Koszty wykazane w pkpir muszą wynikać z rzeczywistych transakcji gospodarczych

Tak wniosek płynie z wyroku NSA z dnia 29 października 2015 r., sygn. II FSK 1941/13, którego fragment prezentujemy.

Autopromocja

W wyniku przeprowadzenia ponownego postępowania wyjaśniającego, w dniu 20 lipca 2012 r. Dyrektor UKS wydał decyzję, w której określił podatnikowi zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2006 r. Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ustalono, że Skarżący bezzasadnie uwzględnił w kosztach uzyskania przychodów za 2006 r. kwotę 321.631,84 zł, która stanowiła część wartości towarów (wyrobów stalowych) wyszczególnionych na fakturach VAT wystawionych dla PHU H. przez PPHU A. Wymienione faktury zostały uznane za nierzetelne z uwagi na to, iż nie dokumentują faktycznie dokonanych transakcji sprzedaży wyrobów stalowych.

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

Po rozpatrzeniu odwołania Skarżącego Dyrektor IS decyzją z dnia 24 października 2012 r. utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu wskazał, że w trakcie postępowania kontrolnego dokonano badania zapisów w księgach rachunkowych PHU H., z których wynikało, że firma PPHU A. nie dostarczała Skarżącemu towarów w datach wystawienia kwestionowanych faktur VAT i dowodów KP, a to oznacza, że kwestionowane faktury nie dokumentowały rzeczywistego przebiegu zdarzeń gospodarczych.

Moment ujęcia kosztów w księdze przychodów i rozchodów

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

Z protokołu z badania ksiąg firmy PHU H. wynika, że zapłata z tytułu tych faktur została udokumentowana dowodami KP, na których jako wystawca widnieje PPHU A. Na dowodach KP widnieją daty zgodne z datami wystawienia wyżej wymienionych faktur, a same dowody KP opatrzone są nieczytelnymi podpisami. Zgodnie z pisemnym wyjaśnieniem Skarżącego z dnia 14 stycznia 2011 r., potwierdzeniami zakupu towarów od firmy PPHU A. A. W. są faktury VAT i znajdujące się w księgach rachunkowych dowody zapłaty.

Autopromocja

Kasowy PIT 2025 – webinar.
Nowe przepisy

Sprawdź

Podatnik nie pamięta w jakich okolicznościach nawiązał współpracę z firmą PPHU A. i może jedynie domniemywać, że natrafił na ogłoszenie tej firmy w gazecie. Nie znał A. W., nie był nigdy w siedzibie firmy PPHU A., nie wie gdzie posiadała ona swoje magazyny, a kontakty z A. W. sprowadzały się jedynie do kilku rozmów telefonicznych. Zamówienia towarów odbywały się w drodze telefonicznych uzgodnień. Zakup towaru był każdorazowo potwierdzany fakturą VAT wystawioną przez PPHU A..

Polecamy: Nowa PKPIR 2016 – zmiany od 8 kwietnia 2016 r.

Za zakupiony towar podatnik płacił osobiście gotówką do rąk kierowcy, a jej odbiór następował na podstawie dowodu wpłaty KP wystawionego przez firmę PPHU A.. Skarżący przyjmował również towary do magazynu, co potwierdzane było dokumentem PZ generowanym przez system magazynowy FPP.

Odpowiedzialność za sprawdzenie wystawionych przez PPHU A. faktur VAT spoczywała na podatniku i to on decydował o zewidencjonowaniu ich w księgach rachunkowych.

Z treści pisma wynika, że podatnik nie weryfikował wiarygodności firmy PPHU A., gdyż z jego punktu widzenia najważniejsze było to, że otrzymywał zamawiany towar, a jego ceny były konkurencyjne w porównaniu do innych dostawców.

Następnie organ odwoławczy wskazał, powołując się na materiały dowodowe zebrane w toku postępowania przeprowadzonego przez Dyrektora UKS w K. wobec A. W., że firma PPHU A. nie mogła prowadzić działalności polegającej na sprzedaży hurtowych ilości towarów stalowych również dlatego, że budynki oraz place, z których korzystała jej firma były zbyt małe do prowadzenia tego rodzaju działalności.

Organ odwoławczy przytoczył jeszcze zeznania Wioletty Sobieraj z dnia 3 lutego 2010 r., zatrudnionej w firmie A., która przyznała, że na polecenie A. W. dokonywała zapisów księgowych niepopartych dowodami księgowymi oraz w sposób szczegółowy opisała sposób postępowania właścicielki firmy A. przy wystawianiu fikcyjnych faktur.

Na podstawie całości zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, Dyrektor IS stwierdził, że faktury VAT, zgodnie z którymi PPHU A. sprzedawało firmie PHU H. wyroby stalowe, nie dokumentują rzeczywistych gospodarczych. W tej sytuacji za bezpodstawne uznał uwzględnienie w kosztach uzyskania przychodu za 2006 rok wydatków w kwocie 321.631,84 zł.

Skarżący skierował sprawę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

W uzasadnieniu wyroku WSA wskazał, że materiał dowodowy niniejszej sprawy został zgromadzony i rozpoznany w sposób wszechstronny i kompletny, a zakres postępowania dowodowego jest prawidłowy. Sąd nie podzielił także zarzutów skargi w kwestii zaliczenia przez Skarżącego kosztów uzyskania przychodu prowadzonej działalności gospodarczej w 2006 r. wydatków udokumentowanych fakturami wystawionymi przez PPHU A. A. W.  Zdaniem WSA kwoty wynikające z zakwestionowanych faktur mogłyby stanowić koszty uzyskania przychodu prowadzonej przez skarżącego działalności gospodarczej, jeśli zostałyby spełnione wynikające z przepisów u.p.d.o.f. warunki, a mianowicie, jeśli podatnik wykazałby ich związek z uzyskanym przychodem, a fakt ich poniesienia udokumentowałby w sposób należyty, tj. w sposób nie budzący wątpliwości, iż rzeczywiście do transakcji zakupu wskazanego w nich towaru między podmiotami wymienieni w zakwestionowanych przez organy podatkowe fakturach doszło.

W ocenie WSA, organy podatkowe obu instancji zasadnie zakwestionowały zaliczenie do kosztów uzyskania przez skarżącego przychodu w 2006 r. wydatki udokumentowane wskazanymi w decyzjach fakturami, uznając, iż faktury te nie dokumentują rzeczywistych zdarzeń gospodarczych, a zgromadzony materiał dowodowy w sposób jednoznaczny, spójny i wzajemnie zgodny dowodzi, iż A. W. nie mogła być ich dostawcą.  Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji, sporządzonego w oparciu o ustalenia dokonane na podstawie zawartych w aktach administracyjnych materiałów wynika, iż organy podatkowe nie kwestionowały faktu posiadania przez skarżącego wskazanych w fakturach towarów, a jedynie zakwestionowały ich pochodzenie oraz wiarygodność przedłożonych przez skarżącego dokumentów, mających dokumentować ich nabycie.

Kiedy ująć w pkpir zakup materiałów i towarów handlowych

Zdaniem WSA Skarżący nie udowodnił faktu poniesienia wydatku na zakup towarów wynikających z zakwestionowanych faktur. Jak bowiem wynika z załączonych akt administracyjnych przedstawionym przez niego dowodem poniesienia spornego wydatku są zakwestionowane faktury oraz dowody KP. Poza tym nie przedstawił innych, wiarygodnych, dowodów poniesienia wydatku, tj. np. przelewów bankowych, umów o współpracy, potwierdzeń zapłaty itp. Trudno przyjąć, iż skarżący, prowadzący profesjonalną działalność gospodarczą, zamierzający pomniejszyć przychód z tej działalności o kwoty wynikające z tych faktur, dokonywał rozliczeń gotówką.

W skardze kasacyjnej wywiedzionej od powyższego orzeczenia Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA, a także o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

NSA przypomniał, że zgodnie z art. 191 o.p. organ podatkowy ocenia na podstawie całego zebranego materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona. Organy powinny się opierać na wszechstronnie zebranym i ocenionym materiale dowodowym (art. 187 § 1 o.p.), a przy ocenie dowodów kierować się wiedzą, prawidłami logiki i doświadczenia życiowego. Ocena dowodów polega w zasadzie na wyciągnięciu ze zgromadzonego materiału dowodowego logicznych i niesprzecznych wzajemnie wniosków przez przeprowadzenie toku rozumowania, w trakcie którego np. niektóre dowody mogą zostać uznane za niewiarygodne w całości lub w części.

Rozpatrzeniu i ocenie podlegają więc nie tylko poszczególne dowody odrębnie, ale wszystkie dowody we wzajemnej łączności. Wszechstronne rozważenie zebranego materiału oznacza bowiem uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych środków dowodowych, mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności. W myśl zasady swobodnej oceny dowodów organy podatkowe nie są przy tym skrępowane regułami dotyczącymi wartości poszczególnych dowodów, orzekają na podstawie własnego przekonania, popartego zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego w rozpatrywanej skardze kasacyjnej strona nie wykazała, by doszło do naruszenia wyżej wskazanych reguł wnioskowania, a zwłaszcza by uchybienie takie mogło wywrzeć istotny wpływ na wynik sprawy – jak tego wymaga art. 174 pkt 2 p.p.s.a.

Skoro zakwestionowano rzetelność dowodów źródłowych, to były podstawy do zakwestionowania rzetelności ksiąg podatkowych podatnika.

Należy bowiem zwrócić uwagę, że przepis art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f, zawierający definicję kosztów uzyskania przychodów, nie może być interpretowany w oderwaniu od innych przepisów tej ustawy tj. w stanie faktycznym sprawy z pominięciem art. 24a ust. 1, nakładającego na osoby prowadzące działalność gospodarczą obowiązek prowadzenia ksiąg podatkowych w celu ustalenia należnego podatku za rok podatkowy, a istotnym elementem takich ustaleń są koszty uzyskania przychodów, a także art. 24a u.p.d.o.f. Zakładając racjonalność ustawodawcy nie można interpretować przepisów prawa w taki sposób by niektóre z nich okazały się zbędne.

Jak ewidencjonować w kpir zakup używanych samochodów z zagranicy

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, jeżeli prawo przewiduje określony sposób dokumentowania przez osoby prowadzące działalność gospodarczą samo obliczenia podatków, zastępowanie go zeznaniami świadków lub strony w sytuacji, gdy organy podatkowe udowodniły nierzetelność kontrolowanych faktur jest prawnie nieuzasadnione.

Organy muszą dysponować takimi środkami, aby w każdej sytuacji móc zweryfikować te wydatki z uwzględnieniem przepisu art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f. Skarżący takich dowodów nie dostarczył. Nie jest bowiem możliwa sytuacja, w której jedynym dowodem poniesienia kosztu w określonej wysokości są ogólne oświadczenia ponoszącego koszt lub jego kontrahentów. Prowadziłoby to do sytuacji, w której podmioty prowadzące działalność gospodarczą wbrew przepisom ustaw podatkowych, zwolnione byłyby z prowadzenia jakiejkolwiek dokumentacji, a ich przychód jak i koszty ustalane byłyby na podstawie zeznań składanych w postępowaniu podatkowym z oczywistym opóźnieniem w stosunku do zdarzeń gospodarczych, których dotyczą.

Udokumentowanie zdarzeń gospodarczych w celu samoobliczenia podatku powinno powstać w dacie ich ewidencjonowania, ponieważ wymaga tego obowiązujące prawo. Jeżeli wydatki dotyczące zakupów (w stanie faktycznym - sprawy wyrobów stalowych) można by było udowadniać zeznaniami świadków lub dowodem z przesłuchania strony, jej oświadczeniami, dokumentowanie wydatków w tym zakresie w trakcie roku podatkowego byłoby całkowicie zbędne, tak jak zbędne byłyby przepisy narzucające taki obowiązek.

Zeznania świadków mogą wyjaśniać poszczególne elementy zrealizowanego i kontrolowanego w postępowaniu podatkowym ex post samoobliczenia podatku, nie zaś zastępować prawidłowe, wynikające z przepisów prawa udokumentowanie w zakresie niezbędnym i znaczącym dla określenia podstawy opodatkowania, a co za tym idzie wysokości zobowiązania podatkowego.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił na uznanie, że kontrolowane faktury były nierzetelne. Taki dokument nie pozwala na weryfikację związku wydatku z przychodem. Skoro wyroby stalowe nie były tymi, które udokumentowano zakwestionowanymi fakturami, to stwierdzić należy, iż strona nie uprawdopodobniła poniesienia wydatku na ich zakup.

Przy ocenie istnienia okoliczności uzasadniających potrącenie kosztu na podstawie art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f nie można pomijać zasad dokumentowania poniesienia kosztu. Koszty te muszą wynikać z prawidłowo prowadzonej księgi przychodów i rozchodów. Jeśli podatnik nie stosuje się do obowiązujących zasad prowadzenia księgi, ponieważ za podstawę wpisów przyjmuje faktury, które nie przedstawiały rzeczywistych transakcji gospodarczych, to tym samym uniemożliwia określenie dochodu z uwzględnieniem dowodu jaki stanowią te księgi.

Do uznania wydatku za koszt uzyskania przychodów niezbędne jest nie tylko zaistnienie konkretnego zdarzenia gospodarczego polegającego na zakupie towaru u konkretnego sprzedawcy za konkretną cenę, ale i odpowiednie udokumentowanie tej operacji. Zatem fakt posiadania przez podatnika towaru i jego wykorzystania w działalności gospodarczej, czy też dokonania zapłaty nie jest wystarczający dla uznania, że wydatek związany z taką czynnością można zaliczyć do kosztów podatkowych.

Konsekwencją stwierdzenia, że sporne faktury nie odzwierciedlają faktycznego przebiegu transakcji pomiędzy wskazanymi w nich podmiotami jest podważenie wiarygodności całej transakcji.

Jeżeli więc w postępowaniu podatkowym podważono rzetelność faktur wystawionych dla Skarżącego, i związanych z nimi dowodów KP, nie stanowią, co jest oczywiste dowodu poniesienia wydatku.