Duże zmiany w Kodeksie karnym skarbowym w 2019 roku

Projekt ten przewiduje wprowadzenie szeregu zmian zarówno w części materialnej, jak i procesowej Kks. Mają one na celu usprawnienie i poprawę efektywności prowadzonych postępowań, ale też wykonywania orzeczonych kar, wyrażając idee pierwszeństwa zasady egzekucji nad represją.

W celu wzmocnienia funkcji zapobiegawczej, proponuje się również podwyższenie górnych granic zagrożenia sankcjami w postaci kary pozbawienia wolności lub kary grzywny za wybrane przestępstwa skarbowe, tym niemniej w projekcie można spotkać wiele rozwiązań, które nastawione są przede wszystkim na odzyskanie należności publicznoprawnych.

Ograniczona ma np. zostać możliwość korzystania z instytucji czynnego żalu, wydłużone mają być okresy przedawnień przestępstw i wykroczeń skarbowych. Do Kks będą też wprowadzone nowe typy przestępstw skarbowych. Ponadto wiele obecnych przepisów Kks ma zostać doprecyzowanych i zaktualizowanych do  obecnych realiów społeczno-gospodarczych, m.in. poprzez dookreślenie sposobu powiązania kwalifikacji prawnej czynu zabronionego z wysokością minimalnego wynagrodzenia. Dotyczy to w szczególności kwalifikacji prawnej czynu zabronionego.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Polecamy: Oto najbardziej punktualne linie lotnicze i lotniska na świecie

Ważniejsze projektowane zmiany w Kodeksie karnym skarbowym:

1. Modyfikacja przesłanek skuteczności instytucji czynnego żalu w postępowaniu karno-skarbowym

Jak wskazuje projektodawca powodem istotnej nowelizacji przepisu art. 16 § 5 pkt 2 k.k.s. jest przeciwdziałanie niekorzystnym z punktu widzenia zasady legalizmu sytuacjom do jakich dochodzi  w obecnym stanie prawnym. Mowa o tym, że aktualnie często brak jest możliwości ścigania sprawców przestępstw skarbowych i wykroczeń ujawnionych w trakcie kontroli przeprowadzonej co prawda przez uprawniony organ, jednak inny niż organ ścigania. Ich sprawcy mogą bowiem skutecznie uchylić się od odpowiedzialności wyrażając, również w trakcie prowadzonej kontroli tzw. czynny żal, co jest niemożliwe, gdy czynności służbowe rozpocznie organ ścigania. Przyjąć należy, iż celem instytucji czynnego żalu uregulowanej w art. 16 k.k.s.  było uwolnienie od odpowiedzialności (karalności) tylko tych sprawców czynów zabronionych, którzy z własnej inicjatywy i z własnej woli, ujawnią nieprawidłowości zanim zrobi to uprawniony organ, bez względu na to, czy organem tym  będzie organ ścigania czy też inny organ, uprawniony jednak do jej dokonywania.

Z tych też powodów należało usunąć wspomniane ograniczenie.  Jednocześnie, ponieważ w praktyce rodziły się wątpliwości również odnośnie tego, czy czynny żal, aby był skuteczny powinien dotyczyć kwestii podlegających kontroli, czy też może dotyczyć innego zakresu działania kontrolowanego podmiotu, proponuje się skreślenie swoistego warunku jakim było niedostarczenie podstaw do wszczęcia postępowania. Literalna wykładnia obecnego przepisu prowadzi do wniosku, że kontrolowany, który spóźnił się z zawiadomieniem, może zwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli zawiadomił o popełnieniu czynu zabronionego, którego nie popełnił.

2. Wprowadzenie możliwości zobowiązania przez sąd podmiotu odpowiedzialnego posiłkowo do zwrotu nie tylko uzyskanych korzyści majątkowych, ale (w przypadku gdy np. korzyść ta została już skonsumowana) także równowartości osiągniętej przez niego korzyści majątkowej.  

3. Wprowadzenie tzw. sui generis typy czynu zabronionego, który opiera się na konstrukcji przygotowania do popełnienia czynu zabronionego (art. 69a § 1a i§2 w zakresie w jakim odnosi się do §1).

4. Podniesienie najniższej liczby stawek dziennych przy wymierzaniu kary grzywny za przestępstwo skarbowe z 10 do 20.

Minister Sprawiedliwości wyjaśnia, że propozycja ta wynika z potrzeby zachowania odpowiedniej adekwatności minimalnej kary grzywny za przestępstwo skarbowe w stosunku do szkodliwości społecznej czynów zabronionych, które prawodawca postanowił określić jako przestępstwa skarbowe.

