Duże zmiany w Kodeksie karnym skarbowym w 2019 roku

Projekt ten przewiduje wprowadzenie szeregu zmian zarówno w części materialnej, jak i procesowej Kks. Mają one na celu usprawnienie i poprawę efektywności prowadzonych postępowań, ale też wykonywania orzeczonych kar, wyrażając idee pierwszeństwa zasady egzekucji nad represją.

W celu wzmocnienia funkcji zapobiegawczej, proponuje się również podwyższenie górnych granic zagrożenia sankcjami w postaci kary pozbawienia wolności lub kary grzywny za wybrane przestępstwa skarbowe, tym niemniej w projekcie można spotkać wiele rozwiązań, które nastawione są przede wszystkim na odzyskanie należności publicznoprawnych.

Ograniczona ma np. zostać możliwość korzystania z instytucji czynnego żalu, wydłużone mają być okresy przedawnień przestępstw i wykroczeń skarbowych. Do Kks będą też wprowadzone nowe typy przestępstw skarbowych. Ponadto wiele obecnych przepisów Kks ma zostać doprecyzowanych i zaktualizowanych do  obecnych realiów społeczno-gospodarczych, m.in. poprzez dookreślenie sposobu powiązania kwalifikacji prawnej czynu zabronionego z wysokością minimalnego wynagrodzenia. Dotyczy to w szczególności kwalifikacji prawnej czynu zabronionego.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Polecamy: Oto najbardziej punktualne linie lotnicze i lotniska na świecie

Ważniejsze projektowane zmiany w Kodeksie karnym skarbowym:

1. Modyfikacja przesłanek skuteczności instytucji czynnego żalu w postępowaniu karno-skarbowym

Jak wskazuje projektodawca powodem istotnej nowelizacji przepisu art. 16 § 5 pkt 2 k.k.s. jest przeciwdziałanie niekorzystnym z punktu widzenia zasady legalizmu sytuacjom do jakich dochodzi  w obecnym stanie prawnym. Mowa o tym, że aktualnie często brak jest możliwości ścigania sprawców przestępstw skarbowych i wykroczeń ujawnionych w trakcie kontroli przeprowadzonej co prawda przez uprawniony organ, jednak inny niż organ ścigania. Ich sprawcy mogą bowiem skutecznie uchylić się od odpowiedzialności wyrażając, również w trakcie prowadzonej kontroli tzw. czynny żal, co jest niemożliwe, gdy czynności służbowe rozpocznie organ ścigania. Przyjąć należy, iż celem instytucji czynnego żalu uregulowanej w art. 16 k.k.s.  było uwolnienie od odpowiedzialności (karalności) tylko tych sprawców czynów zabronionych, którzy z własnej inicjatywy i z własnej woli, ujawnią nieprawidłowości zanim zrobi to uprawniony organ, bez względu na to, czy organem tym  będzie organ ścigania czy też inny organ, uprawniony jednak do jej dokonywania.

Z tych też powodów należało usunąć wspomniane ograniczenie.  Jednocześnie, ponieważ w praktyce rodziły się wątpliwości również odnośnie tego, czy czynny żal, aby był skuteczny powinien dotyczyć kwestii podlegających kontroli, czy też może dotyczyć innego zakresu działania kontrolowanego podmiotu, proponuje się skreślenie swoistego warunku jakim było niedostarczenie podstaw do wszczęcia postępowania. Literalna wykładnia obecnego przepisu prowadzi do wniosku, że kontrolowany, który spóźnił się z zawiadomieniem, może zwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli zawiadomił o popełnieniu czynu zabronionego, którego nie popełnił.

2. Wprowadzenie możliwości zobowiązania przez sąd podmiotu odpowiedzialnego posiłkowo do zwrotu nie tylko uzyskanych korzyści majątkowych, ale (w przypadku gdy np. korzyść ta została już skonsumowana) także równowartości osiągniętej przez niego korzyści majątkowej.  

