Umowa o pracę a umowy cywilnoprawne - co warto wiedzieć? (część II)
REKLAMA
REKLAMA
Poniżej prezentujemy II część publikacji dotyczącej problematyki zatrudnienia na podstawie umowy o pracę i „zatrudnienia” na podstawie umów cywilnoprawnych, w której porównamy kolejne istotne elementy stosunku pracy z odpowiadającymi im cechami najpopularniejszych form cywilnoprawnego świadczenia pracy, tj. umowy o świadczenie usług i umowy o dzieło.
Zapraszamy na forum ZUS i prawo pracy
1. Wynagrodzenie za pracę
W umowie o pracę
Koniecznym składnikiem umowy o pracę jest zobowiązanie pracodawcy do zapłaty pracownikowi wynagrodzenia. Praca świadczona na podstawie umowy o pracę zawsze musi być pracą odpłatną, stąd też pracownik w żadnym wypadku nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia za pracę, ani też przenieść tego prawa na inną osobę. Wynagrodzenie ze stosunku pracy nie może być też niższe niż ustalone w przepisach minimalne wynagrodzenie za pracę. Co równie istotne, wynagrodzenie jest należne pracownikowi zawsze, bez względu na końcowy wynik ekonomiczny jego pracy, a czasami nawet w sytuacjach, gdy w ogóle pracy nie wykonywał. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy, ale nie może faktycznie wykonywać pracy np. ze względu na awarię sprzętu pracodawcy. Prawo pracy normuje także specjalne przywileje pracownicze w postaci wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, płatnych urlopów, odpraw itp.
W umowach cywilnoprawnych
W odróżnieniu od umowy o pracę, w przypadku umowy o świadczenie usług i umowy o dzieło, strony tych umów zachowują pełną swobodę w zakresie ustalenia wysokości wynagrodzenia. Oznacza to przede wszystkim, że w przypadku „zatrudnienia” na podstawie umowy cywilnoprawnej, strony umowy mogą bez żadnych przeszkód umówić się na zapłatę wynagrodzenia w kwocie niższej od minimalnego wynagrodzenia za pracę. Umowa o świadczenie usług może być nawet umową nieodpłatną. W przypadku tych umów zleceniobiorca czy przyjmujący zamówienie będzie zawsze uprawniony tylko do wynagrodzenia ściśle określonego w umowie.
Umowa o pracę - o czym warto wiedzieć?
Umowy o dzieło i umowy zlecenia - czym się różnią?
2. Ryzyko pracodawcy
W umowie o pracę
Bardzo ważną cechą stosunku pracy jest ponoszenie całkowitego ryzyka niewykonania bądź nieprawidłowego wykonania pracy przez pracodawcę, jeśli nie jest to skutkiem okoliczności, za które pracownik ponosi winę. Innymi słowy, straty finansowe poniesione np. wskutek przestoju w pracy spowodowanego niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi, będą zawsze obciążały pracodawcę.
W umowach cywilnoprawnych
W przypadku umów cywilnoprawnych ryzyko w zakresie wykonania, jak i jakości świadczonej usługi czy też wykonanego dzieła, zawsze w całości ponosi strona, która zobowiązała się do wykonania umowy w tym zakresie (chyba że w umowie ustalono inaczej). Oznacza to, że zleceniobiorca i przyjmujący zamówienie, w przypadku niewykonania bądź nienależytego wykonania przedmiotu umowy, mogą nie tylko nie otrzymać wynagrodzenia za wykonaną pracę, ale będą też narażeni na ewentualne roszczenie drugiej strony umowy o zapłatę stosownego odszkodowania.
Zapraszamy na forum Księgowość
Jak pracodawcy będą mogli stosować elastyczny czas pracy
3. Rozwiązanie umowy
W umowie o pracę
Przepisy prawa pracy dążą do trwałości stosunku pracy, stąd też przewidują wiele instrumentów, które mają na celu jego ochronę. Podstawowym tego typu rozwiązaniem są okresy wypowiedzenia. Zachowanie okresu wypowiedzenia oznacza, że w przypadku złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę, do ostatecznego rozwiązania tej umowy dojdzie dopiero po upływie przewidzianego w przepisach okresu wypowiedzenia. Dla przykładu, w przypadku pracownika zatrudnionego przez okres powyżej 3 lat na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące. Ponadto prawo pracy przewiduje wiele sytuacji, w których pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę. Takiego oświadczenia nie można złożyć np. w czasie korzystania przez pracownika z urlopu albo w okresie ciąży pracownicy.
W umowach cywilnoprawnych
Szczególne instytucje mające na celu ochronę trwałości stosunku pracy nie mają zastosowania w przypadku świadczenia pracy lub usług na podstawie umów cywilnoprawnych. Umowa o świadczenie usług może być co do zasady wypowiedziana w każdym czasie. Obowiązek zachowania okresu wypowiedzenia może ewentualnie wynikać z treści samej umowy. W przypadku umowy o dzieło nie dopuszcza się możliwości jej wypowiedzenia. Stosowne przepisy przewidują sytuacje, w których strony umowy o dzieło są uprawnione do odstąpienia od niej.
Podsumowując, świadczenie pracy jest możliwe zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i na podstawie umowy cywilnoprawnej, przy czym charakter nawiązywanych stosunków prawnych różni się w przypadku tych dwóch form. Do najpopularniejszych form „zatrudnienia” cywilnoprawnego należą umowa o świadczenie usług i umowa o dzieło. Dokonując wyboru pomiędzy dostępnymi podstawami zatrudnienia trzeba jednak pamiętać, że umowa o pracę posiada wiele swoistych cech, które nie występują w innych stosunkach zobowiązaniowych. Stąd też „zatrudnienie” w formie cywilnoprawnej będzie się wiązało z odmiennym, niż ma to miejsce w przypadku typowego stosunku pracy, ukształtowaniem wzajemnych praw i obowiązków stron umowy.
Umowa o pracę na czas określony - wypowiedzenie przez pracownika
Maciej Szulikowski
radca prawny i partner zarządzający
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna
REKLAMA
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat