Czym różni się kontrola celno-skarbowa od kontroli podatkowej?

Podstawa prawna i organ kontrolujący

Naczelnicy urzędów skarbowych (oraz prezydenci miast) prowadzą kontrolę podatkową na podstawie Ordynacji podatkowej.

Natomiast kontrola celno-skarbowa prowadzona jest przez naczelników urzędów celno-skarbowych na podstawie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej i tylko w zakresie nieuregulowanym stosuje się odpowiednio przepisy Ordynacji podatkowej.

Do kontroli podatkowej prowadzonej wobec przedsiębiorcy, oprócz przepisów Ordynacji podatkowej, stosuje się przepisy rozdziału V ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W ustawie o KAS wskazano wyraźnie, że do kontroli celno-skarbowej nie stosuje się przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Oznacza to brak w kontroli celno-skarbowej: limitu jednoczesnych kontroli, limitów czasu trwania kontroli, czy możliwości wniesienia sprzeciwu na nieprawidłowe wszczęcie lub prowadzenie kontroli.

Właściwość miejscowa naczelnika urzędu skarbowego obejmuje kilka mniejszych miejscowości, lub tylko część większego miasta, zgodnie z terytorialnym zasięgiem działania natomiast właściwość miejscowa naczelników urzędów celno-skarbowych obejmuje całe terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.

Wszczęcie kontroli

Zarówno kontrola podatkowa jak i kontrola celno-skarbowa wszczynane są na podstawie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Z tą jednak różnicą, że naczelnik urzędu skarbowego zawiadamia podatnika o zamiarze wszczęcia kontroli, natomiast naczelnik urzędu celno-skarbowego nie. Wszczęcie kontroli podatkowej może nastąpić dopiero po upływie 7 dni od daty doręczenia zawiadomienia (chyba, że podatnik wyraził zgodę na wcześniejsze wszczęcie kontroli lub złożył taki wniosek).

Wszczęcie kontroli celno-skarbowej następuje z chwilą doręczenia podatnikowi upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. W tej sytuacji podatnik nie ma możliwości przygotowania się np. poprzez dostoswowanie pracy przedsiębiorstwa do potrzeb kontroli.

Korekta deklaracji

W przypadku kontroli podatkowej podatnik może złożyć korektę deklaracji przed formalnym wszczęciem kontroli, w następstwie otrzymania zawiadomienia o zamiarze wszczęcia postępowania.

Natomiast w kontroli celno-skarbowej kontrolowanemu przysługuje w terminie 14 dni od dnia doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej uprawnienie do skorygowania deklaracji w zakresie objętym tą kontrolą.

Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM

Uprawnienia organów kontrolujących

Uprawnienia naczelników urzędów celno-skarbowych są szersze niż naczelników urzędów skarbowych i obejmują m.in. możliwość przeprowadzenia kontroli w miejscu zamieszkania, niebędącym siedzibą działalności, możliwość żądania dokumentów także za inny niż kontrolowany okres, czy możliwość przesłuchania na odległość.

W toku kontroli podatkowej czynności kontrolne prowadzone są w siedzibie kontrolowanego, w innym miejscu przechowywania dokumentacji oraz w miejscach związanych z prowadzoną przez niego działalnością i w godzinach jej prowadzenia, a w przypadku skrócenia w toku kontroli czasu prowadzenia działalności – czynności kontrolne mogą być prowadzone przez 8 godzin dziennie. 

Natomiast w toku kontroli celno-skarbowej czynności kontrolne mogą być wykonywane w urzędzie celno-skarbowym, w siedzibie kontrolowanego, w miejscu prowadzenia lub przechowywania ksiąg podatkowych oraz w każdym innym miejscu związanym z prowadzoną przez kontrolowanego działalnością, w tym w lokalu mieszkalnym lub w miejscach, w których mogą się znajdować urządzenia, towary lub dokumenty dotyczące tych urządzeń, towarów lub czynności podlegających kontroli. Czynności kontrolne mogą być również wykonywane w innych urzędach obsługujących organy KAS.

Zakończenie kontroli

Kontrola celno-skarbowa powinna być zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia jej wszczęcia. Nie jest to jednak termin bezwzględny. O każdym przypadku niezakończenia kontroli celno-skarbowej we właściwym terminie zawiadamia się na piśmie kontrolowanego, podając przyczyny przedłużenia terminu zakończenia kontroli celno-skarbowej i wskazując nowy termin jej zakończenia.

Podobnie wygląda sytuacja w przypadku „zwykłej” kontroli podatkowej, z tym, że nie wynika wprost z przepisu prawa maksymalny termin zakończenia kontroli, przez co część organów wyznacza terminy 6 miesięczne i dłuższe. W związku z wprowadzeniem 3 miesięcznego terminu dla kontroli celno-skarbowej taka praktyka powinna zostać ukrócona.

Kontrola podatkowa kończy się protokołem, natomiast kontrola celno-skarbowa wynikiem kontroli. Mimo różnego nazewnictwa (co może budzić wątpliwości ze względu na zasady techniki prawodawczej) dokumenty te w zasadzie się od siebie nie różnią. W przypadku kontroli podatkowej, podatnik może złożyć deklarację korygującą jeżeli zgadza się z ustaleniami kontroli, lub zastrzeżenia do protokołu w terminie 14 dni od dnia odebrania protokołu, jeżeli nie zgadza się z tymi ustaleniami. Jeżeli podatnik nie złożył korekty deklaracji organ ma 6 miesięcy na wszczęcie postępowania podatkowego. Organy często uznawały, że na złożenie korekty deklaracji podatnik ma tylko 14 dni, w sytuacji gdy w przypadku kontroli podatkowej prowadzonej przez naczelników urzędów skarbowych prawo do złożenia deklaracji korygującej przysługuje do dnia wszczęcia postępowania podatkowego.

Kontrola celno-skarbowa kończy się wynikiem kontroli. W terminie 14 dni od dnia doręczenia wyniku kontroli kontrolowany może skorygować w zakresie objętym kontrolą celno-skarbową uprzednio złożoną deklarację podatkową.  Jeżeli kontrolowany skoryguje złożoną deklarację lub nie stwierdzono nieprawidłowości nie wszczyna się postępowania podatkowego. W sytuacji gdy mimo stwierdzenia w wyniku kontroli nieprawidłowości nie skorygowano deklaracji w wyznaczonym terminie kontrola celno-skarbowa automatycznie przekształca się w postępowanie podatkowe.

Postępowanie podatkowe w obu procedurach prowadzone jest na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej i kończy się decyzją rozstrzygającą sprawę co do istoty lub w inny sposób kończącą postępowanie (np. poprzez umorzenie postępowania).

Odwołanie od decyzji pokontrolnej

Odwołanie od decyzji wydanej przez naczelnika urzędu skarbowego wnosi się w terminie 14 dni  od dnia jego doręczenia, za pośrednictwem organu który wydał decyzję, do właściwego dyrektora izby administracji skarbowej.

W ustawie o KAS przewidziano inne rozwiązanie w przypadku decyzji wydanej przez naczelnika urzędu celno-skarbowego w postępowaniu wszczętym w związku z przeprowadzoną przez ten organ kontrolą celno-skarbową  odwołanie wnosi się w terminie 14 dni do tego samego organu, który wydał decyzję. Ma tu więc miejsce ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ. Od decyzji organu odwoławczego w obu trybach przysługuje skarga do sądu administracyjnego na tej samej podstawie, jednak stroną przeciwną jest dyrektor izby administracji skarbowej w trybie "zwykłym", oraz naczelnik urzędu celno-skarbowego w przypadku postępowań prowadzonych przez naczelników urzędów celno-skarbowych.

Najważniejsze różnice pomiędzy tymi trybami to brak stosowania przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, brak zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli, brak możliwości wniesienia zastrzeżeń do wyniku kontroli oraz rozpatrywanie odwołania przez ten sam organ, który wydał decyzję w przypadku kontroli celno-skarbowej prowadzonej przez naczelników urzędów celno-skarbowych.

Michał Sroczyński, doradca podatkowy