3. Wprowadzenie tzw. sui generis typy czynu zabronionego, który opiera się na konstrukcji przygotowania do popełnienia czynu zabronionego (art. 69a § 1a i§2 w zakresie w jakim odnosi się do §1).

4. Podniesienie najniższej liczby stawek dziennych przy wymierzaniu kary grzywny za przestępstwo skarbowe z 10 do 20.

Minister Sprawiedliwości wyjaśnia, że propozycja ta wynika z potrzeby zachowania odpowiedniej adekwatności minimalnej kary grzywny za przestępstwo skarbowe w stosunku do szkodliwości społecznej czynów zabronionych, które prawodawca postanowił określić jako przestępstwa skarbowe.

Wraz ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia z roku na rok rośnie także najniższa wysokość jednej stawki dziennej. Sprawia to, że sądy orzekają karę grzywny w coraz to niższej ilości stawek dziennych, aby zrealizować zasadę sprawiedliwej odpłaty za popełnienie przestępstwa skarbowego. Powoduje to, że sprawcy przestępstw skarbowych częściej mogą ubiegać się o zamianę kary grzywny na pracę społecznie użyteczną, co jest sprzeczne z racją przepisu art. 45 § 1 kkw.

5. Podniesienie wysokości górnej granicy kary grzywny orzekanej w postępowaniu mandatowym z dwukrotnej do pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Ma to służyć rozszerzaniu pola obejmowanego przez postępowanie mandatowe.

6. Rozszerzenie katalogu przypadków określonych w Kodeksie karnym skarbowym, gdy należy zniszczyć rzecz po orzeczeniu przez sąd przepadku (w tym również o zniszczenie urządzeń do produkcji wyrobów tytoniowych, suszu tytoniowego, urządzeń do gier oraz automatów do gier.

Zmiana ta podyktowana jest tym, że obecnie fakultatywne zarządzenie zniszczenia z art. 31 §5 k.k.s. – przy orzeczeniu przepadku – jest dopuszczalne jedynie wówczas gdy ich sprzedaż jest niemożliwa, znacznie utrudniona lub nieuzasadniona, jak również wtedy, gdy przedmioty te nie odpowiadają określonym w odrębnych przepisach warunkom dopuszczenia do obrotu w kraju, co w praktyce ma miejsce w większości przypadków.

7. Rozszerzenie katalogu przypadków w których można orzec środek karny zakazu  prowadzenia określonej działalności (art. 34 § 2 k.k.s.).

8) Wprowadzenie możliwości nadzwyczajnego obostrzenia kary w przypadkach przestępstw z  art. 69b § 1, tj. dokonanie wbrew przepisom ustawy dostawy wewnątrzwspólnotowej lub nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów akcyzowych i art. 69c § 1 tj. przemieszczanie wyrobów akcyzowych z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego przez terytorium kraju wbrew obowiązkowi bez uproszczonego dokumentu towarzyszącego albo dokumentu handlowego zastępującego uproszczony dokument towarzyszący albo bez wydruku e-AD z nadanym numerem referencyjnym albo innego dokumentu handlowego, w którym umieszczono numer referencyjny nadany e-AD w Systemie, albo dokumentu zastępującego e-AD, albo na podstawie tych dokumentów zawierających dane niezgodne ze stanem rzeczywistym (art. 38 § 2 pkt 1 k.k.s.).

9. Rezygnacja z warunku częściowego wykonania kary, jako przesłanki nadzwyczajnego jej zaostrzenia w przypadkach tzw. recydywy skarbowej specjalnej (art. 37 § 1 pkt 4 k.k.s.).

10. Usunięcie art. 44 § 2 k.k.s., stanowiącego, że karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności.

Zdaniem projektodawcy powyższa zmiana pozwoli na uniknięcie sytuacji, w których pomimo długiego okresu przedawnienia z k.k.s. czynów zabronionych o najwyższym zagrożeniu karnym (10 lat) z uwagi na ich wysoką szkodliwość społeczną, ze względu na instytucję przedawnienia zobowiązania podatkowego - dochodzi do skrócenia okresu przedawnienia czynów zabronionych do lat 5, czyli tak samo jak w przypadku czynów zagrożonych niższą karą (art. 44 § 5 k.k.s.).

11. Zmiana zasad przedłużenia okresu przedawnienia karalności na wzór art. 102 Kodeksu karnego, według którego przedłużenie tego okresu powoduje wszczęcie postępowania karnego "w sprawie", a nie "przeciwko osobie".

Zmiana ta zrównuje sytuację prawną sprawców przestępstw skarbowych z sytuacja sprawców przestępstw pospolitych oraz przyczyni się do lepszej ochrony interesów finansowych budżetu państwa.

12. Rozszerzenie katalogu sytuacji w których orzekany będzie przepadek: towarów zakazanych lub objętych ograniczeniami – również w przypadkach nieumyślnego popełnienia czynu (np. nieumyślne nabycie tytoniu do palenia lub napojów alkoholowych) – art. 34 § 2 k.k.s.; - pojazdów użytych do przemytu – również w przypadkach gdy nie zostały „specjalnie przysposobione” do tego celu (art. 49 § 1 k.k.s.).

13. Wydłużenie okresu przedawnienia karalności wykroczeń skarbowych lat 3 do lat 4.

14. Zmiany definicji (art. 53 § 14-16):

- małej wartości – z wartości, która w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia do wartości która nie przekracza stukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.

- dużej wartości – z wartości, która w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza pięćsetkrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia do wartości która przekracza trzystukrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia.

- wielkiej wartości – z wartości, która w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza tysiąckrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia do wartości która przekracza pięćsetkrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia.

15. Podwyższenie wysokości sankcji jaka grozi za uporczywe nie wpłacanie w terminie podatku.

Obecnie górna granica kary grzywny za wykroczenie wynosi bowiem dwudziestokrotność minimalnego wynagrodzenia, po wprowadzeniu proponowanych zmian maksymalna wysokość grzywny w tym przypadku wynosiłaby do 720 stawek dziennych. Dokonane w art. 57 k.k.s. przepołowienie na przestępstwo skarbowe i wykroczenie skarbowe spowodowane jest tym, że kwoty niepłaconych podatków sięgają niekiedy setek tysięcy, a nawet milionów złotych. Penalizacją za przestępstwo skarbowe objęta byłaby sfera zachowań polegających na niewywiązywaniu się z obowiązków podatkowych w dość znacznej wysokości (powyżej pięćdziesięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia), co wymaga zastosowania odpowiednio surowej sankcji.

16. Podwyższenie sankcji za wydawanie wyrobów akcyzowych, w stosunku do których zakończono procedurę zawieszenia poboru akcyzy, lub sprzedaż wyrobów akcyzowych, bez ich uprzedniego oznaczenia znakami akcyzy (projektowany art. 63 § 1 k.k.s.), oraz w przypadkach gdy produkując poza składem podatkowym wyroby akcyzowe, o których mowa w art. 47 ust. 1 pkt 1, 2, 4, lub 5 ustawy z dnia 6 grudnia 2008r. o podatku akcyzowym, wydawane są z magazynu wyrobów gotowych lub sprzedawane wyroby akcyzowe bez ich uprzedniego oznaczenia znakami akcyzy - do górnej granicy ustawowego zagrożenia taką karą w Kodeksie karnym skarbowym, czyli zgodnie z art. 27 § 1 k.k.s. do 5 lat.

17. W celu ograniczenia sfery popytu na nielegalne wyroby akcyzowe, zasadnym jest wprowadzenie penalizacji zachowania poprzedzającego nabycie nielegalnych wyrobów akcyzowych poprzez dodanie w art. 65 § 5 i 6. Umożliwi to przede wszystkim ściganie sprawców nabywających nielegalne wyroby akcyzowe na odległość, które są ujawniane w paczkach pocztowych i przesyłkach kurierskich, zanim dotrą do adresatów. W takich przypadkach według orzecznictwa sądów karnych nie dochodzi do finalizacji umowy nabycia, czyli osoba kupująca takie nielegalne wyroby akcyzowe nie może podlegać odpowiedzialności za ich nabycie. Potrzeba ograniczenia obrotu nielegalnymi wyrobami akcyzowymi (głównie papierosami i tytoniem do palenia, które są najczęściej dystrybuowane na odległość w przesyłkach pocztowych i kurierskich) uzasadnia pociąganie do odpowiedzialności także osób kupujących takie towary, które by do nich dotarły gdyby nie zostały zatrzymane podczas kontroli przesyłek.

18. Zmiana w zakresie art. 106f k.k.s. dotyczącego niezgłoszenia przywozu do kraju albo wywozu za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych albo podania nieprawdy w tym zgłoszeniu, co dotychczas zagrożone było karą grzywny za wykroczenie skarbowe (a więc do wysokości dwudziestokrotności minimalnego wynagrodzenia). Zgodnie ze zmianami zaproponowanymi w zakresie art. 106f k.k.s., jeśli kwota niezgłoszona do granicznej kontroli dewizowej jest wyższa od małej wartości, to sprawca odpowiada za popełnienie przestępstwa skarbowego. Natomiast jeżeli jest równa lub niższa, to odpowiada jak za wykroczenie skarbowe.

Objęcie artykułu 106f k.k.s. katalogiem czynów „przepołowionych" będzie miało pozytywny wpływ na realizację obowiązku dokonywania rzetelnych zgłoszeń dewizowych przez rezydentów i nierezydentów przy przekraczaniu granicy Unii Europejskiej. Zagrożenie karą grzywny w wysokości do 720 stawek dziennych (za przestępstwo skarbowe) ma za zadanie zniechęcić osoby przewożące środki pieniężne od świadomego uchylania się od omawianego obowiązku.

19. Ustanowienie sankcji za udostępnienie środków lub nieruchomości do urządzania lub prowadzenia gry losowej, gry na automacie lub zakładu wzajemnego bez wymaganej koncesji lub zezwolenia (do 360 stawek dziennych a w wypadku mniejszej wagi – jak za wykroczenie skarbowe).

Potrzeby praktyki wskazują, że uzasadnionym jest pociąganie do odpowiedzialności również osób, które udostępniają środki, a przede wszystkim powierzchnie różnych nieruchomości do urządzania lub prowadzenia nielegalnych gier hazardowych. W wielu przypadkach, w zależności od stanu faktycznego, można takim osobom przedstawić zarzuty współuczestnictwa w nielegalnym urządzaniu lub prowadzeniu gier hazardowych. Jednak w niektórych przypadkach takiego nielegalnego urządzania lub prowadzenia gier hazardowych, osoby, np. wynajmujące lokal lub nieruchomość, nie współdziałają na bieżąco w tej przestępczej aktywności, ograniczając się do wynajęcia określonej nieruchomości i jednocześnie posiadając wiedzę, że jest ona wykorzystywana do nielegalnej działalności (art. 107e k.k.s.).

20. Kompleksowe uregulowanie w Kodeksie karnym skarbowym kwestii pouczenia o uprawnieniach i obowiązkach (art. 120a k.k.s.).

21. Wprowadzenie do Kodeksu karnego skarbowego trybu wyzbycia się prawa własności rzeczy zatrzymanych np. przy próbie przemytu ustanowionego jako tryb odrębny i niezależny od porzucenia rzeczy uregulowanego w Kodeksie cywilnym (art. 137a k.k.s.).

Prawie wszystkie omawiane zmiany w Kks mają wejść w życie po upływie 1 miesiąca od dnia opublikowania ustawy nowelizującej – a więc zapewne jeszcze w pierwszej połowie 2019 roku.

Projekt (z 21 grudnia 2018 r.) ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny skarbowy