Nieodpłatne przysporzenie a podatek od spadków i darowizn

Czym jest darowizna?

Jak wynika z przepisów zawartych w art. 888 Kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Warto także dodać, iż obdarowany musi wyrazić zgodę na przyjęcie darowizny, jest to więc czynność dwustronna. Przy czym oświadczenie darczyńcy powinno być dokonane w formie aktu notarialnego, ale jeżeli darczyńca nie uczyni zadość temu wymogowi, wówczas i tak umowa darowizny dochodzi do skutku jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Bardzo ważne jest również, iż nie każde bezpłatne świadczenie jest od razu darowizną. Zgodnie bowiem z art. 889 Kodeksu cywilnego darowizny nie stanowią darmowe przysporzenia, w których:

- zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu;

- kto zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.

Zwraca na to uwagę m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 lutego 2015 r., sygn.akt II FSK 88/13, wskazując, że nie każda umowa nazwana darowizną przez strony będzie mogła zostać uznana za umowę darowizny. Ważne jest jeszcze spełnienie kilku przesłanek "(…) Sąd stwierdził po pierwsze, że nazwanie przez strony umowy danej czynności cywilnoprawnej mianem "darowizny", będące wynikiem uzgodnień, nie może mieć i nie ma decydującego znaczenia w sytuacji, gdy z treści umowy cywilnoprawnej wynika, że nie mamy do czynienia z umową jednostronnie zobowiązującą, której treścią jest: zobowiązanie darczyńcy do spełnienia świadczenia pod tytułem darmym na rzecz obdarowanego oraz oświadczenie obdarowanego o przyjęciu darowizny (…) Zgodnie z art. 893 k.c., darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Polecenie nie stanowi świadczenia wzajemnego obdarowanego, które byłoby swoistym ekwiwalentem przedmiotu darowizny, tj. nałożenie na obdarowanego obowiązku polecenia nie jest związane z powstaniem wierzytelności po stronie darczyńcy, bądź jakiegokolwiek innego podmiotu. Obowiązek polecenia nałożony na obdarowanego jest składnikiem treści umowy darowizny. Z ww. umowy, załączonej do akt sprawy, wynika, że świadczenia wzajemne miały miejsce. Skarżący zobowiązał się do zrzeczenia się przysługującego mu prawa pierwokupu, zaś dzierżawca zobowiązał się do wypłaty kwoty pieniężnej w zamian za to zrzeczenie. W związku z powyższym, skoro Skarżący nie uzyskał przysporzenia tytułem darowizny to Skarżącemu należało odmówić przymiotu podatnika podatku od spadków i darowizn. Skarżący nie otrzymał bowiem darowizny, lecz w zamian za uzgodnioną kwotę zrzekł się prawa pierwokupu w odniesieniu do nieruchomości, wobec której rościł sobie prawa, nie sposób przyjąć, że został obdarowany przez dzierżawcę."

Z powyższego wynika, iż umowa darowizny nie może powodować powstania jakiegokolwiek zobowiązania po stronie obdarowanego, darczyńca nie może zostać jego wierzycielem. Darczyńca może nałożyć tylko nieformalny obowiązek na obdarowanego w postaci polecenia zgodnie z art. 893 Kodeksu Cywilnego.

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy związany z umową darowizny?

Na gruncie regulacji zawartych w ustawie o podatku od spadków i darowizn darowizna podlega opodatkowaniu jeżeli jest nabyta przez osobę fizyczną oraz własność rzeczy znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych jest na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Niekiedy jednak darowizna jest zwolniona od podatku.

Aby wiedzieć w jakich sytuacjach przysługuje zwolnienie, trzeba najpierw dokładnie opisać instytucję grup podatkowych. Zgodnie z art. 14 ust 2 tej ustawy zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

1) do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

2) do grupy II zalicza się zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

3) do grupy III zalicza się innych nabywców.

Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM

W I grupie kwotą wolną od podatku jest 10 278 zł. Po tej kwocie stawka podatku wynosi 3%. Do kwoty 20 556 stawka podatkowa wynosi 5%, przy czym oblicza się ją od nadwyżki nad kwotą 10 278. Po przekroczeniu 20 556, od jej nadwyżki stawka wynosi 7%.

W II grupie kwota wolna wynosi również 10 278 zł, jednakże przy przekroczeniu tej kwoty stosuje się stawka 7%, następnie kwoty wyglądają analogicznie jak w poprzedniej grupie, jednakże stawki podatkowe wynoszą odpowiednio 9%, a potem 12%.

W przypadku grupy ostatniej kwota wolna również wynosi tyle samo, ale nadwyżka nad nią jest opodatkowana stawką 12%. Następne kwoty również są analogiczne jak poprzednio, ale stawki wynoszą 16% i potem 20%.

Nieodpłatne przysporzenie a podatek

Zauważyć należy również, że nie każde bezpłatne przysporzenie, w tym pomoc świadczona przez różnego rodzaju instytucje (stowarzyszenia, fundacje) na rzecz osoby fizycznej, może być traktowana jako darowizna, podlegająca opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Przywołajmy w tym miejscu rozstrzygnięcie Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, zawarte w interpretacji indywidualnej z 9 czerwca 2017 r., nr 0111-KDIB4.4015.24.2017.2.MCZ. Wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej zawierał następujący stan faktyczny:

Otóż, Stowarzyszenie zorganizowało zbiórkę pieniężną na rzecz Wnioskodawczyni i jej 10 osobowej rodziny. Po zakończeniu zbiórki Stowarzyszenie przekazało na rachunek bankowy Wnioskodawczyni kwotę 70.000 zł w trzech transzach płatnych po 20.000 zł, 20.000 zł i 30.000 zł. Pieniądze te zostały przeznaczone na zakup materiałów budowlanych i usług potrzebnych do odbudowania domu w stanie surowym. Stowarzyszenie nie posiada statusu organizacji pożytku publicznego. Stowarzyszenie utworzyło specjalny rachunek bankowy na ten cel i było jego dysponentem. Wnioskodawczyni miała dostęp do pieniędzy po przekazaniu ich przez Stowarzyszenie. Stowarzyszenie przekazało Wnioskodawczyni pieniądze w formie wypłaty na realizację celów statutowych, jakim jest pomoc społeczna

Wnioskodawczyni we wniosku zadała pytanie czy w związku z powyższym będzie ciążył na niej obowiązek podatkowy. Zdaniem Wnioskodawczyni, przekazane jej środki pieniężne nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn z uwagi na fakt, iż przekazane były w formie wypłaty na realizację celów statutowych Stowarzyszenia i nie były darowizną w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego.

Organ podatkowy uznał to stanowisko za prawidłowe. Jak wyjaśnił: "Na gruncie przedstawionego zagadnienia wskazać należy, iż nieuzasadnione jest kwalifikowanie każdego nieodpłatnego przysporzenia jako darowizny. Nie każde bowiem bezpłatne przysporzenie, w tym pomoc świadczona przez różnego rodzaju instytucje (stowarzyszenia, fundacje) na rzecz osoby fizycznej, może być traktowana jako darowizna. Może ona bowiem wynikać z innego tytułu prawnego. O tym jaki charakter ma dane świadczenie decydują strony umowy (porozumienia), na podstawie której świadczeniodawca przekazuje świadczeniobiorcy dane świadczenie.(…) Zatem, mając na względzie powyższe oraz przepis art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, stwierdzić należy, iż otrzymane świadczenie od Stowarzyszenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn."