IKZE i IKE - ulgi i zwolnienia w PIT dla oszczędzających na emeryturę

Jeżeli nie chcemy mieć „głodowej” (jak przekonują eksperci) emerytury z ZUS (nawet powiększonej o emeryturę z OFE) musimy oszczędzać (i inwestować) dodatkowo. Największą popularnością cieszą się zwykłe formy inwestowania swoich oszczędności, jak lokaty, nieruchomości, akcje, czy … wykształcenie dzieci.

Są jednak specjalne formy oszczędzania na dodatkową emeryturę i wiążą się z nimi pewne (nieduże w sumie) korzyści podatkowe.

IKE i IKZE 2013 - limity wpłat

IKE – Indywidualne Konto Emerytalne

Warto pamiętać, że od 2004 roku istnieje specjalna forma oszczędzania na emeryturę – Indywidualne Konto Emerytalne (IKE). Na IKE oszczędza obecnie ok. 800 tys. Polaków - nie jest to więc zbyt popularna forma oszczędzania. Spowodowane jest to m.in. niewielkimi zachętami podatkowymi.

Maksymalny  roczny limit wpłat na IKE wynosi 300 % prognozowanego (corocznie w ustawie budżetowej) przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. Od stycznia 2012 roku prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne wyniesie 3526 zł. Zatem w 2012 roku  można ulokować na IKE kwotę 10.578,- zł (czyli 881,50 zł miesięcznie). W 2011 r. można maksymalnie ulokować na IKE kwotę 10.077,- zł.

W całym 2013 roku będzie można ulokować na IKE kwotę 11.139,- zł (obwieszczenie MPiPS z 22 listopada 2012 r.).

IKE są prowadzone przez różne instytucje finansowe i wg wyboru oszczędzającego mogą przybrać różną formę, w tym np. lokaty bankowej, ubezpieczenia kapitałowego, funduszu inwestycyjnego, rachunku papierów wartościowych. Można posiadać tylko jedno IKE. A na jednym IKE może gromadzić oszczędności tylko jeden oszczędzający.

Podstawową korzyścią z IKE jest zwolnienie  dochodów z oszczędzania w tej formie z podatku od dochodów kapitałowych w wysokości 19%, (tzw. podatku Belki), o którym mowa w art. 30a ustawy o PIT (art. 30a ust. 1 pkt 10).

Warunkiem skorzystania z tej ulgi w PIT jest wypełnienie wymogów określonych w przepisach ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o indywidualnych kontach emerytalnych (Dz. U. Nr 116, poz. 1205 ze zm.). Zgodnie z art. 34 ust. 1 tej ustawy wypłata środków zgromadzonych na IKE następuje wyłącznie na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu przez niego wieku 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55 roku życia oraz spełnieniu warunku:

a) dokonywania wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo

b) dokonania ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia przez oszczędzającego wniosku o dokonanie wypłaty.

Ponadto zwolnione z PIT na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 58a ustawy o PIT są dochody z tytułu oszczędzania na indywidualnym koncie emerytalnym, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, uzyskane w związku z:

a) gromadzeniem i wypłatą środków przez oszczędzającego,

b) wypłatą środków dokonaną na rzecz osób uprawnionych do tych środków po śmierci oszczędzającego,

c) wypłatą transferową

– z tym że zwolnienie nie ma zastosowania w przypadku, gdy oszczędzający gromadził oszczędności na więcej niż jednym indywidualnym koncie emerytalnym, chyba że przepisy te przewidują taką możliwość.

Wcześniejsze wycofanie zgromadzonych oszczędności z IKE jest możliwe, jednakże wiąże się z zapłaceniem podatku od dochodów kapitałowych - tzw. podatkiem Belki. Oznacza to, że  wypracowane  zyski  w momencie ich wycofania będą opodatkowane 19% podatkiem, podobnie jak inne dochody kapitałowe. Osoby, które będą zmuszone do wcześniejszego wypłacenia środków zgromadzonych na IKE i nie skorzystają ze zwolnienia podatkowego od dochodów kapitałowych mogą ponownie otworzyć IKE.

Wybór instytucji finansowej, w której założymy IKE nie jest ostateczny. Zawsze mamy możliwość dokonania zmiany instytucji finansowej, w której gromadzimy swoje oszczędności emerytalne. Przekazanie środków zgromadzonych na IKE do innej instytucji jest zwolniony z podatku Belki.

Wypłata z IKE nie podlega PIT

Kiedy prezenty firmy dla pracowników są zwolnione z PIT

PIT-2 i inne oświadczenia, które zmniejszają zaliczki na PIT

IKZE - Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego

Możliwość oszczędzania na IKZE powstała od początku 2012 roku na mocy ustawy z 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 75, poz. 398). 

