Czy kara umowna może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów?
Takie stanowisko potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 23 stycznia 2018 r., sygn. akt II FSK 86/16, uznając tym samym, że kara umowna może być traktowana jako koszt uzyskania przychodu.
W rozpatrywanej przez sąd sprawie, przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją, dystrybucją oraz sprzedażą napoi bezalkoholowych w celu racjonalizacji dostaw surowców, opakowań i sprzętu wykorzystywanego do produkcji zawarło ramową umowę o świadczenia usług zaopatrzenia z firmą z tej samej grupy kapitałowej, której siedziba znajduje się w Austrii (zwaną dalej „dostawcą”). Przedsiębiorstwo zamawiając usługi dostawcy upoważniło go jednocześnie do podejmowania wszelkich czynności mających na celu zakup i dostawę produktów, a dostawca zobowiązał się dostarczać je na własny rachunek i ryzyko. Następnie dostawca zawarł umowę z podwykonawcą (zwanym dalej „podwykonawcą”) na dostawę opakowań kartonowych do napojów produkowanych w jednej z fabryk spółki. Umowa pomiędzy podwykonawcą, a dostawcą zakładała karę umowną w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy z winy dostawcy bądź w sytuacji kiedy dostawca dokona mniejszego zamówienia niż prognozowane.
W wyniku pogarszających się wyników finansowych przedsiębiorstwo zaprzestało produkcji w fabryce produkującej opakowania kartonowe dostarczane przez podwykonawcę dostawcy. Dostawca zawarł z podwykonawcą ugodę na podstawie której rozwiązał wcześniejszą umowę i zobowiązał się do zapłaty kary umownej z tego tytułu oraz dodatkowej kary umownej z tytułu nie zrealizowania zamówień w wysokości zgodnej z założeniami. Dostawca zapłacił kary umowne dalej działając w imieniu i na rzecz przedsiębiorstwa produkującego napoje bezalkoholowe. Dostawca zażądał zwrotu tych kar od przedsiębiorstwa, spółka oddała kwoty w całości ujmując je w księgach rachunkowych.
Kolejnym istotnym faktem jest zawarcie przez przedsiębiorcę umowy z podwykonawcą dostawcy o sprzedaż linii urządzeń do pakowania produktów, linia ta została przekazana do później zamkniętej fabryki. Przedsiębiorca zobowiązał się przez 6 lat kupować od podwykonawcy kartony do pakowania produktów. W przypadku niewywiązania się z tego zobowiązania podwykonawca miał prawo do obciążenia przedsiębiorcy karami umownymi. Należy dodać że podwykonawca traktował kupno kartonów od dostawcy jednocześnie jako realizację zobowiązania przedsiębiorcy w postaci zakupu kartonów przez 6 kolejnych lat od zakupu linii do pakowania. Ugoda zawarta pomiędzy dostawcą a podwykonawcą spowodowała anulowanie umowy o zakup linii pakującej.
W związku z powyższym stanem faktycznym przedsiębiorstwo wystosowało do Dyrektora Izby Skarbowej dwa pytania:
1. Czy kary umowne zapłacone przez skarżącą z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy oraz z tytułu niezrealizowania planu zakupów mogą zostać zaliczone przez spółkę do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. Z 2014 r. poz. 851)?
2. W jakim okresie skarżąca powinna zaliczyć opisane powyżej kary umowne do kosztów uzyskania przychodów?
Zdaniem Wnioskodawcy (przedsiębiorstwa) kary umowne powinny zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu nad podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Dyrektor Izby Skarbowej działając w imieniu Ministra Finansów uznał stanowisko Wnioskodawcy za nieprawidłowe. Mając na uwadze stan faktyczny organ za oczywiste uznał, że firma poniosła straty. Przyznał również, że art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie ma w tym przypadku zastosowania. Jednak nie wystarcza to, aby spełnić przesłanki zawarte w art. 15 ust. 1 ww. ustawy, należy wskazać że przesłanki te powinny być wypełnione łącznie tzn. wydatek powinien być poniesiony w celu uzyskania przychodu, zachowania go albo zabezpieczenia. Kary umowne w ocenie organu wiązały się z ekonomiczną nieefektywnością w skutek czego należało rozwiązać umowy z kontrahentami, nie miało to żadnego powiązania z uzyskaniem bądź zabezpieczeniem przychodu. Zaprzestanie współpracy zdaniem organu ograniczyło źródło przychodu, kary umowne wynikały z wcześniej zawartych umów, trudno więc mówić tutaj o celowości tego działania.
Polecamy: CIT 2018. Komentarz
Zmniejszenie zobowiązań poprzez rozwiązywanie umów z kontrahentami zdaniem organu nie znajduje odzwierciedlenia w art. 15 ust. 1 ww. ustawy, gdyż działanie przedsiębiorstwa nie zabezpieczało źródła dochodu, a go pomniejszało.
Przedsiębiorstwo wystąpiło do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego a uchylenie decyzji w całości.
Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną interpretację uznając, iż organ dokonał błędnej interpretacji art. 15 ust. 1. Wnioskodawca (przedsiębiorca) rozwiązując umowę poniósł w prawdzie koszty kary umownej, ale unikną kosztów związanych z brakiem efektywności finansowej związanej z realizacją umowy. Zdaniem sądu była to racjonalna alokacja kapitału, wyczerpująca przesłanki zawarte w art. 15 ust. 1 ww. ustawy. Zerwanie umów narażających przedsiębiorstwo na długofalowe straty zabezpieczyło podstawowe źródło przychodu. Kary umowne zostały poniesione „w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia przychodów” zwrot „w celu” zdaniem sądu oznacza, iż działania nie muszą przynosić określonego w ustawie skutku muszą natomiast wynikać z logicznego rozrachunku zysków i strat.
Pełnomocnik Dyrektora Izby Skarbowej wniósł o uchylenie skarżonego wyroku w całości do Naczelnego Sądu Administracyjnego argumentując, iż rezygnacja z umów generowała koszty wynikające z obowiązku opłacenia kar umownych, które nie były celowym działaniem a obligatoryjnym.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalając skargę kasacyjną powoływał się na wcześniejsze orzecznictwo. Za kluczowe uznał również poprawne zrozumienie zwrotu „w celu” przyjmując taką samą narrację co Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że wydatek nie zawsze musi przynieść skutek w postaci osiągnięcia przychodu, zachowania lub zabezpieczenia jego źródła. Naczelny Sąd Administracyjny przywołał w tej sprawie wyrok z 17 stycznia 2012 roku w sprawie II FSK 1365/10, w którym uznano za koszt karę umowną za rozwiązanie umowy leasingu operacyjnego samochodu osobowego przed upływem okresu leasingu. Idealnym podsumowaniem będzie fragment wyroku NSA „(…) w przypadku odszkodowań, kar umownych i innych wydatków wynikających z odstąpienia przez podatnika od umowy należy uznać, że wykazują one związek z przychodami, wówczas gdy podatnik ma na uwadze możliwość osiągnięcia, choćby nawet potencjalnie jakiegoś przychodu, czy to z określonej innej transakcji, czy też na skutek redukcji kosztów pośrednich, czyli ogólnych, dotyczących całej działalności”. Poprzez brak elastyczności w podejmowaniu decyzji przedsiębiorca mógłby zostać bez podstawowego źródła przychodu. Opisana w stanie faktycznym nieefektywność ekonomiczna wymusiła zamknięcie fabryki produkującej napoje, sztywne trzymanie się umowy i kupowanie opakowań, aby wywiązać się z progu zamówień doprowadziłoby do strat.
Działania podejmowane przez przedsiębiorcę zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego miały na celu zabezpieczenie źródła przychodu. Kary umowne stanowiły swojego rodzaju „mniejsze zło”, gdyż dalsza produkcja w fabryce mogłaby zachwiać stabilnością gospodarczą całej firmy.
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze