Wycena operacji wyrażonych w walutach obcych

Nowelizacja ustawy o rachunkowości wprowadzona ustawą z 18 marca 2008 r. o zmianie ustawy o rachunkowości (Dz.U. Nr 63, poz. 393) wprowadziła m.in. zmiany w zakresie wyceny operacji wyrażonych w walutach obcych. Zmiany te dostosowują przepisy ustawy o rachunkowości do przepisów ustaw o podatkach dochodowych w zakresie ustalenia kursu, po którym powinna następować wycena operacji wyrażonych w walutach obcych. Zmiany te obowiązują od 1 stycznia 2009 r.

Wycena bilansowa

Zgodnie z nowymi przepisami nie rzadziej niż na dzień bilansowy wycenia się wyrażone w walutach obcych:

1) składniki aktywów (z wyłączeniem udziałów w jednostkach podporządkowanych wycenianych metodą praw własności) i pasywów po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez NBP,

2) gotówkę znajdującą się w jednostkach prowadzących kupno i sprzedaż walut obcych - po kursie, po którym nastąpił jej zakup, jednak w wysokości nie wyższej od średniego kursu ogłoszonego na dzień wyceny dla danej waluty przez NBP.

Analiza tych przepisów prowadzi do wniosku, że dokonano w nich jedynie zmian doprecyzowujących, w zakresie kursu, po jakim ma następować wycena bilansowa.

W poprzednim brzmieniu mowa była o obowiązującym na dzień bilansowy średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez NBP, natomiast od 1 stycznia 2009 r. na potrzeby wyceny bilansowej stosuje się średni kurs NBP ogłoszony na dzień bilansowy (a nie na dzień poprzedzający dzień bilansowy, jak w przypadku wyceny niektórych operacji bieżących).

Sformułowanie „kurs ustalony” zastąpiono zapisem „kurs ogłoszony”.

Zatem w zakresie wyceny bilansowej pozycji aktywów i zobowiązań wyrażonych w walutach obcych nadal należy stosować praktycznie dotychczasowe zasady, tj. kurs średni NBP ogłoszony dla danej waluty na dzień bilansowy.

Wycena operacji gospodarczych

Od 1 stycznia 2009 r. ulegają zmianie zasady dotyczące wyceny wyrażonych w walutach obcych operacji gospodarczych ujmowanych w księgach rachunkowych w trakcie roku obrotowego. Zasadniczym problemem związanym z wyceną rachunkową tych operacji do 31 grudnia 2008 r. była niespójność z regulacjami w podatkach dochodowych oraz w podatku od towarów i usług.

Na mocy znowelizowanego przepisu wyrażone w walutach obcych operacje gospodarcze ujmuje się w księgach rachunkowych na dzień ich przeprowadzenia odpowiednio po kursie:

1) faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji - w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań,

2) średnim ogłoszonym dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego ten dzień - w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu, o którym mowa w punkcie powyższym, a także w przypadku pozostałych operacji.

Wyjątkiem są sytuacje, gdy odrębne przepisy dotyczące środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej i innych krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz środków niepodlegających zwrotowi, pochodzących ze źródeł zagranicznych, stanowią inaczej.

A zatem w przypadku wyceny bieżących transakcji wyrażonych w walutach obcych praktycznie będziemy mieć do czynienia albo z kursem faktycznie zastosowanym, albo z kursem średnim ogłoszonym przez NBP z dnia poprzedzającego dzień operacji. Powoduje to, że dla celów księgowych i rozliczeń podatku dochodowego będzie stosowany ten sam kurs waluty do wyceny operacji.

Należy bowiem przypomnieć, że od 1 stycznia 2007 r. zmianie uległy przepisy ustaw o podatku dochodowym od osób prawnych i od osób fizycznych, które wprowadziły nowe zasady przeliczania przychodów i kosztów wyrażonych w walutach obcych. Polegają one na tym, że:

1) przychody i koszty przelicza się według kursu średniego NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień operacji, a nie z dnia operacji,

2) spłatę należności i zobowiązań przelicza się po kursie faktycznie zastosowanym, a jeśli nie da się go ustalić, to po kursie średnim NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień operacji.

Różnice kursowe powstałe w związku z wyceną odnosi się na przychody lub koszty podatkowe, chyba że zwiększają one wartość początkową aktywów trwałych.

Jednocześnie wprowadzono możliwość wyboru zasad wyceny operacji wyrażonych w walutach obcych i ustalania różnic kursowych metodą:

1) księgową, tj. zgodnie z ustawą o rachunkowości, po spełnieniu warunków określonych w przepisach podatkowych (art. 9b u.p.d.o.p., art. 14b u.p.d.o.f.),

2) podatkową, tj. wynikającą z przepisów o podatku dochodowym.

Metoda podatkowa uwzględnia jedynie zrealizowane różnice kursowe, przy czym do przychodów podatkowych zalicza się dodatnie różnice kursowe, a do kosztów podatkowych ujemne różnice kursowe. W przypadku różnic kursowych powstających w związku z finansowaniem zakupu środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych - zwiększają one wartość początkową do czasu przekazania tych aktywów do używania.