REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak sporządzić prawidłową dokumentację ewidencyjną systemów informatycznych rachunkowości

Subskrybuj nas na Youtube

REKLAMA

Źródłem wiedzy audytora o systemie informatycznym rachunkowości (SIR) jest przede wszystkim jego dokumentacja. Dokumentacja taka powinna określać, co i kto robi w każdym momencie procesu przetwarzania danych - zarówno podczas bieżącej obsługi oprogramowania, jak i w sytuacjach awaryjnych.

Obligatoryjne elementy dokumentacji ewidencyjnej SIR określa art. 10 ustawy o rachunkowości.

Księgowość powinna sporządzić następujące dokumenty:

- wykaz zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na nośnikach czytelnych dla komputera,

REKLAMA

Autopromocja

- wykaz programów rachunkowości informatycznej (z podaniem wersji oprogramowania, daty rozpoczęcia użytkowania i pisemnym stwierdzeniem dopuszczenia przez jednostkę oprogramowania do eksploatacji w jednostce,

- charakterystykę każdego programu, zawierającą opis jego przeznaczenia i sposobu działania wraz z opisem algorytmów i parametrów,

- opis organizacyjnych i programowych rozwiązań służących ochronie danych rachunkowych.


Dokumentacja ta powinna spełniać formalne wymogi określone w przepisach ustawy o rachunkowości, a w szczególności powinna być:

Dalszy ciąg materiału pod wideo

REKLAMA

sporządzona w formie pisemnej i w językupolskim - należy przy tym zwrócić uwagę, że przepisy ustawy o rachunkowości nie zawierają postanowień zezwalających na posiadanie i przechowywanie dokumentacji wyłącznie na nośnikach czytelnych dla komputera (art. 71 ust. 1 oraz art. 73 ust. 3),

wyczerpująca, przejrzysta, kompletna i aktualna - to ostatnie wymaganie oznacza konieczność wprowadzania do dokumentacji wszelkich zmian przy wprowadzaniu kolejnych wersji systemu (art. 10 ust. 2),

sporządzona w kilku egzemplarzach - a przynajmniej jeden z nich powinien być przechowywany w całości pod ochroną jako egzemplarz wzorcowy. Pozostałe egzemplarze mogą być rozdzielane według potrzeb, z zastrzeżeniami wynikającymi z ochrony danych i podziału funkcji,

przechowywana w sposób należyty - chroniona przed niedozwolonymi zmianami, nieupoważnionym rozpowszechnianiem, uszkodzeniem lub zniszczeniem przez okres ważności i dodatkowo przez pięć lat po tym okresie.

Często w praktyce księgowi-użytkownicy i audytorzy krytykują dokumentację zawierającą opis funkcjonowania i instrukcje obsługi programów. Niejednokrotnie dokumentacja sporządzana przez informatyków zawiera wskazówki mające niewiele wspólnego z rachunkowością, a powinna przecież służyć zarówno użytkownikom, jak i wszystkim organom kontrolującym jednostkę w zakresie funkcjonowania systemu rachunkowości. Zbiór wszystkich zasad i instrukcji eksploatacyjnych powinien zapewnić zrozumienie występujących problemów oraz umożliwić wprowadzanie wymaganych poprawek. Dlatego poniżej opisujemy przykładowe elementy jasnej dokumentacji ewidencyjnej SIR.


Wykaz zbiorów danych


Jednostka jest obligatoryjnie zobowiązana do sporządzenia wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na nośnikach czytelnych dla komputera. Systemy przeznaczone do obsługi księgowości niewielkich firm zbudowane są zwykle na prostych bazach danych, w których przechowywane są zbiory zawierające księgi rachunkowe. W takich firmach wykaz zbiorów danych tworzących komputerowe księgi rachunkowe może sporządzić zakładowy informatyk lub wręcz doświadczony użytkownik. To, jaki system zarządzania bazą danych był użyty przy tworzeniu programu oraz które zbiory zawierają dane rachunkowości, można niekiedy stwierdzić, analizując trzyznakowe rozszerzenia plików lub po prostu same nazwy plików.

Księgi rachunkowe nie zawsze są jednak zawarte w fizycznych zbiorach systemu. Wówczas na ich podstawie podczas przetwarzania danych tworzone są zbiory logiczne - zawierające dane ksiąg rachunkowych.

Dokument stanowiący wykaz zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych powinien zawierać dwa istotne opisy:

- opis struktury programu,

- opis wzajemnych powiązań i funkcje zbiorów danych w organizacji całości procesów przetwarzania.

REKLAMA

W pierwszej części dokumentu należy wymienić nazwy zbiorów danych stanowiące księgi rachunkowe. Można podać również nazwy plików pomocniczych (np. zawierających kartoteki kontrahentów, pracowników, urzędów, słowniki, pliki z parametrami stałymi i innymi, które wspomagają proces tworzenia, przechowywania i prezentacji danych ksiąg rachunkowych).

Przygotowując wykaz zbiorów stanowiących księgi rachunkowe, należy podać ścieżkę dostępu do miejsca, w którym plik z danymi jest przechowywany (oznaczenie dysku, nazwa katalogu i podkatalogu). Ponadto w sporządzanym wykazie zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe trzeba zamieścić informację o tym, jaki program rachunkowości informatycznej tworzy i obsługuje wymienione w dokumencie zbiory.

Drugą część tego dokumentu powinien stanowić opis wzajemnych powiązań i funkcje zbiorów danych w organizacji całości procesów przetwarzania. Opis może być ogólny, pod warunkiem że szczegółowa charakterystyka znajduje się w dokumentacji eksploatacyjnej oprogramowania. Przykładowy dokument prezentuje wzór 1.


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Wykaz programów rachunkowości informatycznej


Zgodnie z ustawą o rachunkowości jednostka zobowiązana jest sporządzić dokument zawierający wykaz programów rachunkowości informatycznej stosowanych w jednostce, wraz z określeniem ich wersji i daty rozpoczęcia eksploatowania. Z ustawy nie wynika obowiązek zatwierdzania osobno do używania każdej zmienionej wersji programu przez kierownika jednostki. Jednak aktualizowanie dokumentów ewidencyjnych powinno następować każdorazowo, wraz z wprowadzeniem nowej wersji oprogramowania do eksploatacji.

Przykładem dokumentu w tym zakresie może być poniższy Wykaz stosowanych programów informatycznego systemu przetwarzania danych księgowych (wzór 2). Wykaz taki stanowi zbiorcze zestawienie programów/modułów systemu informatycznego wykorzystywanych w rachunkowości podmiotu.


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Z praktycznego punktu widzenia, dla celów ewidencji oprogramowania, wskazane byłoby posiadanie niezbędnych informacji o każdym z programów, w postaci szczegółowych kartotek. Takimi kartotekami mogą być Karty informacyjne systemów (programów/modułów), zawierające najważniejsze informacje o każdym z systemów użytkowanych w rachunkowości podmiotu. Przykładowa Karta informacyjna programu/modułu (wzór 3) może składać się z trzech elementów. Elementy te w sposób wyczerpujący określają zakres podstawowych informacji administracyjno-organizacyjnych, także wymaganych przez ustawę.

Elementami Karty będą przede wszystkim:

- protokół przyjęcia pierwszej wersji programu/modułu do eksploatacji,

- ewidencja zmian wersji programu/modułu - zawierająca historię użytkowania poszczególnych wersji programu/modułu,

- ewidencja użytkowników programu/modułu - zawierająca historię przydziału i zniesienia uprawnień użytkowników poszczególnych wersji programu/modułu.

W przypadku przyjęcia takiego sposobu dokumentowania oprogramowania w jednostce aktualizowanie Wykazu następuje każdorazowo wraz z wprowadzeniem do eksploatacji nowej wersji oprogramowania. Zaleca się stosowanie pierwotnie przyjętej numeracji Kart informacyjnych ze względu na to, że w Kartach zawarta jest kilkuletnia historia eksploatacji oprogramowania jednego producenta. W przypadku zmiany producenta oprogramowania nowy system lub program otrzymałby kolejny numer dla nowo utworzonej Karty informacyjnej.


Wzór 3


Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

W zestawie dokumentacji powinny znaleźć się także raporty z przeprowadzonego testowania na etapie wdrażania do eksploatacji zarówno programu, jak i kolejnych jego wersji.

Dokumentacja taka powinna zawierać:

- zestaw danych testowych oraz opis wyników testowania,

- określenie okresów stosowania poszczególnych wersji programu,

- opis zmian dokonywanych w programie.

Ustawodawca nakłada również obowiązek posiadania dokumentów opisujących przeznaczenie każdego programu, sposób działania oraz wykorzystania podczas przetwarzania danych. Dokumenty te powinny zawierać wyczerpujący opis procedur, funkcji, algorytmów i parametrów przetwarzania danych, reguł kontroli danych, a także sposobów uzyskiwania danych w postaci wydruków. Zakres informacji, których ujawnienia wymaga ustawa o rachunkowości (art. 10 ust. 3b i 3e), w większości przypadków zawierają instrukcje obsługi dla użytkowników.


dr Elżbieta Izabela Szczepankiewicz

audytor wewnętrzny, pracownik naukowo-dydaktyczny w Wyższej Szkole Handlu i Rachunkowości w Poznaniu

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Biuletyn Rachunkowości

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Zmiana limitów amortyzacji samochodów i kosztów leasingu od 2026 r. Jak ochronić swoje rozliczenia? Niekoniecznie przez zakupy do końca grudnia 2025 r.

Od 1 stycznia 2026 r. zmniejszy się o 1/3 limit wartości amortyzacji dla większości samochodów osobowych – z 150 tys. zł do 100 tys. zł. Przepisy co ciekawe nie są nowe, bo pochodzą z końca 2021 r., ale wchodzą w życie dopiero za kilka miesięcy i dlatego znowu zrobiło się o nich głośno. Te kilka miesięcy to także ostatni dzwonek, aby zapobiec negatywnym konsekwencjom tych zmian.

Od 2026 roku o 50% wzrośnie stawka podatku od wygranych i nagród (np. w lotto, konkursach, grach, sprzedaży premiowej) – z 10% do 15% [projekt]

Budżet państwa jest chyba naprawdę w trudnej sytuacji, skoro Ministerstwo Finansów planuje podnieść od przyszłego roku (i to o 50%) stawkę zryczałtowanego podatku dochodowego od wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową, uzyskanych w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Obecnie stawka ta wynosi 10% wartości wygranej lub nagrody a ma wzrosnąć do 15%. Ten podatek płacimy np. od wygranej w lotto (choć dopiero od wygranej większej niż 2000 zł).

Podatek dla banków idzie ostro w górę. Rząd podał nowe stawki

Rząd szykuje istotne zmiany w podatkach dla sektora finansowego. Nowy projekt przewiduje podwyższenie CIT dla banków, instytucji kredytowych i SKOK-ów oraz korekty podatku od niektórych instytucji finansowych. Celem reformy jest pozyskanie środków na modernizację i rozbudowę polskiej armii.

Nowe przepisy restrukturyzacyjne już od 23 sierpnia! Druga szansa dla firm czy większe ryzyko upadłości?

Polskie firmy czekają na ważne zmiany w prawie – od 23 sierpnia zaczyna obowiązywać unijna dyrektywa drugiej szansy. Nowe zasady restrukturyzacji mają chronić przedsiębiorców przed upadłością, ale eksperci ostrzegają: okres przejściowy może być trudny, a sądy i doradcy będą uczyć się nowych reguł w praktyce.

REKLAMA

Ile zdrożeje piwo i inne trunki od 2026 roku? Ministerstwo Finansów szykuje podwyżkę akcyzy na alkohol oraz opłaty cukrowej

Ministerstwo Finansów informuje, że przedstawiło dwa projekty ustaw dotyczących zdrowia publicznego. Jako pierwsze proponuje aktualizację (czytaj: podniesienie) stawek akcyzy na wszystkie napoje alkoholowe, co ma na celu ograniczenie spożycia napojów alkoholowych, a w konsekwencji redukcję negatywnych skutków jego nadużycia. Ministerstwo Finansów przygotowuje również aktualizację ustawy o zdrowiu publicznym, której celem jest ograniczenie ekonomicznej dostępności napojów słodzonych.

BCC o zmianach w Ordynacji podatkowej: przedawnienie zobowiązań, hipoteka i nowe przepisy karne

Business Centre Club (BCC) przedstawiło uwagi do propozycji nowelizacji ordynacji podatkowej z postulatami w zakresie dalszych zmian w tym obszarze. Eksperci BCC (Daniel Panek i Wojciech Pławiak) odnieśli się do modyfikacji wprowadzonych do treści projektu w porównaniu z wersją z 26 marca 2025 r.

Zwrot akcyzy za paliwo rolnicze 2025: tylko do 1 września! Sprawdź, ile możesz odzyskać! Trzeba pamiętać o dokumentach

Rolnicy mają kolejną szansę na odzyskanie części kosztów związanych z zakupem paliwa. Od 1 sierpnia do 1 września 2025 roku można składać wnioski o zwrot podatku akcyzowego, który obejmuje olej napędowy wykorzystywany w produkcji rolnej.

Szokujące dane KRUS: Rolnicy pracują ponad 29 lat, zanim dostaną emeryturę. Świadczenia wciąż daleko od ZUS!

Rolnicy w Polsce pracują średnio ponad 29 lat, zanim otrzymają emeryturę z KRUS. Mimo długiego stażu ich świadczenia wynoszą przeciętnie nieco ponad 2 tysiące złotych, co znacząco odbiega od średnich emerytur wypłacanych przez ZUS.

REKLAMA

Rewolucja w podatkach: Kasowy PIT obejmie tysiące nowych firm! Sprawdź, czy skorzystasz

Od 1 stycznia 2026 roku wejdą w życie przepisy, które podniosą limit przychodów uprawniających do stosowania kasowego PIT z 1 mln zł do 2 mln zł. Zmiana wynika z projektu ustawy przygotowanego przez Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na postulaty przedsiębiorców.

Kasowy PIT - zmiany od 2026 r. Limit przychodów wzrośnie do 2 mln zł

Ministerstwo Finansów chce, by dotychczasowy limit przychodów pozwalający na skorzystanie z kasowego PIT został podniesiony z 1 mln zł do 2 mln zł. Tak wynika z projektu nowelizacji ustawy o PIT opublikowanego 19 sierpnia 2025 r. Zmiana ta ma pozwolić większej grupie przedsiębiorców wybranie tej formy rozliczeń podatku dochodowego.

REKLAMA