Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w PIT przy przychodach z kapitałów pieniężnych?

Taką tezę postawił Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 4 sierpnia 2016 r. (sygn. I SA/Wr 483/16) w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych. Uznał stanowisko skarżącego za prawidłowe i uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną.

Skarżący będąc polskim rezydentem podatkowym nabywa i zbywa udziały/akcje w spółkach. W 2015 r. dokonał odpłatnego zbycia akcji polskiej spółki akcyjnej. Zgodnie z umową sprzedaży akcji, termin zapłaty wyznaczono na 2016 r. Własność akcji spółki zostanie przeniesiona na nabywcę w momencie zawarcia umowy. W 2015 r. nie doszło do zapłaty ceny ani w części, ani w całości.

Czy w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychód po stronie Skarżącego z tytułu odpłatnego zbycia akacji sprzedanych w 2015 r., co do których zapłata ceny sprzedaży zgodnie z zawartą umową, przypada w 2016 r., powstał już w 2015 r., czy dopiero w 2016 r.?

Polecamy: Nowe umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne od 1 stycznia 2017 r.

Interpretacja sprzed 1 stycznia 2016 r.

Sam zainteresowany stwierdził, że przepis art. 17 ust. 1 pkt 6 lit.a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm. dalej: u.p.d.f.) - w brzmieniu obowiązującym w 2015 r. wprowadza odstępstwo od generalnej zasady obowiązującej w konstrukcji podatku dochodowego, że za przychody należy uznać sumy rzeczywiście przez podatnika osiągnięte, tj. otrzymane lub postawione do jego dyspozycji. Podkreślił, że przychodem z tytułu odpłatnego zbycia udziałów/akcji w spółkach posiadających osobowość prawną są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, przy czym dla celów podatkowych nie jest w świetle wspomnianego przepisu istotne czy osoba fizyczna otrzymała zapłatę za sprzedaż określonych udziałów, czy też takiej należności nie otrzymała, a także i to, kiedy ją ewentualnie otrzyma.

Zainteresowany stwierdził, że przychód z odpłatnego zbycia w 2015 r. akcji Spółki, co do których zapłata nastąpi, zgodnie z umową w 2016 r., powstanie w 2016 r.

W zaskarżonej interpretacji indywidualnej Dyrektor Izby Skarbowej w P. stanowisko podatnika uznał za nieprawidłowe. Stwierdził, że przychody z odpłatnego zbycia udziałów i akcji są przychodami z kapitałów pieniężnych. Przychodem z odpłatnego zbycia akcji jest przychód należny, nawet jeśli nie został jeszcze otrzymany. Ponieważ ustawa nie definiuje pojęcia "przychód należny", organ interpretacyjny odwołał się do jego słownikowego znaczenia, tj. przysługujący, należący się komuś.

Dalej organ podatkowy wywiódł, że dla momentu ustalenia przychodu bez znaczenia jest fakt, kiedy nastąpi zapłata, tj. w dniu podpisania umowy, czy w późniejszym czasie, gdyż sposób zapłaty ceny może być kształtowany przez strony umowy sprzedaży i nie ma wpływu na powstanie obowiązku podatkowego. W momencie zbycia akcji następuje przeniesienie praw i obowiązków, wynikających z posiadania przez nabywcę akcji, zatem w dacie zawarcia umowy sprzedaży akcji (udziałów) u zbywcy powstaje przychód należny, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 lit.a u.p.d.f. Dlatego w opisanym stanie faktycznym przychód po stronie Zainteresowanego powstanie w dniu przeniesienia prawa własności zbywanych akcji na nabywcę (data zawarcie umowy sprzedaży), bez względu na to kiedy nastąpi płatność, czyli w roku 2015, a nie w roku 2016.

Jak interpretować pojęcie „przychody należne”

WSA we Wrocławiu w uzasadnieniu wyroku stwierdził, że rozbieżność stanowisk stron w niniejszej sprawie sprowadza się do rozumienia pojęcia "przychody należne”. Skarżący twierdzi, że przychody należne, to inaczej przychody wymagalne w rozumieniu prawa cywilnego. Natomiast według Dyrektora Izby Skarbowej są to przychody przysługujące podatnikowi, bez względu na datę ich wymagalności, a zatem również bez względu na umowne terminy płatności należności.

