Nie można przerzucać na organ podatkowy obowiązku odtwarzania dokumentacji podatkowej, która była podstawą odliczenia VAT.
Spór, który rozstrzygnął NSA, dotyczył decyzji o odpowiedzialności byłych wspólników zlikwidowanej spółki cywilnej za zobowiązania VAT. Organy podatkowe uznały, że wspólnicy muszą zwrócić odliczenie za pierwsze trzy miesiące 2001 roku, bo nie ma dokumentacji podatkowej. Okazało się, że faktury i ewidencja sprzedaży uległy zniszczeniu.
Nie pomogły tłumaczenia podatników, że utracili dokumentację nie z własnej winy, lecz w wyniku zdarzenia losowego. Prawo do odliczenia gwarantują bowiem tylko oryginały faktur lub duplikaty.
Podatnikom nie udało się odtworzyć wszystkich dokumentów, co wpłynęło na znaczne ograniczenie odliczeń VAT.
Sprawa trafiła do WSA, który uwzględnił skargę byłych wspólników. W ocenie sądu ciężar odtworzenia dokumentów podatkowych nie ciążył tylko na podatniku. Organy podatkowe powinny aktywnie włączyć się w poszukiwanie kontrahentów i pomagać w uzyskiwaniu duplikatów faktur. Uchylając decyzje organów podatkowych, sąd nie zgodził się jednak z twierdzeniem, że zdarzenie losowe ma wpływ na sytuację podatnika. Utrata dokumentów, nawet przy braku winy podatnika, nie może być okolicznością łagodzącą i wpływać na prawo do odliczenia.
Skargi kasacyjne od wyroku wnieśli i podatnicy, i dyrektor izby skarbowej. Podatnicy nie chcieli się zgodzić z tym, że utrata dokumentów bez ich winy nie ma wpływu na prawo do odliczenia VAT. Organy podatkowe miały więcej zarzutów. W ich ocenie, sąd I instancji błędnie uznał, że odliczenie VAT nie jest prawem podatnika. I w konsekwencji nałożył na organy podatkowe obowiązek aktywnego poszukiwania utraconych dokumentów. Podatnik ma prawo do odliczenia, ale nie musi z niego skorzystać. Jeżeli nie chce czy nie może udowodnić, że miał prawo z odliczenia skorzystać, to nie można przerzucać ciężaru dowodu i realizacji tego prawa na organy podatkowe. Pełnomocnik izby podkreślał, że nałożenie na fiskusa takiego obowiązku oznaczałoby przeniesienie obowiązku dokumentacji obrotu gospodarczego z podatnika na organy.
NSA uchylił zaskarżone wyroki i przekazał sprawy do ponownego rozpatrzenia. Rację przyznał jednak tylko dyrektorowi izby skarbowej, oddalając skargi podatników. Jak podkreślił NSA, sąd I instancji dokonał błędnej wykładni. Odliczenie VAT jest prawem podatnika, ale nie można nałożyć na organ podatkowy obowiązku jego realizacji. Organ podatkowy nie może zastępować podatnika, jeżeli nie chce on z tego prawa skorzystać. Sami skarżący w toku postępowania oświadczyli, że nie są w stanie przedstawić żadnych innych dokumentów – podkreślił sąd. Skoro podatnik uważa, że nic nie da się zrobić, to tym bardziej trudno obowiązek poszukiwania dowodów nałożyć na organ podatkowy.
