Opodatkowanie zatrzymanego zadatku

Czym jest zadatek?

Zadatek jest określonym w Kodeksie cywilnym dodatkowym zastrzeżeniem umownym. Stanowi  on postanowienie, które strony mogą umieścić w umowie w celu zabezpieczenia interesów obydwu stron. Najczęściej znajduje zastosowanie w umowach przedwstępnych. Jest umownie ustaloną sumą pieniężna lub świadczeniem rzeczowym, stanowiącym część przyszłego świadczenia, które jedna ze stron powinna uiścić w określonym terminie w celu zrealizowania umowy.

Autopromocja

Zadatek w praktyce często mylony jest z zaliczką. Wynika to z jednakowego celu, w jakim strony podejmują powyższe zastrzeżenia. Zadatek oraz zaliczka różnią się jednak konsekwencjami wiążącymi się z zerwaniem umowy. Jeśli strona, która przyjęła zaliczkę zerwie umowę, powinna ją wrócić dokładnie w tej kwocie, w jakiej ją trzymała. Jeśli zaś przyjęła zadatek, należy go zwrócić w podwójnej wysokości. Jeśli zaś umowa została zerwana przez dającego zaliczkę, nie podlega ona zwrotowi – w przeciwieństwie do zadatku.

Skutki w podatku dochodowym

Zatrzymanie zadatku rodzi obowiązki podatkowe u strony, która miała prawo do jego zachowania. Przy podatku dochodowym kwotę zatrzymanego podatku rozpatruje się jako opodatkowany  przychód z innych źródeł występujący po stronie podatnika.

W praktyce quasi-odszkodowawczy charakter zachowanego zadatku rodzi częste wątpliwości, czy nie podlega on zwolnieniu przysługującemu przychodom pochodzącym z ubezpieczenia. Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwolnieniu takiemu podlegają:

Autopromocja

Webinar:
KSeF 2.0 – co biuro rachunkowe musi wiedzieć przed wejściem w życie obowiązku?

Sprawdź

- określone w prawie pracy odprawy i odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

- odprawy pieniężne wypłacane na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

- odprawy i odszkodowania z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

- odszkodowania przyznane na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

- odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związane z prowadzoną działalnością gospodarczą,

- odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,

- odszkodowania wynikające z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM

Takie postrzeganie zadatku jest jednak błędne. Potwierdza to stanowisko przedstawione w interpretacji podatkowej Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 13 maja 2016 r., sygn. IBPB-2-2/4511-355/16/ZuK: „Szczególna rola zadatku ujawnia się w przypadku niewykonania umowy z powodu okoliczności, za które dłużnik ponosi wyłączną odpowiedzialność. W takim przypadku wierzyciel może bez wyznaczenia dodatkowego terminu od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sam go dał, może żądać sumy dwukrotnie wyższej i to bez względu na to czy poniósł szkodę i w jakiej wysokości. Zatem dany zadatek pełni tu funkcje surogatu odszkodowania za niewykonanie umowy, występuje jako świadczenie o charakterze quasi odszkodowawczym. Zachowanie przedmiotu zadatku lub uzyskany zwrot jego podwójnej wartości nie stanowią jednak odszkodowania, a jedynie pełnią tą samą funkcję. Poza tym, pomimo iż zadatek jest formą zabezpieczenia mającego umocowanie w przepisach Kodeksu cywilnego, to jednak wprowadzenie go do umowy, wysokość zadatku lub zasady jego ustalania są zależne całkowicie od woli stron. Dodatkowo, zauważyć także należy, że stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wyłączone ze zwolnienia przedmiotowego zostały świadczenia wynikające z zawartych umów. Podsumowując, zgodnie z przepisami ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega każde przysporzenie majątkowe, które uzyskują osoby fizyczne. Tym samym kwota zatrzymanego w związku z niedojściem do skutku sprzedaży przedmiotu zadatku w formie kwoty pieniężnej, jako przysporzenie majątkowe, stanowi podlegający opodatkowaniu przychód Wnioskodawcy z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Kwota zatrzymanego zadatku nie może korzystać ze zwolnienia od podatku na podstawie wskazanego we wniosku art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy”.

Skutki podatkowe przy podatku VAT

Przy podatku od towarów i usług otrzymany przed wykonaniem usługi bądź wydaniem towaru zadatek obciążony jest obowiązkiem podatkowym już w chwili jego wręczenia. Jeżeli dojdzie do sytuacji, w której zadatek zostanie zatrzymany przez uprawnioną do tego stronę, dochodzi do jego przekształcenia w odszkodowanie, które na gruncie ustawy korzysta ze zwolnienia podatkowego. Wówczas aktualizuje się obowiązek skorygowania podatku należnego, który został wcześniej wykazany przez stronę uprawnioną.

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

Stanowisko to zostało potwierdzone w interpretacji Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 6 listopada 2015 r., sygn. ILPP1/4512-1-685/15-2/AP: „W świetle przytoczonych przepisów nie powinno budzić wątpliwości, że otrzymanie kwoty zadatku przy zawarciu przedwstępnej umowy sprzedaży nieruchomości i udziałów zrodziło obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług. Jednakże, w sytuacji gdy doszło do niewykonania umowy sprzedaży, zatrzymana przez Wnioskodawcę kwota zadatku nie może być postrzegana jako wynagrodzenie za dostawę towarów, ale jako forma odszkodowania za ewentualne szkody. Czynność przekazania kwot pieniężnych nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż jak wskazano wcześniej, aby dana czynność podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za dostawę towarów w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych”.