Jak stosować 50% koszty od honorariów z tytułu praw autorskich

Nowe regulacje

Od początku tego roku funkcjonują znowelizowane przepisy dotyczące stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów, wprowadzone ustawą z dnia 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. poz. 2175). Nowelizacja wprowadziła następujące zmiany w zakresie stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów, a mianowicie:

- podwyższyła limit stosowania 50% kosztów o 100%, tj. do kwoty 85 528 zł rocznie,

- wskazała dziedziny o charakterze twórczym objęte 50% kosztami (dodany ust. 9b w art. 22 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Niewątpliwą zaletą tych zmian jest 100% wzrost limitu kosztów uzyskania przychodów, jakie mogą wykazać twórcy. W związku z tym obecnie jest to kwota 85.528 zł, (zamiast poprzednich 42.764 zł).

Nowe regulacje wprowadziły jednak ograniczenie, zgodnie z którym 50% ryczałtowe autorskie koszty można stosować do przychodów uzyskiwanych z tytułu działalności:

- twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, programów komputerowych, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;

- badawczo-rozwojowej oraz naukowo-dydaktycznej;

- artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii;

- w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów, kaskaderów;

- publicystycznej.

W założeniu ustawodawcy dokładne sprecyzowanie kto ma prawo do skorzystania z 50% kosztów ma zapobiec zarówno próbom wyłudzeń w podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i wątpliwościom podatników. Jako przykład przytaczani są najczęściej wykładowcy, prowadzący autorskie szkolenia, od tego roku wskazani wprost na liście zawodów w ramach działalności naukowo-dydaktycznej.

Prawo do 50% kosztów uzyskania przychodów

W świetle zapisów art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatnikowi przysługuje możliwość stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów przychodom uzyskanym z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami.

Z kolei na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

Obowiązek płatnika-pracodawcy

Zgodnie natomiast z postanowieniami art. 31 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (zwane dalej „zakładami pracy”) są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy – wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej.

Jednocześnie na podstawie art. 32 ust. 2 tej ustawy płatnik-pracodawca przy poborze miesięcznej zaliczki na podatek uwzględnia uzyskane w ciągu miesiąca przychody w rozumieniu art. 12 ustawy, tj. przychody z pracy oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez płatnika, po odliczeniu kosztów uzyskania w wysokości określonej w art. 22 ust. 2 pkt 1 albo 3 lub w ust. 9 pkt 1–3 oraz po odliczeniu potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenie społeczne, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b lub pkt 2a ustawy PIT.

A zatem, to na pracodawcy spoczywa obowiązek uwzględniania przy wypłacie wynagrodzenia i przy poborze miesięcznej zaliczki na podatek 50% kosztów uzyskania przychodu, o ile koszty te w danym przypadku przysługują.

Możliwość zastosowania 50% kosztów

Na to, jak należy prawidłowo interpretować powyższe przepisy, wskazało Ministerstwo Finansów na początku czerwca br. w odpowiedzi na interpelację poselską nr 22075, wyjaśniając, że kwalifikowanie, czy wynagrodzenie (jego część) należy się za pracę będącą przedmiotem prawa autorskiego jest obowiązkiem płatnika, który wypłaca wynagrodzenie z tego tytułu. Rozróżnienie to powinno wynikać z umowy o pracę lub z innych, niż umowa o pracę, uregulowań obowiązujących określonego pracodawcę i jego pracowników, na przykład z regulaminu wynagradzania.

Polecamy: PIT 2018. Komentarz

Takie podejście wynika z uzasadnienia wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 marca 2015 r. sygn. akt. III SA/Wa 2134/14, na które powołuje się resort finansów. W orzeczeniu tym WSA stwierdził, że „w przypadku wykonywania prac twórczych i tworzenia utworów w ramach stosunku pracy, koniecznym jest wyodrębnienie części wynagrodzenia należnej - między innymi - za rozporządzenie autorskimi prawami majątkowymi do tego utworu (jak w okolicznościach niniejszej sprawy), bo to z tytułu przyjęcia tego utworu i związanych z nim praw majątkowych, pracodawca wypłaca należne wynagrodzenie - honorarium, a więc musi być określona wielkość tego wynagrodzenia. Określenie tej wielkości powinno być zawarte bądź w umowie o pracę, bądź w innych postanowieniach obowiązujących danego pracodawcę i jego pracowników - na przykład w regulaminie wynagradzania lub w innych jasno sprecyzowanych procedurach obliczania tego terminu. Oczywiście możliwa jest sytuacja kiedy podatnik w ramach stosunku pracy wykonuje wyłącznie prace o charakterze twórczym, w wyniku których powstają utwory w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i są one przyjmowane przez pracodawcę i wówczas całość otrzymanego przez pracownika wynagrodzenia stanowi honorarium za przekazanie praw do tegoż utworu (rozporządzenie tymi prawami). Możliwe jest także, iż wysokość wynagrodzenia będzie ustalona w jednakowej wysokości za prace twórcze i za prace pozostałe. Jednakże również i w tych sytuacjach muszą istnieć wyraźne podstawy do zastosowania kosztów uzyskania przychodu w wysokości 50% poprzez wskazanie, że jest to albo całość tego wynagrodzenia albo jego określona część. Podkreślić bowiem trzeba, że tego rodzaju koszty są stosowane - w nawiązaniu do okoliczności niniejszej sprawy - za rozporządzenie przez pracownika autorskimi prawami majątkowymi do utworu na rzecz pracodawcy i oczywiście stworzenie (opracowanie) tego utworu wymaga czasu, a więc to strony umowy o pracę muszą określić jaką część wynagrodzenia uznają za odpowiednią za opracowanie tego utworu i rozporządzenie tymi prawami”.

W związku z tym, zdaniem MF, w przypadku pracowników sama przesłanka zatrudnienia na określonym stanowisku, z którym związana jest praca twórcza, nie pozwala na zastosowanie 50% kosztów uzyskania przychodów.

Taki stanowisko znajduje potwierdzenie w wyroku z dnia 10 listopada 2015 r. sygn. akt II FSK 2275/13, w którym Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził: „Zgodnie bowiem z ugruntowanym orzecznictwem sądów administracyjnych przepis ten nie będzie miał zastosowania, jeżeli z ustalonego w sprawie stanu faktycznego nie można ustalić, jaka część wynagrodzenia, uzyskiwanego przez pracownika ze stosunku pracy, dotyczy wynagrodzenia za wykonywanie prac o charakterze twórczym lub za rozporządzenie przez twórcę majątkowymi prawami autorskimi (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 kwietnia 2011r. II FSK 2217/09). Podobne stanowisko zawierają wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 11 stycznia 2011 r., I SA/Gl 781/10 oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 lipca 2009 r., III SA/Wa 35/09”.

Należy dokładnie określić wysokość honorarium

Z uzasadnień cytowanych powyżej wyroków i zgodnie z argumentacją resortu finansów wynika, że zasadne jest, aby pracodawca tworzył przejrzysty mechanizm pozwalający precyzyjnie określić wysokość należnego honorarium, tj. wynagrodzenia za wykonywanie prac o charakterze twórczym lub za rozporządzenie przez twórcę majątkowymi prawami autorskimi.

Zdaniem Ministerstwa Finansów, z jednej strony mechanizm ten zapewni, w przypadku braku realnego rezultatu umowy w postaci utworu, skuteczne skorygowanie wysokości wynagrodzenia, do którego w konsekwencji nie przysługiwały 50% koszty uzyskania przychodu, natomiast w sytuacji, gdy utwór powstanie, mechanizm ten będzie pomocny przy dowodzeniu, że w odniesieniu do części wynagrodzenia twórcy pracodawca (płatnik) prawidłowo stosował 50% koszty uzyskania przychodu, bowiem wynagrodzenie to stanowiło w istocie honorarium.

NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

W związku z tym 50% koszty uzyskania przychodu przysługują przychodom:

- z tytułu działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalonego w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia utworu (dzieła) – art.1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych,

- uzyskanym w ramach stosunku pracy, w odniesieniu do którego pracodawca – na mocy art.12 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych – nabywa (z chwilą przyjęcia utworu) autorskie prawa majątkowe.

Tego stanu rzeczy nie zmieniła wyżej wspomniana nowelizacja, tj. ustawa z dnia 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.