Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Czym jest działalność konkurencyjna?
W orzecznictwie przyjmuje się, że działalnością konkurencyjną jest aktywność pracownika przejawiająca się w tym samym lub takim samym zakresie przedmiotowym i skierowana do tego samego kręgu odbiorców, pokrywająca się – chociażby częściowo – z zakresem działalności podstawowej lub ubocznej pracodawcy. Zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej może odnosić się zarówno do przedmiotu działalności faktycznie prowadzonej przez pracodawcę, jak i do działalności zaplanowanej.
Prowadzenie działalności konkurencyjnej przez pracownika może przybierać formy: świadczenie pracy na rzecz innego podmiotu, prowadzącego działalność konkurencyjną na podstawie stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej, prowadzenie własnej działalności gospodarczej, posiadanie udziałów lub akcji w spółkach, pełnienie funkcji członków organów osób prawnych, ich likwidatorów, syndyków, kuratorów. Wyliczenie to ma jedynie charakter przykładowy - nie sposób bowiem wskazać wyczerpująco wszystkich form prowadzenia wobec pracodawcy działalności konkurencyjnej.
Polecamy: Monitor prawa pracy i ubezpieczeń
Jak ustanowić zakaz konkurencji obowiązujący po ustaniu stosunku pracy?
Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy może zostać zastosowany tylko wobec pracownika, który posiada szczególnie ważne informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Jeśli pracownik nie podsiada takich informacji ani dostępu do nich, klauzula jest niezasadna.
Aby ustanowić zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy, należy wpisać klauzulę określającą ten zakaz do umowy o pracę, lub stworzyć w tym celu odrębną umowę, która powinna być podpisana albo wraz z umową o pracę, albo w czasie trwania stosunku pracy.
Po ustaniu zatrudnienia, pracodawca ma jeszcze możliwość ustanowienia zakazu konkurencji dla pracownika, jednakże wówczas może z nim zawrzeć jedynie umowę cywilnoprawną, zawierającą podobne założenia jak klauzula.
Umowa o zakazie konkurencji powinna przybrać formę pisemną pod rygorem nieważności. Umowa zawarta bez zachowania pisemnej formy jest bezwzględnie nieważna i nie wywołuje określonych w niej skutków prawnych.
Co istotne, zakres zakazu konkurencji nałożonego na pracownika powinien być określony konkretnie i możliwie precyzyjnie, przez odniesienie go do określonego zbioru produktów lub usług, nie zaś do jakiejkolwiek działalności analogicznej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16.07.2014 r., II PK 266/13).
Należy jednak pamiętać, że w umowie o zakazie konkurencji pracodawca, nie może zabronić pracownikowi wykonywania wszelkiej działalności. Pracodawcy wolno bowiem zakazać pracownikowi tylko takiej aktywności, która jest konkurencyjna w stosunku do jego działalności.
Odszkodowanie
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest umową wzajemną i odpłatną. W zamian za przestrzeganie przez pracownika ustalonego w umowie zakazu konkurencji pracodawca jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, odszkodowanie należne pracownikowi od pracodawcy nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Odszkodowanie w takiej wysokości przysługuje pracownikowi przez cały czas trwania umowy i bez względu na to, czy pracodawca poniósł w tym czasie jakąkolwiek szkodę. Podstawą do jego ustalania musi być wynagrodzenie brutto na co wskazuje ugruntowane już w tym zakresie orzecznictwo.
Jeżeli pracodawca nie zawrze w umowie postanowienia dotyczącego obowiązku wypłaty na rzecz pracownika stosownego odszkodowania lub odszkodowanie to ustali na poziomie niższym niż 25%, umowa o zakazie konkurencji jest nadal ważna i wiąże strony. Postanowienia umowy sprzeczne z art. 1012 § 3 k.p. zostają zastąpione przez ten przepis. Ustalony zakaz konkurencji w dalszym ciągu więc obowiązuje, a pracownik uzyskuje roszczenie wobec pracodawcy o wypłatę odszkodowania w wysokości minimalnej wskazanej w ustawie, tj. w wysokości co najmniej 25% wynagrodzenia otrzymywanego przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji.
Czas trwania zakazu konkurencji
Zgodnie z regulacjami kodeksu pracy, zakaz konkurencji obejmujący okres po ustaniu zatrudnienia, przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania. Jednakże w orzecznictwie SN przyjmuje się jednolicie, że ustanie przyczyn uzasadniających zakaz konkurencji nie powoduje rozwiązania umowy o zakazie konkurencji. Pociąga za sobą jedynie ten skutek, że pracownik zostaje zwolniony z zakazu. Wystąpienie okoliczności uzasadniających wygaśnięcie zakazu konkurencji nie stanowi zatem podstawy prawnej do zwolnienia się pracodawcy z obowiązku wypłaty byłemu pracownikowi odszkodowania.
Powyższe odnosi się jednak do ustania zakazu konkurencji na podstawie przepisów KP, a więc wówczas, gdy zawarta umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie zawiera postanowień umożliwiających jej wcześniejsze ustanie lub rozwiązanie. Powyższe nie znajduje więc zastosowania w sytuacji, kiedy ustanie umowy (czy zakazu) jest uregulowane w umowie o zakazie konkurencji, w której strony przewidują możliwość wystąpienia takiego skutku w następstwie jednostronnych czynności pracodawcy: odstąpienia od umowy, jej wypowiedzenia, czy też spełnienia się warunku rozwiązującego(np. wyr. SN: z 2.9.2009 r., II PK 206/08, MoPr 2010, Nr 4, s. 198; z 7.6.2011 r., II PK 322/10, Legalis; z 16.6.2011 r., III BP 2/11, OSNP 2012, Nr 13–14, poz. 174).
Czas trwania umowy
Jakkolwiek ustawodawca nie ograniczył czasu jej trwania, to umowa o zakaz konkurencji po ustaniu zatrudnienia jest umową terminową i brak terminu końcowego umowy o zakazie konkurencji skutkuje, zgodnie z art. 58 k.c., jej nieważnością. Praktyka wskazuje jednak, że umowy takie są zawierane na okres do roku, licząc od zakończenia stosunku pracy.
Ustawa przewiduje jednak przypadku, w których umowa o zakazie konkurencji przestaje obowiązywać:
- z upływem czasu, na jaki została zawarta,
- na mocy porozumienia stron,
- z chwilą śmierci pracownika,
Nadto jeżeli strony tak postanowią, umowa o zakazie konkurencji może przestać obowiązywać również na skutek:
- jej rozwiązania w drodze wypowiedzenia,
- skorzystania z umownego prawa odstąpienia od niej,
- spełnienia się warunku rozwiązującego.
We wcześniejszym orzecznictwie panowało przekonanie co do dopuszczalności wcześniejszego zakończenia obowiązywania umowy o zakazie konkurencji w zakresie zobowiązania pracodawcy do wypłaty pracownikowi odszkodowania. Obecnie jednak, za utrwalony można już uznać pogląd, zgodnie z którym, zobowiązanie wzajemne wynikające z takiej umowy może ustać nie tylko na skutek upływu czasu, na jaki została ona zawarta, lecz także na podstawie wskazanych powyżej okoliczności. (wyr. SN: z 28.3.2002 r., I PKN 6/01, OSNP 2004 Nr 5, poz. 84; z 12.2.2004 r., I PK 398/03, OSNP 2005, Nr 1, poz. 5; z 26.2.2003 r., I PK 16/02, OSNP 2004, Nr 14, poz. 239).
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze