Kiedy zobowiązanie podatkowe ulega przedawnieniu?

Przedawnienie zobowiązania podatkowego – co oznacza?

Przedawnienie zobowiązania podatkowego oznacza, iż po upływie okresu koniecznego do uznania należności za przedawnioną zobowiązanie podatkowe wraz ze związanymi z nim odsetkami za zwłokę wygasa z mocy prawa. Przedawnienie nie musi być potwierdzane żadną decyzją bądź oświadczeniem organu. Wraz z nim roszczenie wierzyciela staje się niewymagalne, zaś dobrowolne uiszczenie po okresie przedawnienia opłaty skutkuje zaliczeniem jej jako nadpłaty. Warto zwrócić także uwagę na stanowisko przedstawione w wyroku WSA z dnia 26 stycznia 2004 r., zygn. III SA 999/02, zgodnie z którym „istotą przedawnienia jest to, że na skutek upływu czasu zobowiązanie podatkowe wygasa z mocy prawa i organ podatkowy nie może skutecznie domagać się od podatnika jego zapłaty, zobowiązanie podatkowe bowiem przestaje istnieć. Ustawodawca w art. 70 § 2-6 Ordynacji podatkowej określił, w jakich przypadkach powyższa zasada doznaje ograniczeń. Dla upływu okresu przedawnienia bez znaczenia są takie czynności organu podatkowego jak wszczęcie postępowania podatkowego czy wydanie decyzji deklaratoryjnej na podstawie art. 21 § 1 pkt 1 i § 3 Ordynacji podatkowej określającej wysokość zobowiązania podatkowego powstałego z mocy prawa. Nie ma więc znaczenia fakt wydania tego rodzaju decyzji przez organ pierwszej czy drugiej instancji".

Decyzja podatkowa – przedawnienie przed ustaleniem zobowiązania

W drodze doręczenia decyzji powstają zobowiązania z tytułu podatku od nieruchomości, rolnego i leśnego obciążającego osoby fizyczne, podatku od spadków i darowizn, podatku dochodowego od przychodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodu lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych, karty podatkowej. Jeśli właściwy organ nie wyda odpowiedniej decyzji, zobowiązanie podatkowe nie powstaje. Organ podatkowy wydać musi decyzję w przeciągu trzech lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstało owo zobowiązanie. Termin ten ulega wydłużeniu do lat pięciu w dwóch przypadkach:

- podatnik nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego,

- w złożonej deklaracji podatnik nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego.

Jeśli postępowanie w sprawie decyzji nie zakończyło się przed upływem terminu przedawnienia, powinno zostać umorzone. Decyzja wydana z przekroczeniem terminu może zostać uznana za nieważną z tytułu rażącego naruszenia prawa. Bieg terminu przedawnienia może zostać zawieszony na czas rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przed inny organ lub sąd w ramach toczącego się postępowania.

Nienależna ulga

W praktyce podatkowej może dochodzić do sytuacji, w której podatnik w ramach swoich rozliczeń korzystał z ulgi, która z uwagi na to, iż nie spełnił koniecznych kryteriów mu się nie należała. Prowadzi to do konieczności wydania decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe. Wówczas na podatniku spoczywa obowiązek opłacenia należności w terminie 14 dni od otrzymania decyzji.

Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM

Decyzja ustalająca podatek powinna zostać wydana w terminie 3 lat od końca roku podatkowego, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące utratę prawa do ulgi podatkowej. Jeżeli podatnik nie zgłosił utraty prawa do ulgi na co najmniej 2 miesiące przed upływem terminu trzyletniego, organ podatkowy ma 5 lat na wydanie decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe. Gdy podatnik nie zgłosi utraty prawa do ulgi lub zrobi to w okresie krótszym niż 2 miesiące przed upływem terminu 3-letniego, organ podatkowy ma 5 lat na wydanie decyzji ustalającej. Jeśli decyzja nie zostanie wydana w powyższych terminach, należność podatkowa uznawana jest za przedawnioną.

Przedawnienie po ustaleniu zobowiązania

Przedawnienie należności podatkowej może nastąpić w każdym innym przypadku niż te wyżej omówione. Dotyczy ono wszystkich zobowiązań, bez względu na ich źródło czy też sposób powstania. Przedawnieniu podlegają na takich samych zasadach zarówno zobowiązania powstałe po doręczeniu decyzji ustalającej, jak i zobowiązania powstające z mocy prawa. Ponadto w identyczny sposób traktowany jest nienależnie otrzymany zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym – wówczas termin przedawnienia należy obliczać od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin zwrotu podatku, aż do upływu  5 lat.

Zobowiązania podatkowe przedawniają się z upływem pięciu lat. Początkiem biegu terminu przedawnienia jest pierwszy dzień roku następującego po roku, w którym upłynął termin płatności podatku.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia

Ordynacja podatkowa przewiduje sytuacje, w których dochodzi do zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Są to dni:

- wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania;

- wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania;

- wniesienia żądania ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;

- doręczenia postanowienia o przyjęciu zabezpieczenia lub doręczenia zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;

- doręczenia zawiadomienia o przystąpieniu do zabezpieczenia w przypadkach określonych w art. 32a § 3 i art. 35 § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2016 r. poz. 599, z późn. zm.).