Ustawa ta wprowadziła zmiany do ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych z dnia 20 kwietnia 2004 r.,  umożliwiające założenie, obok funkcjonującego już indywidualnego konta emerytalnego (IKE), dodatkowego indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego (IKZE).

IKZE od IKE różni przede wszystkim forma korzyści podatkowych

Oszczędzający w IKZE odliczą (w zeznaniu podatkowym) wpłaty na to konto od podstawy opodatkowania PIT (czyli od dochodu).

Na mocy art. 26 ust. 1 pkt 2b ustawy o PIT podstawę obliczenia podatku, stanowi co do zasady odpowiednio ustalony dochód, po odliczeniu (m.in.) kwot wpłat na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego dokonanych przez podatnika w roku podatkowym, do wysokości określonej w przepisach o indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. Odliczenie to dotyczy zarówno podatników PIT rozliczających się wg skali podatkowej, jak i płacących podatek od dochodów z działalności gospodarczej w formie 19% podatku liniowego (art. 30c ustawy o PIT).

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 58b ustawy o PIT od 1 stycznia 2012 roku zwolnione z PIT są jedynie wypłaty transferowe środków zgromadzonych przez oszczędzającego na indywidualnym koncie zabezpieczenia emerytalnego:

a) pomiędzy instytucjami finansowymi prowadzącymi indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego,

b) na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego osoby uprawnionej, po śmierci oszczędzającego,

c) w postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego oszczędzającego.

Ale opodatkowaniu PIT według skali podatkowej będzie podlegała wypłata z IKZE po zakończeniu okresu oszczędzania przez oszczędzającego, zwrot środków zgromadzonych na tym koncie oraz wypłata środków zgromadzonych przez oszczędzającego na IKZE na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego.

Z konta IKZE nie można (przed niżej określonym terminem) wycofać części zgromadzonych środków, tak jak z konta IKE. Z IKZE możliwe jest tylko dokonanie zwrotu wszystkich środków zgromadzonych na tym koncie. Zwrot środków podlega opodatkowaniu PIT wg skali podatkowej.

Na podstawie art. 35 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT do poboru zaliczek na PIT jako płatnik jest obowiązana instytucja finansowa, o której mowa w art. 34a ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz. U. Nr 116, poz. 1205, z późn. zm.) – od środków wypłacanych zgodnie z art. 34a ust. 3 tej ustawy – pomniejszonych o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b). Zaliczkę tą pobiera się, stosując najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT.

Jednak w przypadku jednorazowej wypłaty środków zgromadzonych na indywidualnym koncie zabezpieczenia emerytalnego, na wniosek oszczędzającego, instytucja finansowa, o której mowa w art. 34a ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego, nie pobiera zaliczki na podatek dochodowy, lecz jest obowiązana, w terminie do końca lutego, po upływie roku podatkowego, sporządzić i przekazać podatnikowi oraz naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika, a w przypadku podatnika, o którym mowa w art. 3 ust. 2a – naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu w sprawach opodatkowania osób zagranicznych imienne informacje sporządzone według ustalonego wzoru (art. 35 ust. 11 ustawy o PIT).

W takiej sytuacji podatnik sam w zeznaniu podatkowym musi wykazać tą wypłaconą kwotę jako swój opodatkowany PIT przychód z innych źródeł (art. 20 ust. 1 ustawy o PIT).

Roczny limit wpłat na IKZE

Limit wpłat na IKZE jest zależny od wysokości kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, ustalonej dla oszczędzającego za rok poprzedni.

Wpłaty dokonywane na IKZE w roku kalendarzowym nie mogą przekroczyć kwoty odpowiadającej równowartości 4% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, ustalonej dla oszczędzającego za rok poprzedni, nie więcej jednak niż 4% kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ogłoszonej na podstawie art. 19 ust. 10 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – tj. 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) na rok poprzedni.

IKE i IKZE 2013 - limity wpłat

Odstępstwo od tej zasady przewidziano dla osób osiągających niskie dochody,  których  podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne jest niska, a które chciałyby dokonywać większych wpłat na IKZE.

Osobom tym,  w  przypadku, gdy kwota  odpowiadająca równowartości 4% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, ustalonej dla nich za rok poprzedni nie przekracza 4 % równowartości 12-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, umożliwiono dokonanie w roku kalendarzowym wpłaty na IKZE do wysokości 4 % równowartości 12-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę w  poprzednim roku kalendarzowym.

Wypłata z IKZE

Wypłata środków zgromadzonych na IKZE następuje wyłącznie:

1. na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu przez niego wieku 65 lat oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych,

2. w przypadku śmierci oszczędzającego - na wniosek osoby uprawnionej.

Środki zgromadzone przez oszczędzającego na IKZE mogą być, w zależności od wniosku oszczędzającego, wypłacone jednorazowo lub w ratach.

Wypłata w ratach następować będzie przez co najmniej 10 lat, chyba że okres oszczędzania w  ramach IKZE był krótszy (jednak nie mniej niż 5 lat). W takim przypadku wypłata środków będzie mogła być pobierana przez okres równy okresowi oszczędzania, tj. okresowi, w jakim dokonywane były wpłaty. Środki wypłacane po zakończeniu oszczędzania na IKZE będą opodatkowane PIT wg skali podatkowej.

W przypadku wypłaty jednorazowej oszczędzający wykaże kwotę wypłaty z IKZE – na podstawie informacji otrzymanej z instytucji dokonującej wypłaty – w zeznaniu składanym za rok, w którym tę wypłatę otrzymał. Natomiast przy wypłacie w ratach, podatek będzie pobierany w formie zaliczek przez płatnika (instytucję wypłacającą) – patrz wyżej art. 35 ust. 1 pkt 9 i ust. 11 ustawy o PIT.

Oszczędzający może w umowie o prowadzenie IKZE wskazać osobę uprawnioną do środków zgromadzonych na  IKZE, w przypadku jego śmierci.

W takim przypadku,  wypłata środków zgromadzonych na IKZE zmarłego oszczędzającego na IKZE następuje na wniosek osoby uprawnionej.

Wypłata środków zgromadzonych na IKZE zmarłego oszczędzającego na rzecz osoby uprawnionej podlegają opodatkowaniu PIT, wg skali podatkowej, chyba, że dokonuje się na IKZE osoby uprawnionej – wtedy taki transfer jest zwolniony z PIT.

Polecamy: Pakiety (abonamenty) medyczne dla pracowników

Polecamy: Kiedy pracownik uzyskuje przychód z imprezy firmowej?

Podstawowe zasady IKZE

Od dnia 1 stycznia 2012 r. IKZE oferują:

- fundusze inwestycyjne,

- podmioty prowadzące działalność maklerską, a więc domy maklerskie i banki prowadzące działalność maklerską,

- zakłady ubezpieczeń na życie,

- banki,

- dobrowolne fundusze emerytalne, utworzone przez powszechne towarzystwo emerytalne.

Prawo do wpłat na IKZE przysługuje osobie, która ukończyła 16 lat. Osoba małoletnia może dokonywać wpłat na IKZE tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskuje dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę i w wysokości nieprzekraczającej tych dochodów.

Na IKZE może gromadzić oszczędności wyłącznie jeden oszczędzający. Oznacza to, iż ustawa nie przewiduje prowadzenia wspólnego konta IKZE np. dla małżonków.

IKZE można założyć bez względu na to, czy posiada się już IKE i czy jest się uczestnikiem pracowniczego programu emerytalnego.

Transfery pomiędzy instytucjami prowadzącymi IKZE

Przeniesienie środków zgromadzonych na IKZE możliwe jest tylko do innej instytucji prowadzącej IKZE, z która oszczędzający zawarł umowę o prowadzenie IKZE. Ustawa nie przewiduje możliwości dokonania wypłaty transferowej np. na IKE lub do PPE.

Wypłaty transferowej środków zgromadzonych przez oszczędzającego między instytucjami prowadzącymi IKZE a także wypłaty transferowe dokonane na IKZE osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego zwolnione są z opodatkowania.

Ponadto w okresie od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. ustawa przewiduje możliwość przeniesienia środków zgromadzonych przez oszczędzającego na IKE do IKZE. Takie przeniesienie środków z IKE do IKZE będzie  również zwolnione od podatku dochodowego.

Środki przeniesione z IKE na IKZE będą stanowić wpłatę na IKZE, która będzie podlegać odliczeniu od dochodu na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nadwyżka tej wpłaty ponad limit wpłat przypadający w  danym roku podatkowym będzie podlegała odliczeniu w kolejnych latach. W okresie odliczeń od dochodu środków przeniesionych z IKE na IKZE, oszczędzającemu nie przysługuje prawo do wpłat na IKZE.

Z konta IKZE nie można wycofać części zgromadzonych środków, tak jak z konta IKE. Z IKZE możliwe jest tylko dokonanie zwrotu wszystkich środków zgromadzonych na tym koncie.Zwrot środków podlega opodatkowaniu PIT wg skali podatkowej.

Źródła: MPiPS, ustawa z z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dziennik Ustaw z 2010 r, Nr 51, poz. 307 ze zmianami).