Opodatkowanie i dokumentowanie premii pieniężnych

Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 16 lutego 2009 r., sygn. IPPP3-443-178/08-4/MPe

Stan faktyczny

Spółka jest dystrybutorem samochodów oraz części zamiennych i akcesoriów do samochodów. Towary oferowane przez kontrahenta (tj. samochody, części zamienne i elementy wyposażenia do samochodów tej marki) są każdorazowo dostarczane spółce na podstawie - odrębnej od umowy o autoryzowaną dystrybucję - umowy sprzedaży, zawartej z generalnym importerem, tj. kontrahentem.

Zgodnie z regulaminem premiowania dystrybutorów, spółka może uzyskać od kontrahenta premię pieniężną za osiągnięcie w danym okresie wyznaczonego celu sprzedaży. W przypadku samochodów, celem tym jest sprzedaż określonej ilości pojazdów, w przypadku części zamiennych, akcesoriów i usług serwisowych - określona wartość obrotu z tego tytułu.

Cele premiowe wyznaczone przez kontrahenta są zatem całkowicie niezależne od faktu podjęcia przez spółkę jakichkolwiek czynności dla zrealizowania celu objętego premiowaniem oraz ich rodzaju. W konsekwencji, spółka może nie podejmować żadnych czynności i mimo to otrzymać premię pieniężną - jej otrzymanie zależy bowiem w dużej mierze od spełnienia kryteriów obiektywnych, na które spółka nie ma wpływu (np. liczby oraz zamożności potencjalnych nabywców produktów kontrahenta znajdujących się w zasięgu działań spółki).

Pytanie

Czy premie, które spółka otrzymuje za zrealizowanie okresowych celów sprzedaży, jako niezwiązane z jakimikolwiek czynnościami wykonywanymi przez spółkę w charakterze podatnika VAT, nie stanowią kwot należnych z tytułu sprzedaży w rozumieniu art. 29 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.)?

Stanowisko podatnika

Zdaniem wnioskodawcy - zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt ustawy o VAT - opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Natomiast - stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT - przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Ponadto - na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy o VAT - nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług - jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części - traktuje się jak odpłatne świadczenie usług.

Natomiast - zgodnie z art. 29 ustawy o VAT - podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży pomniejszona o kwotę podatku.

Z regulacji ustawy o VAT wynika zatem, że:

- usługą jest każde świadczenie podatnika VAT, które nie spełnia kryteriów uznania za dostawę - tj. którego przedmiotem nie jest towar w rozumieniu ustawy o VAT oraz w następstwie którego nie dochodzi do przeniesienia nad nim władztwa (prawa do rozporządzania);

- świadczenie usług podlega opodatkowaniu VAT, wówczas gdy jest wykonywane odpłatnie, chyba że dana usługa nie jest związana z prowadzeniem przedsiębiorstwa a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego.

Z kolei - zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości - opodatkowaniu VAT, jako świadczenie usług, podlegają czynności, które łącznie spełniają następujące warunki:

• czynność nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu ustawy;

• dokonywana jest przez podatnika działającego w takim charakterze;

• w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej;

• pomiędzy świadczącym usługę a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, z którego wynika obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia za dokonane czynności;

• usługa świadczona jest za odpłatnością, a pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem (świadczeniem wzajemnym) istnieje bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy;

• odbiorca usługi jest jej bezpośrednim beneficjentem.

Spółka stoi na stanowisku, iż premie za zrealizowanie okresowych celów sprzedaży, jako niezwiązane z jakimikolwiek czynnościami wykonywanymi przez spółkę w charakterze podatnika VAT, nie stanowią kwot należnych z tytułu sprzedaży w rozumieniu art. 29 ust. 1 ustawy o VAT. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż w przedstawionym stanie faktycznym nie są spełnione kluczowe przesłanki dla stwierdzenia istnienia usługi świadczonej odpłatnie, podlegającej opodatkowaniu VAT.

W szczególności należy wskazać, iż między spółką a kontrahentem nie istnieje stosunek prawny zobowiązujący spółkę do wykonywania określonych świadczeń, w zamian za które przysługuje jej wynagrodzenie w postaci premii pieniężnej. Postanowień w tym zakresie nie zawierają ani umowy o dystrybucję, ani też regulamin premiowania dystrybutorów kontrahenta. Z zapisów regulaminu wynika jedynie, iż wypłata premii przysługuje każdorazowo w sytuacji osiągnięcia określonego poziomu sprzedaży pojazdów lub wygenerowania określonej wartości obrotu z tytułu sprzedaży części zamiennych, akcesoriów i usług serwisowych w regionie, w którym dystrybutor prowadzi sprzedaż. Wypłata premii jest więc uzależniona od spełnienia kryteriów obiektywnych i niezależnych od spółki (np. liczby oraz zamożności potencjalnych nabywców produktów kontrahenta znajdujących się w zasięgu działań spółki), a zachowanie spółki nie ma (a przynajmniej nie w każdym przypadku) bezpośredniego wpływu na otrzymanie premii.

Brak zobowiązań spółki do wykonywania jakichkolwiek czynności w celu uzyskania premii pieniężnej uzasadnia więc twierdzenie, że premia przyznawana spółce nie stanowi wynagrodzenia za świadczenie usług. Potwierdzeniem tej tezy jest wyrok ETS w sprawie C-16/93 pomiędzy RJ. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasing Leeuwarden, w którym Trybunał wskazał, że „usługi są świadczone za wynagrodzeniem w rozumieniu art. 2 (1) VI Dyrektywy, a w konsekwencji podlegają opodatkowaniu, wyłącznie jeżeli istnieje stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a jej odbiorcą, na mocy którego występuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez świadczącego stanowi wartość przekazywaną w istocie w zmian za usługę wyświadczoną jej odbiorcy”.

Możliwość otrzymania premii przez spółkę, mimo niepodejmowania żadnych czynności zmierzających do jej uzyskania, prowadzi również do wniosku, że pomiędzy wypłatą premii a zachowaniem spółki nie zachodzi związek przyczynowo-skutkowy, stanowiący - na gruncie orzecznictwa ETS - kolejną z koniecznych przesłanek dla uznania danego zachowania za świadczenie usługi za wynagrodzeniem, podlegające opodatkowaniu VAT.

Na konieczność istnienia powyższego związku ETS wskazał m.in. w wyroku z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise, w którym stwierdził: „koncepcja świadczenia usług wykonywanych za wynagrodzeniem w rozumieniu art. 2(1) VI Dyrektywy zakłada istnienie bezpośredniego związku pomiędzy świadczoną usługą n otrzymanym wynagrodzeniem”. Jeżeli zatem opłata jest pobierana niezależnie od tego, czy świadczenie zostanie wykonane lub też w jakim stopniu, brak jest bezpośredniego związku między wynagrodzeniem a świadczeniem.

Zdaniem spółki, brak związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy wypłatą premii pieniężnej a zachowaniem spółki skutkuje uznaniem, iż niespełniony jest warunek odpłatności usługi. Dodatkowo należy zauważyć, iż brak jest odbiorcy odnoszącego bezpośrednie korzyści z tytułu „świadczenia” rzez spółkę. Korzyści kontrahenta wynikające z realizacji celów premiowych są bowiem wtórne w stosunku do korzyści osiąganych przez spółkę (sprowadzają się w zasadzie do wzrostu towarów nabywanych od kontrahenta w celu odsprzedaży).

Podsumowując, w ocenie spółki nie można stwierdzić. że realizując cele premiowe spółka działa w charakterze podatnika VAT. W konsekwencji, biorąc pod uwagę, że spółka nie jest zobowiązana do podejmowania na rzecz kontrahenta jakichkolwiek czynności podlegających opodatkowaniu, generujących podatek należny, brak jest podstaw do dokumentowania otrzymywanych premii pieniężnych w formie faktury VAT.

(...)

Stanowisko dyrektora izby skarbowej

W świetle obowiązującego stanu prawnego, stanowisko wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego, zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy), natomiast świadczeniem usług - w myśl art. 8 ust. 1 ustawy - jest każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.

Pojęcie usługi według ustawy jest szersze od definicji usługi w rozumieniu klasyfikacji statystycznych, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Oznacza to, że w definicji tej mieszczą się również określone zachowania, które nie zostały sklasyfikowane w PKWiU, o której mowa w art. 8 ust. 3 ustawy. Przez świadczenie należy zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innego podmiotu.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne świadczenie, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Oznacza to, że musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy, podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-22, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Podatnicy podejmują różnorodne działania w zakresie intensyfikacji sprzedaży towarów, w efekcie których wypłacane są nabywcom tzw. premie pieniężne. Dotyczy to także przypadków, kiedy sprzedawca z różnych przyczyn (np. dokonania u niego zakupów w dużych ilościach w określonym czasie) po dokonaniu dostawy udziela nabywcy tzw. premii pieniężnej polegającej na wypłacaniu określonych kwot pieniężnych. Różnorodność działań i sytuacji gospodarczych będących podstawą do ich wypłacenia sprawia, że skutki podatkowe w VAT dotyczące wypłacanych nabywcom premii pieniężnych powinny być ustalane w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego występującego u podatnika, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności wiążących się z dokonaniem tych wypłat.

Skutki podatkowe dotyczące wypłacania premii pieniężnych nabywcom uzależnione są od wielu czynników, tj. m.in. od ustalenia, za co faktycznie premie pieniężne zostały wypłacone, tzn. czy dotyczą konkretnych (pojedynczych) dostaw, czy też odnoszą się do wszystkich dostaw w określonym czasie.

