ABC Prawa - Osoba fizyczna a osoba prawna

Na wstępie należy wskazać, że zarówno regulacje dotyczące osoby fizycznej, jak i osoby prawnej zostały zawarte w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., dalej „Kodeks cywilny”).

Kodeks cywilny nie zawiera ustawowej definicji osoby fizycznej. Za osobę fizyczną uważa się jednak człowieka, będącego uczestnikiem stosunków cywilnoprawnych. Zgodnie zaś z definicją zawartą w Kodeksie cywilnym, osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną, np. jednostki samorządu terytorialnego, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, czy fundacje.

Wskazać należy również, iż istnieje trzeci rodzaj podmiotów stosunków cywilnoprawnych, tzw. „ułomne osoby prawne”, czyli jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębne przepisy przyznają jednak zdolność prawną. Są to np. spółki osobowe i wspólnoty mieszkaniowe.

Z osobą fizyczną mamy do czynienia od chwili urodzenia człowieka. Narodziny są również momentem, od którego osoba fizyczna uzyskuje zdolność prawną, tzn. może być podmiotem praw lub obowiązków. Wyjątkiem od tej zasady jest dziecko poczęte, ale nienarodzone (tzw. nasciturus), które może być podmiotem praw pod warunkiem, że urodzi się żywe. Jednakże, aby móc w pełni samodzielnie dokonywać czynności prawnych, osoba fizyczna musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych, którą nabywa z chwilą uzyskania pełnoletniości. Kodeks cywilny przewiduje również przypadki, w których osoba fizyczna może zostać częściowo lub całkowicie pozbawiona zdolności do czynności prawnych (o ubezwłasnowolnieniu pisaliśmy szerzej publikacjach z dnia 14 i 16 marca). Osoba fizyczna kończy swój byt prawny w chwili śmierci lub uznania jej za zmarłą według przepisów Kodeksu cywilnego.

Natomiast osoba prawna powstaje w konsekwencji określonych zdarzeń prawnych, uregulowanych poza Kodeksem cywilnym. Dany podmiot nabywa osobowość prawną, a więc zdolność prawną do działania w sferze stosunków cywilnoprawnych, przeważnie z chwilą, w której zostanie wpisany do odpowiedniego rejestru (np. rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego). Wskazać przy tym należy, że osoba prawna podejmuje działania za pośrednictwem swoich organów. Ustanie bytu prawnego osoby prawnej następuje najczęściej z chwilą wykreślenia jej z właściwego rejestru. Przy czym, osoby prawne nie mogą zostać pozbawione i ograniczone w zdolności do czynności prawnych, co oznacza, że mają one pełną zdolność do podejmowania czynności prawnych.

 

Oznaczeniami indywidualizującymi każdą osobę fizyczną są m.in. imię i nazwisko, płeć, czy miejsce zamieszkania. Ważne przy tym jest, że miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem pobytu stałego. Osoby prawne są zaś indywidualnie określane za pomocą m.in. nazwy oraz siedziby. Siedziba jest odpowiednikiem miejsca zamieszkania osoby fizycznej, i jest to miejscowość, w której siedzibę ma organ zarządzający danej osoby prawnej.

Warto również zauważyć, że zarówno osobie fizycznej, jak i osobie prawnej przysługują tzw. dobra osobiste, które pozostają pod ochroną prawa.

Podsumowując, osoba fizyczna i osoba prawna, poza tzw. ułomnymi osobami prawnymi, są podstawowymi podmiotami stosunków cywilnoprawnych. Istotne jest zatem zrozumienie różnic pomiędzy nimi oraz płynących z tego faktu konsekwencji. W przypadku osoby fizycznej mamy do czynienia z człowiekiem, który od chwili urodzenia posiada zdolność prawną, a następnie nabywa również zdolność do czynności prawnych, która umożliwia mu bycie podmiotem stosunków cywilnoprawnych. Natomiast osoba prawna, będąca podmiotem przewidzianym przez ustawodawcę, nabywa osobowość prawną najczęściej poprzez wpis do odpowiedniego rejestru oraz działa za pośrednictwem swoich organów.

Patrycja Dzięgielewska

aplikant radcowski

M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna