Zajęcie wierzytelności z tytułu nadpłaty lub zwrotu podatku

Czy urząd skarbowy może na wezwanie komornika sądowego przekazać mu nadpłatę z rozliczenia deklaracji podatkowej dłużnika, celem spłacenia egzekwowanej należności?

Nadpłata jest kategorią prawa podatkowego, której zasady, tryb powstawania i zwrotu zostały uregulowane w przepisach ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017r., poz.201 z późn. zm.) i w związku z tym zwrot nadpłaty następuje w trybie określonym, w przepisach tej ustawy.

Zgodnie z treścią art. 76 Ordynacji podatkowej nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek, kosztów upomnienia oraz bieżących zobowiązań podatkowych.

W pierwszej kolejności zatem obowiązkiem organu podatkowego jest zastosowanie instytucji zaliczenia nadpłaty. Zgodnie z wykładnią art. 76 Ordynacji podatkowej dokonaną przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 grudnia 2012 r. sygn. akt II FSK 940/11 ,,zwrot nadpłaty w pieniądzu […] dopuszczalny jest wyłącznie wówczas, gdy na podatniku nie ciążą zaległości podatkowe, odsetki, o których mowa w przepisie art.76§1 […], bądź nie ma on bieżących zobowiązań podatkowych. Przepis używa bowiem sformułowania ,,nadpłaty podlegają zaliczeniu z urzędu’’, a tym samym 2 nie uzależnia zaliczenia ani od uznania organu, ani od dyspozycji podatnika. Temu ostatniemu pozwala zadysponować nadpłatą tylko w przypadku zobowiązań przyszłych […]. Przed zwrotem nadpłaty ( rozumianym jako wypłata na rzecz podatnika kwoty pieniędzy), zgodnie z nakazem wynikającym z art.76 § 1, organ musi zatem zawsze sprawdzać stan zaległości i bieżących zobowiązań podatnika”.

Wierzytelność będąca nadpłatą, która powstała na gruncie przepisów Ordynacji podatkowej, może zostać zajęta w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez komornika sądowego na podstawie art. 895 i nast. ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 2016 r. poz. 1822 z późn. zm.) lub administracyjny organ egzekucyjny na podstawie art. 89 i nast. ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U z 2016 r. poz. 599 z późn. zm.).

Należy przy tym zauważyć, że organ podatkowy przed przekazaniem nadpłaty na realizację zajęcia wierzytelności zobowiązany jest do dokonania analizy, czy na podatniku ciążą zaległości i wymagalne zobowiązania podatkowe.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Czy urząd skarbowy ma prawo do przelania bez zgody podatnika nadpłaconego podatku na konto komornika sądowego?

Z treści art. 896 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania cywilnego wynika, że w celu zajęcia komornik wzywa dłużnika wierzytelności, aby należnego od niego świadczenia nie przekazywał dłużnikowi, ale złożył je komornikowi lub na rachunek depozytowy Ministra Finansów.

W zajęciu wierzytelności przesłanym do organu podatkowego komornik sądowy wskazuje rachunek bankowy, na który podlegająca zajęciu nadpłata podatkowa powinna być przekazana. Należy zauważyć, że zgodnie z pkt 2 ww. artykułu komornik sądowy zawiadamia dłużnika, że nie wolno mu odbierać żadnego świadczenia ani rozporządzać zajętą wierzytelnością i ustanowionym dla niej zabezpieczeniem.

Oznacza to więc, że podatnik jest pisemnie informowany przez komornika sądowego o przesłaniu zajęcia wierzytelności dotyczącego jego zadłużenia właściwemu urzędowi skarbowemu wraz ze stosownym pouczeniem.

Czy nadpłata podatku jest niezbywalna?

Naczelny Sąd Administracyjny w orzeczeniu z dnia 27 marca 2014 r. , sygn. akt II FSK 979/12 podkreślił, że nadpłata podatku jest prawem niezbywalnym i z tego powodu nie podlega 3 egzekucji.

Trzeba jednak odróżnić zajęcie wierzytelności z tytułu nadpłaty od zajęcia roszczenia o wierzytelność. Główną rolę odgrywają w tym przypadku data złożenia zeznania podatkowego oraz dzień dokonania zajęcia. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że niedopuszczalne jest zajęcie nadpłaty wynikające z nadpłat, jeżeli zajęcie zostało dokonane przed złożeniem zeznania bo w tym przypadku jest to zajęcie roszczenia z wierzytelności z tytułu nadpłaty. Jest to prawo niezbywalne, które nie podlega egzekucji.

Czy urząd ma uprawnienia do przekazania nadpłaty komornikowi sądowemu w sytuacji realizowanej egzekucji na podstawie przepisów postępowania cywilnego?

W sytuacji, kiedy podatnikowi przysługuje nadpłata podatku, organ podatkowy w pierwszej kolejności zobowiązany jest do zweryfikowania, czy na podatniku nie ciążą zaległości i zobowiązania podatkowe, o których mowa z art. 76 § 1 Ordynacji podatkowej, ponieważ na ich poczet nadpłata podlega zaliczeniu z urzędu.

Zgodnie z art. 76 § 2a pokrycie wskazanych zaległości ma pierwszeństwo przed realizacją zajęcia komorniczego. Jeżeli wysokość nadpłaty jest wystarczająca, by w pełni pokryć podatkowe zobowiązania podatnika, lub podatnik nie posiada zaległości podatkowych, wówczas organ podatkowy ma obowiązek przekazać nadpłatę podatku komornikowi sądowemu prowadzącemu egzekucję na podstawie przepisów postępowania cywilnego.

Ponadto, zgodnie z art. 896 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego komornik sądowy wzywa organ podatkowy do złożenia w ciągu tygodnia oświadczenia, czy dłużnikowi przysługuje zajęta wierzytelność czy też odmawia zapłaty wraz z podaniem przyczyny.

---

Czy przepisy zezwalają na dokonanie zajęcia wierzytelności (nadpłaty podatku), jeżeli powstaną one po tym zajęciu?

Na podstawie art. 902 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego i art. 89a § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zajęcie wierzytelności z tytułu nadpłaty lub zwrotu podatku w rozumieniu zapisów Ordynacji podatkowej obejmuje także wierzytelności przyszłe, wynikające z nadpłaty lub zwrotu podatku powstałych w ciągu roku od dnia dokonania zajęcia.

Wprowadzenie regulacji art.76a § 2 Ordynacji podatkowej było skorelowane z dodaniem art. 902 do ustawy Kodeks postępowania cywilnego i art.89a do ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Jednocześnie należy zauważyć, że cała kwota nadpłaty w podatku dochodowym 4 od osób fizycznych, niezależnie od źródeł jej powstania, podlega zaliczeniu na poczet zaległości i zobowiązań podatkowych a także może być przedmiotem zajęcia egzekucyjnego.

Źródło: Odpowiedź z 21 czerwca 2017 roku Pawła Cybulskiego - podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów na interpelację poselską nr 12854.