Kary umowne i odszkodowania w kosztach podatkowych
Ustawodawca ogranicza możliwość rozpoznania kosztów podatkowych w sytuacji niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Ocena czy w przypadku powstania kar i odszkodowań możliwe jest ich zakwalifikowanie w koszty podatkowe nie jest łatwa i powinna być dokonana na wielu płaszczyznach z uwzględnieniem dorobku doktryny i orzecznictwa.
Niewykonania i nienależyte wykonanie
Oba pojęcia wynikają z prawa cywilnego. Niewykonanie zobowiązania dotyczy sytuacji gdy podmiot albo w ogóle nie świadczy usługi lub wykonuje ją inny podmiot niewskazany w umowie. Zasadniczo można wyróżnić 4 typy niewykonania: niemożliwość świadczenia, za którą podmiot ponosi lub nie odpowiedzialność oraz opóźnienie wykonania świadczenia proste (podmiot nie ponosi odpowiedzialności) i kwalifikowane (za które podmiot ponosi odpowiedzialność). Rozróżnieniem pomiędzy świadczeniem niewykonany, a wykonanym nienależycie jest przyjęcie tego świadczenia przez zlecającego. Pojęcie nienależytego wykonania jest bardzo szerokie, z uwagi na mnogość sytuacji, które mogą je powodować.
Zwłoka w wykonaniu świadczenia
Zgodnie z treścią art. 476 zd. 1 Kodeksu cywilnego „Dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela”. Jest to więc kwalifikowany typ opóźnienia w spełnieniu świadczenia. Powyższy przepis przewiduje, że zwłoki można dopuścić się tylko na skutek własnych działań. W efekcie przepisy ustawy o CIT/PIT odnoszą się do pojęcia zwłoki w usunięciu wad towarów lub wykonaniu robót wynikających z okoliczności, za które dłużnik odpowiada. W efekcie każdy przypadek zwłoki w wykonaniu świadczenia będzie objęty ograniczeniem w możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych. Należy jednak odróżnić zwłokę, od opóźnienia, które może być także niezawinione.
Opóźnienie w wykonaniu świadczenia, a należyta staranność
Organy podatkowe w interpretacjach wskazują, że przy kwalifikacji wydatków na kary umowne lub odszkodowania do kosztów podatkowych nie ma znaczenia samo niedochowanie terminu wykonania, lecz kwestia odpowiedzialności dłużnika, co może przykładowo wynikać z umowy lub innego stosunku łączącego strony. Kluczową kwestią jest tzw. należyta staranność. Przekonał się o tym jeden z programistów, który w toku świadczonych usług nie zweryfikował wpływu zmian w licencjach na przygotowane oprogramowanie, w efekcie czego zostało ono oddane z opóźnieniem i powstała konieczność zapłaty kary umownej. Fiskus wskazał w interpretacji z 11-09-2019 r. nr 0112-KDIL3-1.4011.198.2019.1.KF, że odpowiedzialność na potrzeby tego przepisu należy rozumieć szeroko i nie można jej ograniczać do odpowiedzialności na zasadzie winy czy też na zasadzie ryzyka.
Podobne stanowisko zajął fiskus w interpretacji z dnia 24-10-2019 r. nr 0111-KDIB2-1.4010.387.2019.1.AR, gdzie odmówił zaliczenia do kosztów podatkowych kar umownych z tytułu opóźnienia w zakresie realizacji robót budowlanych.
Uznanie roszczenia, a koszty
W orzecznictwie sądów administracyjnych można zaobserwować podejście, w ramach którego uznaje się, że wypłata odszkodowania/kary umownej jest konsekwencją uznania roszczenia i zasadniczo stanowi potwierdzanie, że usługa nie została wykonana prawidłowo (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 grudnia 2016 r. sygn. III SA/Wa 2631/15). Takie podejście nie jest jednak zawsze zgodne z prawdą i stanem faktycznym. Można sobie wyobrazić sytuację w ramach której przedsiębiorca nie akceptuje odpowiedzialności za powstanie kary umownej, ale decyduje się na jej zapłatę, żeby utrzymać relacje z klientem i zapewnić w przyszłości przychody. W takich kwestiach zastosowanie ograniczenia w kwalifikacji do kosztów podatkowych powinno być dodatkowo przeanalizowane.
Polecamy: PODATKI 2020 – Komplet
Podsumowanie
Kwalifikacja do kosztów niepodatkowych wydatków z tytułu kar i odszkodowań została ściśle określona w przepisach ustawy o podatku dochodowym CIT/PIT. Zasadniczo więc w przypadku innych sytuacji ograniczenie to nie powinno mieć zastosowania. Niemniej w ostatnich interpretacjach podatkowych fiskus usztywnia się w podejściu do traktowania kar umownych z tytułu opóźnień, obejmując ograniczeniem odliczenia szeroki katalog wydatków, nie zwracając uwagi na argumentację podatników związaną z wpływem tych wydatków na przychody.
radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze