Ulga na dziecko a obowiązek alimentacyjny

Ulga na dziecko – podstawowe zasady, kwoty odliczenia, podział między rodziców

Na podstawie art. 27f ust. 1 ustawy o PIT od podatku dochodowego obliczonego zgodnie z art. 27 ustawy o PIT podatnik ma prawo odliczyć kwotę obliczoną zgodnie z ust. 2 na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:
1) wykonywał władzę rodzicielską;
2) pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
3) sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Ponadto, zgodnie z art. 27f ust. 6 ustawy o PIT, przepisy art. 27f ust. 1-5 ustawy o PIT dotyczące ulgi na dziecko, stosuje się odpowiednio do podatników utrzymujących pełnoletnie dzieci, o których mowa w art. 6 ust. 4c pkt 2 i 3m ustawy o PIT, z uwzględnieniem art. 6 ust. 4e i 8 ustawy o PIT, w związku z wykonywaniem przez tych podatników ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego oraz w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej. 

Chodzi tu o dzieci:
- pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
- pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie.

Dodatkowym warunkiem korzystania z ulgi na dziecko ww. osób jest to, aby dochody pełnoletniego uczącego się dziecka (do ukończenia 25. roku życia) nie przekroczyły limitu określonego w art. 6 ust. 4e ustawy o PIT – czyli dwunastokrotności renty socjalnej obowiązującej w grudniu rozliczanego roku podatkowego.

Zatem jeżeli pełnoletnie dziecko (do ukończenia 25 roku życia), które jeszcze się uczy - uzyska w 2023 roku dochód brutto przekraczający ww. limit 19 061,28 zł, to jego rodzic (opiekun prawny) nie może odliczyć ulgi prorodzinnej na to dziecko za ten rok.
Natomiast w 2022 roku obowiązywał limit dochodów dziecka w kwocie 16 061,28 zł brutto.

O jakie rodzaje dochodów dziecka chodzi? Więcej na ten temat: 
Ulga na dziecko 2023 - limit dochodów dziecka
Ulga na dziecko a dochód dziecka w 2022 roku - limit

Ile można odliczyć?

W ramach ulgi na dziecko (zgodnie z art. 27f ust. 2 ustawy o PIT) odliczeniu podlega za każdy miesiąc kalendarzowy roku podatkowego, w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję albo sprawował opiekę, o których mowa w ust. 1, w stosunku do:
1) jednego małoletniego dziecka – kwota 92,67 zł, jeżeli dochody podatnika:
a) pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim i jego małżonka, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 112 000 zł,
b) niepozostającego w związku małżeńskim, w tym również przez część roku podatkowego, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 56 000 zł, za wyjątkiem podatnika samotnie wychowującego małoletnie dziecko wymienionego w art. 6 ust. 4c i 4g, do którego ma zastosowanie kwota dochodu określona w lit. a;

2) dwojga małoletnich dzieci – kwota 92,67 zł na każde dziecko;
3) trojga i więcej małoletnich dzieci – kwota:
a) 92,67 zł odpowiednio na pierwsze i drugie dziecko,
b) 166,67 zł na trzecie dziecko,
c) 225 zł na czwarte i każde kolejne dziecko.

Podział ulgi na dziecko między rodziców lub opiekunów prawnych

Warto też wskazać, że gdy w tym samym miesiącu kalendarzowym w stosunku do dziecka wykonywana jest władza rodzicielska, pełniona funkcja opiekuna prawnego lub rodziny zastępczej - to każdemu z podatników (rodziców, opiekunów) przysługuje odliczenie w ramach ulgi na dziecko w kwocie stanowiącej 1/30 ww. kwoty obliczonej zgodnie z art. 27f ust. 2 ustawy o PIT za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem. (27f ust. 3 ustawy o PIT)

Odliczenie w ramach ulgi na dziecko dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę tę podatnicy mogą odliczyć od podatku w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. W przypadku braku porozumienia między podatnikami, którzy zgodnie z rozstrzygnięciem sądu wspólnie wykonują władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem po rozwodzie lub w trakcie separacji (piecza naprzemienna), lub gdy miejsce zamieszkania dziecka jest takie samo jak miejsce zamieszkania obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim – kwotę tę podatnicy odliczają w częściach równych. W pozostałych przypadkach odliczenie w wysokości 100% stosuje podatnik, u którego dziecko ma miejsce zamieszkania w rozumieniu Kodeksu cywilnego. (27f ust. 4 ustawy o PIT)

Obowiązek alimentacyjny – czym jest

Obowiązek alimentacyjny względem dzieci pełnoletnich wynika z art. 128 i następnych Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (kro). W myśl definicji z art. 128 kro obowiązek alimentacyjny to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania.

Na podstawie art. 133 kro rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba, że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Dostarczanie środków utrzymania to zaspokajanie normalnych, bieżących potrzeb uprawnionego w postaci: pożywienia, ubrania, mieszkania, opału, niezbędnych przedmiotów umożliwiających przebywanie w środowisku i w rodzinie, leków, itp. Dostarczanie środków wychowania obejmuje natomiast powinność starań o zdrowie uprawnionego, o jego rozwój fizyczny i umysłowy, stworzenie możliwości zdobycia wykształcenia, zapewnienie dostępu do dóbr kultury, itp.

Zatem jeżeli nasze pełnoletnie dziecko (uczące się) posiada własne dochody, z których może się samodzielnie utrzymać, to z jednej strony nie mamy wobec niego obowiązku alimentacyjnego ale z drugiej strony, nie możemy na to dziecko skorzystać z ulgi prorodzinnej.

Na warunek dotyczący obowiązku alimentacyjnego zwraca też uwagę Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydawanych przez siebie indywidualnych interpretacjach podatkowych. Warto zacytować najciekawsze z nich.

Rodzice po rozwodzie. Matka otrzymuje alimenty (przymusowo ściągane od ojca dziecka) na pełnoletnie dziecko 

„(…) jeżeli oboje rodzice utrzymują pełnoletnie dziecko, tzn. wypełniają swoje obowiązki alimentacyjne, wówczas decyzję o sposobie podziału przysługującej kwoty ustawodawca pozostawił rodzicom, zaznaczając, że kwota ulgi na dziecko dotyczy łącznie ich obojga i mogą oni odliczyć ją w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. Natomiast, jeżeli rodzice takich proporcji nie ustalili, bądź nie są w stanie dojść do porozumienia w tej kwestii, to należy przyjąć, że ulga przysługuje każdemu z nich w częściach równych. Istotne jest również, aby nie dochodziło do przekroczenia, określonego ustawą, rocznego limitu odliczonej kwoty ulgi, przysługującej względem tego dziecka.
(…) wobec syna B.A., który uzyskał pełnoletność w sierpniu 2019 r., przysługuje Pani wyłączne prawo do ulgi prorodzinnej na to dziecko za osiem miesięcy 2019 r. Skoro jednym z wymogów warunkujących dokonywanie odliczeń wynikających z art. 27f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w ramach omawianej ulgi jest utrzymywanie pełnoletnich dzieci w związku z wykonywaniem, nawet przymusowo, obowiązku alimentacyjnego, to w sytuacji gdy były mąż uiszczał alimenty, wykonując obowiązek alimentacyjny wobec syna B.A., który uzyskał pełnoletność w sierpniu 2019 r., tj. nie pozostawał już pod władzą rodzicielską, nie przysługuje Pani wyłączne prawo do skorzystania na to dziecko z ulgi prorodzinnej za 2019 i 2021 r. Tym samym, przysługuje Pani prawo do ulgi prorodzinnej na to dziecko tylko za osiem miesięcy 2019 r. Natomiast za pozostałe miesiące 2019 r. i za cały 2021 r. przysługuje Pani odliczenie połowy przysługującej kwoty ulgi.”

(Z interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 13 stycznia 2023 r., sygn. 0115-KDIT2.4011.673.2022.2.MD).

W tej interpretacji Dyrektor KIS rozpatrywał stan faktyczny, w którym rodzice pełnoletniego dziecka (a także dwojga małoletnich) są po rozwodzie. Dzieci mieszkają z matką. Ojciec nie mieszka z dziećmi, ma ograniczoną władzę rodzicielską, ma prawo do wglądu w istotne sprawy dzieci ale nie bardzo interesuje się dziećmi. Ojciec płaci alimenty na dzieci (także przymusowo w formie egzekucji komorniczej). Rodzice byli w sporze co do podziału ulgi na dziecko.

Pełnoletni syn mieszka samodzielnie, matka wspiera go finansowo

„Z przedstawionego przez Panią opisu sprawy wynika, że do końca września 2020 r. pełnoletni syn mieszkał z Panią, po czym wyprowadził się i zamieszkał ze swoją dziewczyną. Synowi przekazywała Pani 800 zł miesięcznie tytułem na życie i utrzymanie, a także kupowała mu jedzenie i środki czystości. Pani mąż dopiero od listopada 2020 r. płaci alimenty na pełnoletniego syna. Zatem, skoro Pani mąż od listopada 2020 r. uiszcza na pełnoletniego syna alimenty – to od tego momentu wykonuje wobec niego w ograniczonym stopniu obowiązek alimentacyjny.
Zatem, od stycznia do października 2020 r. prawo do ulgi prorodzinnej na pełnoletniego syna przysługiwało wyłącznie Pani, z uwagi na pełnienie wyłącznie przez Panią obowiązku alimentacyjnego, zaś od listopada 2020 r. prawo do ulgi prorodzinnej przysługiwało obojgu rodzicom, tj. Pani i Pani mężowi, z uwagi na pełnienie obowiązku alimentacyjnego przez obojga rodziców.”

(Z interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 5 stycznia 2023 r., sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.886.2022.2.DA).

Niepełnosprawny, pełnoletni syn osiągający dochody z pracy

W kontekście obowiązku alimentacyjnego warto też wskazać na interpretację Dyrektora KIS z 6 lutego 2023 r. (sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.955.2022.4.ACZ), w której organ podatkowy stwierdził:

„(…) jeżeli jak wskazuje Pani w opisie sprawy ciąży na Pani obowiązek alimentacyjny względem pełnoletniego, niepełnosprawnego syna, który pomimo osiąganych dochodów nie jest w stanie samodzielnie się utrzymywać i rzeczywiście Pani ten obowiązek alimentacyjny wykonuje, ponosząc koszty utrzymania syna i zaspokajając jego potrzeby wynikające z niepełnosprawności – tj. zakup leków, wizyty u specjalistów, to stosownie do art. 27f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, spełnia Pani, jako rodzic, przesłanki warunkujące skorzystanie za 2021 r. oraz za 2022 r. z ulgi prorodzinnej na pełnoletniego syna otrzymującego zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny i osiągającego dochody z umowy o pracę, bez względu na jego wiek.”

Paweł Huczko