Czy organ podatkowy może przekazać nadpłatę podatku komornikowi?

Częstą praktyką urzędów skarbowych jest przekazywanie nadpłaty podatku komornikom prowadzącym egzekucję z majątku konkretnego podatnika. W dniu 2 czerwca 2017 roku poseł Krzysztof Sitarski złożył interpelację do Ministerstwa Finansów w sprawie przekazania nadpłaty podatku komornikowi przez organ podatkowy. Ministerstwo w odpowiedzi stwierdziło, że organ podatkowy ma obowiązek przekazać wierzytelność podatnika komornikowi sądowemu prowadzącemu egzekucję na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (KPC). Muszą być jednak spełnione dwa warunki:

1) wysokość nadpłaty w pełni pokrywa zobowiązania podatkowe podatnika albo

2) podatnik nie posiada zaległości podatkowych.

Zgodnie z art. 76 Ordynacji podatkowej nadpłaty podatku zostają z urzędu zaliczone na poczet zaległości podatkowych. Za to KPC reguluje instytucje zajęcia wierzytelności dłużnika przez komornika sądowego. Zgodnie z art. 896 „do egzekucji wierzytelności komornik przystępuje przez jej zajęcie”. Art. 902² wprost reguluje kwestię zajęcia nadpłaty podatku przez komornika:

1) zajęcie dokonane przez komornika dotyczy także nadpłat przyszłych, powstałych w ciągu roku od dnia dokonania zajęcia;

2) po powstaniu nadpłaty dłużnik składa oświadczenie zgodnie z art. 896 § 2, czyli:

Autopromocja

Szkolenie: Jak przygotować się do KSeF?

Sprawdź

„Jednocześnie z zajęciem wierzytelności komornik wezwie dłużnika, aby w ciągu tygodnia złożył oświadczenie:

- czy i w jakiej wysokości przysługuje dłużnikowi zajęta wierzytelność, czy też odmawia zapłaty i z jakiej przyczyny;

- czy inne osoby roszczą sobie prawa do wierzytelności, czy i w jakim sądzie lub przed jakim organem toczy się lub toczyła się sprawa o zajętą wierzytelność oraz czy i o jakie roszczenie została skierowana do zajętej wierzytelności egzekucja przez innych wierzycieli”.

Z powyżej wskazanych przepisów można wywnioskować, że zaliczenie nadpłaty podatku na poczet egzekucji komorniczej jest możliwe tylko wtedy, gdy hipoteza art. 76 Ordynacji podatkowej nie zostaje spełniona, czyli podatnik nie posiada zaległości podatkowych, a także gdy nadpłata podatku zgodnie z KPC może zostać przekazana komornikowi.

Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM

Poseł w swojej interpelacji zadał kilka bardziej szczegółowych pytań, tj.:

1. Czy urząd skarbowy może na wezwanie komornika sądowego przekazać mu nadpłatę z rozliczenia deklaracji podatkowej dłużnika, celem spłacenia egzekwowanej należności?

Ministerstwo Finansów odpowiadając na to pytanie wskazało na art. 76 Ordynacji podatkowej. Zgodnie ze stanowiskiem MF nadpłata podatku może być przekazana komornikowi zgodnie z KPC, jednakże organ podatkowy musi najpierw dokonać analizy zaległości podatkowych dłużnika, ponieważ jeśli występują one to nadpłata służy ich zaspokojeniu w pierwszej kolejności.

2. Czy urząd skarbowy ma prawo do przelania - bez zgody podatnika - nadpłaconego podatku na konto komornika sądowego?

Resort wyjaśnia, iż dłużnik zgodnie z KPC jest zawiadamiany przez komornika, iż nie wolno mu odbierać żadnego świadczenia ani rozporządzać zajętą wierzytelnością i ustanowionym dla niej zabezpieczeniem, czyli podatnik zostaje poinformowany o zajęciu jego nadpłaty podatkowej.

3. Czy prawdą jest, że nadpłata jest niezbywalna?

Ministerstwo wskazuje, iż trzeba rozróżnić zajęcie wierzytelności z tytułu nadpłaty podatku od zajęcia roszczenia o wierzytelność. We wskazanym przez ministerstwo orzeczeniu NSA, sygn. akt II FSK 979/12, znalazły się wyjaśnienia, iż „Sąd Najwyższy, w uchwale z dnia 26 listopada 2003 r. (III CZP 84/03, Wokanda 2004/5/3) zaliczył do kategorii praw niezbywalnych nadpłatę podatku w zakresie złożenia zeznania rocznego dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych (art. 74 § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej). Sąd Najwyższy uznał też, że podatek jest świadczeniem publicznoprawnym, o zakresie którego rozstrzyga Ordynacja podatkowa, będąca w systemie prawa gałęzią w pełni samodzielną. Ordynacja podatkowa wyznacza bowiem w art. 2 § 4 granicę materii prywatnoprawnej i publicznoprawnej, stanowiąc, że przepisów jej nie stosuje się do świadczeń prywatnych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych oraz opłat za usługi”.

4. Czy urząd ma uprawnienia do przekazania nadpłaty komornikowi sądowemu w sytuacji realizowanej egzekucji na podstawie przepisów postępowania cywilnego?

W pierwszej kolejności organ ma obowiązek, zgodnie z art. 76 Ordynacji podatkowej, zbadać czy podatnik nie ma zaległości podatkowych. Jeśli okaże się, że takich nie posiada, wówczas organ ma obowiązek przekazać nadpłatę komornikowi prowadzącemu egzekucję zgodnie z przepisami KPC.

5. Czy przepisy zezwalają na dokonanie zajęcia wierzytelności (nadpłaty podatku), jeżeli powstaną one po tym zajęciu?

Resort finansów wskazuje, iż zgodnie z art. 902 § 1 KPC i art. 89a § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zajęcie wierzytelności z tytułu nadpłaty podatku obowiązuje także nadpłaty przyszłe, powstałe w ciągu roku od dnia dokonania zajęcia.

6. Czy w resorcie trwają prace legislacyjne w tej sprawie?

Ministerstwo udzieliło negatywnej odpowiedzi, informując, że nie prowadzi prac legislacyjnych w sprawie przekazywania nadpłat z tytułu podatków na zajęcia wierzytelności komorników sądowych.