Odszkodowania pracownicze

W sytuacji gdy umowa o zakazie konkurencji nie odnosi się do kwestii odszkodowania dla pracownika, albo kwestia ta jest uregulowana niejasno - umowa obowiązuje, a pracownik powinien otrzymywać od byłego pracodawcy odszkodowanie nie niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy.

Odszkodowania przyznane na podstawie kodeksu cywilnego z tytułu uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia korzystają ze zwolnienia z opodatkowania w PIT. W tym bowiem przypadku odrębna ustawa (k.c.) określa zasady ustalania odszkodowania.

W celu oceny możliwości zastosowania zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT do otrzymanego przez podatnika odszkodowania konieczna jest analiza podstawy jego otrzymania.

Zdarza się niejednokrotnie, że zwolnieni pracownicy przypominają sobie o godzinach nadliczbowych, które wypracowali u byłego pracodawcy, za które nie otrzymali wynagrodzenia. Walczą o to wynagrodzenie za nadgodziny przed sądem i często wygrywają. Pracodawcy mają wówczas wątpliwości, czy takiej wynagrodzenie (zwane też w wyrokach „odszkodowaniem”) trzeba oskładkować. Okazuje się, że tak. Oprócz składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe trzeba też naliczyć w tym przypadku składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Wypłacone przez spółkę odszkodowanie na rzecz byłego pracownika z tytułu nieprawidłowego rozwiązania z nim umowy o pracę miało związek z uzyskanym przychodem (zostało poniesione w celu uzyskania przychodu) i jako takie winno stanowić koszt uzyskania przychodów, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Na rozpoczętym 24 czerwca 2014 r. posiedzeniu Sejm rozpatrzy w pierwszym czytaniu senacki projekt nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Projekt zwalnia z PIT otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z układów zbiorowych pracy lub innych porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów. Warunkiem zwolnienia ma być umocowanie ustawowe tych porozumień, regulaminów i statutów.

W sytuacji kiedy dochodzi do zawarcia porozumienia na mocy którego jednej ze stron zostaje wypłacona należność pieniężna jako forma odszkodowania (np. związana z wypadkiem pracownika przy pracy), powstaje pytanie czy kwota takiej należności podlega zwolnieniu od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Z reguły tego typu odszkodowania stanowią zapłatę, której celem jest zaspokojenie wszelkich roszczeń jednej ze stron i uniknięcie sporu sądowego. Wątpliwości wzbudza również kwestia możliwości zaliczenia takiego odszkodowania do kosztów uzyskania przychodu przez pracodawcę.

Wynagrodzenie za pracę podlega ochronie. Jednym z jej sposobów jest zakaz dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę. Przepisy wyraźnie wyliczają przypadki i należności, które mogą podlegać potrąceniu. A jak jest w przypadku odszkodowania należnego pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę?

Zdaniem organów podatkowych ani zapłata odszkodowania pracownikowi (np. za naruszenie przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę), ani koszty sądowe związane ze sporem z byłym pracownikiem nie są kosztem uzyskania przychodu dla pracodawcy. Na szczęście sądy administracyjne są nieco innego zdania.

Zwolnienie wynikające z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT obejmuje tylko odszkodowania za rzeczywiście poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści. Jeżeli pracownik otrzymał na podstawie wyroku sądowego odszkodowanie za utracone korzyści (tj. wynagrodzenie, które pracownik otrzymałby gdyby zwolniony był za wypowiedzeniem) wypłacone z tego tytułu świadczenie pieniężne nie podlega temu zwolnieniu.