontrolowani i poddawać się kontroli – szczególnie w przypadku gdy ta jest prowadzona przez organy podatkowe, a takim organem pierwszej instancji jest urząd skarbowy. Co warto wiedzieć, by dobrze przygotować się do kontroli urzędu skarbowego?

Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej ma pewne ograniczenia i podlega kontrolom jej zgodności z obowiązującymi przepisami. W tym względzie zostały nałożone określone obowiązki nie tylko na organ kontroli, ale także na przedsiębiorców. W przypadku wszczęcia kontroli, przedsiębiorca jest zobowiązany do przedstawienia organowi kontrolującemu prowadzonej przez siebie książki kontroli. Przez kogo i jak powinna być prowadzona książka kontroli?

Wystarczy, że podatnik skorzysta z ulgi na złe długi lub z procedury VAT-marża, by urzędnicy rozpoczęli kontrolę u jego kontrahenta. Kontrole krzyżowe prowadzą nie tylko urzędy skarbowe, lecz także urzędy kontroli skarbowej – wyjaśnia Łukasz Kyć, inspektor kontroli skarbowej z UKS w Katowicach.

Maksymalny okres trwania kontroli podatkowej w firmach określa ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Limit zależy od wielkości kontrolowanego przedsiębiorcy - wynosi on: 12, 18, 24 lub 48 dni. Jednak kontrolerzy z urzędów skarbowych liczą jedynie dni, w których faktycznie przebywają w kontrolowanej firmie. Są poważne wątpliwości, czy taka praktyka jest zgodna z prawem.

Kontrola przedsiębiorcy

Kontrola ZUS bez ograniczeń czasowych? Kiedy kontrola może być przedłużona ponad limit i jak to jest nadużywane

Kontrola PIP w firmie – zakres i konsekwencje

Czy beneficjenci środków z Tarczy Finansowej powinni spodziewać się kontroli?

Ile może trwać kontrola podatkowa w firmie?

Jak rozpoczyna się kontrola podatkowa – czynności kontrolne u podatnika czy w urzędzie?

Wszczęcie kontroli podatkowej - procedura i praktyka

Kontrola podatkowa bez zawiadomienia

Kontrola podatkowa - prawa i obowiązki kontrolowanego podatnika

Kontrola przedsiębiorcy - brak możliwości odwołania się do sądu administracyjnego niezgodny z Konstytucją

Konstytucja biznesu nie ograniczy kontroli?

Nowa wersja zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej (ZAW-K)

Jak przygotować się do kontroli urzędu skarbowego

Książka kontroli przedsiębiorcy

Kontrole krzyżowe w VAT

Organy podatkowe przedłużają kontrole podatkowe. Naruszają prawo?