To sporne pojęcie ma istotne znaczenie dla określenia momentu powstania przychodu z tytułu zbycia udziałów/akcji, a zatem ma wpływ także na moment powstania obowiązku podatkowego.

Z uwagi na fakt, że w u.p.d.f. nie ma definicji legalnej przychodu należnego, należy odwołać się do innych gałęzi prawa, w tym przypadku prawa cywilnego. W ujęciu cywilistycznym spełnienia świadczenia (określonego w umowie cywilnoprawnej) można domagać się dopiero gdy stanie się ono wymagalne, a więc z chwilą nadejścia terminu, w jakim świadczenie ma być spełnione (art. 455 KC).

Kiedy powstaje przychód należny

"Przychód należny" powstaje zatem w dacie, kiedy określona kwota przysługującego podatnikowi świadczenia pieniężnego staje się wymagalna i może on domagać się jej zapłaty. Podatnik dokonując zbycia udziałów w okolicznościach opisanych we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, uzyska przychód z tego tytułu z upływem terminu płatności przysługującej mu sumy. W tym momencie powstanie obowiązek podatkowy.

Strony umów cywilnoprawnych co do zasady mogą swobodnie ustalać terminy spełnienia świadczeń. Nie oznacza to jednak, jak twierdzi organ interpretacyjny, niedopuszczalnej ingerencji w powstanie obowiązku podatkowego. Stanowisko, że kwoty należne winny być utożsamianie z wymagalnymi świadczeniami potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 17.09.2009 r., sygn. akt II FSK 549/08 stwierdzając, że: "do przychodów z kapitałów pieniężnych zalicza się tylko takie wierzytelności, które w danym momencie podatnikowi należą się, czyli są wymagalne, przy czym nie ma znaczenia, czy podatnik już faktycznie uzyskał świadczenie wynikające z takiej wierzytelności, czy też jeszcze nie”.

Uwzględniając powyższe, zdaniem Sądu, "przychodem należnym", o jakim mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) u.p.d.f . (w brzmieniu obowiązującym przed dniem. 1.01.2016 r.), jest wymagalna kwota należności przysługująca podatnikowi z tytułu zbycia akcji, przy czym - co wynika wprost z treści tego przepisu - bez znaczenia jest okoliczność, czy podatnik przychód ten faktycznie otrzymał.

Oznacza to, że przychód powstaje, wówczas gdy podatnik może się domagać, aby stanowiąca go kwota została mu wypłacona, czyli data dokonania zapłaty zawarta w umowie.

Skarżący zawierając umowę miał prawo oczekiwać, że druga strona spełni swoje świadczenie w umówionych terminach, ale domagać się tego skutecznie mógłby dopiero po bezskutecznym upływie wskazanego w umowie terminu. Oznacza to, że Skarżący zbywając akcje w w 2015 r. uzyska przychód z tego tytułu w dacie wymagalności (z upływem terminu płatności) przysługującej mu ceny (tj. w 2016 r.). Wtedy też powstanie obowiązek podatkowy w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Nowelizacja ustawy o PIT z 1 stycznia 2016 r.

Zdaniem Sądu, zasadnie też wskazuje strona skarżąca na zmianę przepisu art. 17 ust. 1 pkt 6 u.p.d.f. oraz wprowadzenie do tej ustawy przepisu art. 17 ust. 1ab, odpowiednio przepisami art. 1 pkt 1 lit a i art. 1 pkt 1 lit. b ustawy z 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1932). Na skutek wprowadzonych zmian, które weszły w życie od 1 stycznia 2016 r., a zatem nie mają zastosowania w niniejszej sprawie, za przychód z kapitałów pieniężnych uważa się przychody z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych (art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a u.p.d.f. w nowym brzmieniu). Przychód ten powstaje w momencie przeniesienia na nabywcę własności udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych (art. 17 ust.1ab u.p.d.f w nowym brzmieniu).