Wraz ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia z roku na rok rośnie także najniższa wysokość jednej stawki dziennej. Sprawia to, że sądy orzekają karę grzywny w coraz to niższej ilości stawek dziennych, aby zrealizować zasadę sprawiedliwej odpłaty za popełnienie przestępstwa skarbowego. Powoduje to, że sprawcy przestępstw skarbowych częściej mogą ubiegać się o zamianę kary grzywny na pracę społecznie użyteczną, co jest sprzeczne z racją przepisu art. 45 § 1 kkw.

5. Podniesienie wysokości górnej granicy kary grzywny orzekanej w postępowaniu mandatowym z dwukrotnej do pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Ma to służyć rozszerzaniu pola obejmowanego przez postępowanie mandatowe.

6. Rozszerzenie katalogu przypadków określonych w Kodeksie karnym skarbowym, gdy należy zniszczyć rzecz po orzeczeniu przez sąd przepadku (w tym również o zniszczenie urządzeń do produkcji wyrobów tytoniowych, suszu tytoniowego, urządzeń do gier oraz automatów do gier.

Zmiana ta podyktowana jest tym, że obecnie fakultatywne zarządzenie zniszczenia z art. 31 §5 k.k.s. – przy orzeczeniu przepadku – jest dopuszczalne jedynie wówczas gdy ich sprzedaż jest niemożliwa, znacznie utrudniona lub nieuzasadniona, jak również wtedy, gdy przedmioty te nie odpowiadają określonym w odrębnych przepisach warunkom dopuszczenia do obrotu w kraju, co w praktyce ma miejsce w większości przypadków.

7. Rozszerzenie katalogu przypadków w których można orzec środek karny zakazu  prowadzenia określonej działalności (art. 34 § 2 k.k.s.).

8) Wprowadzenie możliwości nadzwyczajnego obostrzenia kary w przypadkach przestępstw z  art. 69b § 1, tj. dokonanie wbrew przepisom ustawy dostawy wewnątrzwspólnotowej lub nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych i art. 69c § 1 tj. przemieszczanie wyrobów akcyzowych z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego przez terytorium kraju wbrew obowiązkowi bez uproszczonego dokumentu towarzyszącego albo dokumentu handlowego zastępującego uproszczony dokument towarzyszący albo bez wydruku e-AD z nadanym numerem referencyjnym albo innego dokumentu handlowego, w którym umieszczono numer referencyjny nadany e-AD w Systemie, albo dokumentu zastępującego e-AD, albo na podstawie tych dokumentów zawierających dane niezgodne ze stanem rzeczywistym (art. 38 § 2 pkt 1 k.k.s.).

9. Rezygnacja z warunku częściowego wykonania kary, jako przesłanki nadzwyczajnego jej zaostrzenia w przypadkach tzw. recydywy skarbowej specjalnej (art. 37 § 1 pkt 4 k.k.s.).

10. Usunięcie art. 44 § 2 k.k.s., stanowiącego, że karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności.

Zdaniem projektodawcy powyższa zmiana pozwoli na uniknięcie sytuacji, w których pomimo długiego okresu przedawnienia z k.k.s. czynów zabronionych o najwyższym zagrożeniu karnym (10 lat) z uwagi na ich wysoką szkodliwość społeczną, ze względu na instytucję przedawnienia zobowiązania podatkowego - dochodzi do skrócenia okresu przedawnienia czynów zabronionych do lat 5, czyli tak samo jak w przypadku czynów zagrożonych niższą karą (art. 44 § 5 k.k.s.).

11. Zmiana zasad przedłużenia okresu przedawnienia karalności na wzór art. 102 Kodeksu karnego, według którego przedłużenie tego okresu powoduje wszczęcie postępowania karnego "w sprawie", a nie "przeciwko osobie".

Zmiana ta zrównuje sytuację prawną sprawców przestępstw skarbowych z sytuacja sprawców przestępstw pospolitych oraz przyczyni się do lepszej ochrony interesów finansowych budżetu państwa.

12. Rozszerzenie katalogu sytuacji w których orzekany będzie przepadek: towarów zakazanych lub objętych ograniczeniami – również w przypadkach nieumyślnego popełnienia czynu (np. nieumyślne nabycie tytoniu do palenia lub napojów alkoholowych) – art. 34 § 2 k.k.s.; - pojazdów użytych do przemytu – również w przypadkach gdy nie zostały „specjalnie przysposobione” do tego celu (art. 49 § 1 k.k.s.).

13. Wydłużenie okresu przedawnienia karalności wykroczeń skarbowych lat 3 do lat 4.