Premia pieniężna przyznawana za spełnienie określonych warunków, niezwiązana z żadną konkretną dostawą, jest wynagrodzeniem nabywcy za jego określone zachowanie względem dostawcy (za świadczoną usługę na rzecz dostawcy). Premia (bonus) za osiągnięcie określonego poziomu obrotów stanowi świadczenie usługi za wynagrodzeniem na rzecz sprzedającego. Takie zachowanie nabywcy podlega opodatkowaniu VAT.

Z przedstawionego w przedmiotowym wniosku opisu wynika, iż spółka jest dystrybutorem samochodów oraz części zamiennych i akcesoriów do samochodów. Zgodnie z regulaminem premiowania dystrybutorów, spółka może uzyskać od kontrahenta premię pieniężną za osiągnięcie w danym okresie wyznaczonego celu sprzedaży. W przypadku samochodów, celem tym jest sprzedaż określonej ilości pojazdów, w przypadku części zamiennych, akcesoriów i usług serwisowych - określona wartość obrotu z tego tytułu.

Tutejszy organ nie zgadza się ze stanowiskiem wnioskodawcy, iż pomiędzy spółką a kontrahentem nie istnieje stosunek prawny zobowiązujący spółkę do wykonania określonych świadczeń, w zamian za które przysługuje jej wynagrodzenie w postaci premii pieniężnej, gdyż postanowień w tym zakresie nie zawierają ani umowy o dystrybucji, ani też regulamin premiowania dystrybutorów kontrahenta.

Umowa dystrybucji należy do umów nienazwanych, których konstrukcja opiera się na art. 353¹ ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn.zm.). Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W umowie dystrybucji występują dwie strony: dystrybutor i przedsiębiorca. Dystrybutor jako podmiot prowadzący dystrybucję (najczęściej sprzedaż) zobowiązany zostaje m. in. do zakupów towarów od przedsiębiorcy z określonym rabatem, prowadzenia działalności na własny rachunek, rozpatrywania reklamacji, działalności na określonym terytorium. Przedsiębiorca jako podmiot będący dostawcą towarów, które podlegają dystrybucji (producent, pośrednik, hurtownik itp.), zobowiązany zostaje m. in. do sprzedaży towarów dystrybutorowi z określonym rabatem, rozpatrywania reklamacji i wymiany reklamowanych towarów, zapewnieniu materiałów reklamowych i promocyjnych, prowadzenia odpowiednich szkoleń.

Z opisu stanowiska wnioskodawcy wynika, iż regulamin premiowania dystrybutorów zawiera zapis, że wypłata premii przysługuje każdorazowo w sytuacji osiągnięcia określonego poziomu sprzedaży pojazdów lub wygenerowania określonej wartości obrotu z tytułu sprzedaży części zamiennych, akcesoriów i usług serwisowych w regionie w którym dystrybutor prowadzi sprzedaż. Wynika z tego, że wypłacana premia nie jest związana z żadną konkretną dostawą lub konkretnym towarem. Wypłacona gratyfikacja pieniężna zależy od określonego zachowania, co powoduje, że pomiędzy wnioskodawcą i dostawcą istnieje relacja zobowiązaniowa (występuje świadczenie wzajemne), którą należy traktować jako świadczenie usługi przez stronę otrzymującą premię.Wnioskodawca świadczy bowiem na rzecz dostawcy określonego rodzaju usługę, a dostawca zobowiązany jest za nią zapłacić. W tak istniejącej relacji premia stanowi zatem wynagrodzenie. A zatem, tutejszy organ nie może zgodzić się ze stanowiskiem wnioskodawcy, iż wypłata premii jest uzależniona od spełnienia kryteriów obiektywnych i niezależnych od spółki. Wnioskodawca sam wskazuje, że jego zachowania nie w każdym przypadku nie mają bezpośredniego wpływu na otrzymanie premii.

Dodatkowo tutejszy organ informuje, iż dostawa towarów w ramach umowy dystrybucji zachowuje swój charakter przez cały czas trwania umowy, na podstawie której strony prowadzą współpracę. Natomiast stosunek, na podstawie którego wypłacana jest premia pieniężna, jest odrębną relacją zobowiązaniową, wynikającą z regulaminu premiowania dystrybutorów i regulującej zasady współpracy między kontrahentami.

Zatem, powyższe wskazuje na istnienie więzi o charakterze zobowiązaniowym, która na gruncie ustawy o VAT stanowi świadczenie usług za wynagrodzeniem, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegających opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy, podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Reasumując, świadczenie usług, za które spółka otrzymuje premie pieniężne, należy dokumentować fakturami VAT, stosownie do ww. przepisu ustawy o podatku od towarów i usług.

(...)