Jakie dokumenty są wystawiane dla potrzeb podatku od towarów i usług?

• Obowiązkowe dokumentowanie czynności lub zdarzeń dla potrzeb rozliczania podatków
• Dokumenty w podatku VAT
• Faktury

Obowiązkowe dokumentowanie czynności lub zdarzeń dla potrzeb rozliczania podatków

1) obowiązki wystawiania i przechowywania swoistych dokumentów podatkowych (zewnętrznych), które są również przekazywane (udostępniane) osobom trzecim uczestniczącym w czynnościach lub zdarzeniach podlegających opodatkowaniu,   

2) obowiązki wystawiania i przesyłania organom władzy publicznej (zwłaszcza organom podatkowym) sformalizowanych informacji o czynnościach lub zdarzeniach, które podlegają opodatkowaniu,

3) obowiązki wystawiania i przechowywania przez podatników i inne podmioty prawa podatkowego dokumentów wewnętrznych, które dotyczą czynności lub zdarzeń podlegających opodatkowaniu.

Autopromocja

Dokumenty w podatku VAT

W najszerszym zakresie powyższe obowiązki wprowadzono w przypadku podatków „czynnościowych”, zwanych tradycyjnie obrotowymi, w tym zwłaszcza podatku od wartości dodanej, gdyż podatki te przede wszystkim obciążają podmioty prowadzące działalność gospodarczą a ich rozliczenie wymaga posługiwania się swoistymi dokumentami podatkowymi, które nie występuję w praktyce gospodarczej. W podatku od wartości dodanej istnieje zwłaszcza konieczność formalnego podzielenia kwot należnych z tytułu czynności dwustronnych (dostawy towarów i świadczenia usług) na część stanowiącą podstawę opodatkowania i kwotę podatku należnego: bez dokumentów wprowadzających ten podział rozliczenie podatku byłoby niemożliwe, w tym zwłaszcza odliczenie podatku naliczonego.

Dla potrzeb podatku od towarów i usług należy wystawiać następujące cztery grupy dokumentów:
1) faktury w rozumieniu art. 106a i następnych ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, 
2) paragony fiskalne wystawiane przy użyciu kas rejestrowanych w przypadkach, o których mowa w art. 111 i następnych ustawy,
3) dokumenty celne w przypadku importu towarów, gdy miejscem importu jest terytorium Polski i nie mają zastosowania szczególne zasady rozliczania importu („uproszenia”),
4) dowody wewnętrzne zwłaszcza w przypadku importu usług, nabycia wewnętrznego towaru oraz nieodpłatnych dostaw i świadczenia usług, które podlegają opodatkowania. 

Dokumenty wymienione w pkt. 1) - 3) mają szczegółowo uregulowaną w przepisach prawa formę lub regulowany ustawowo zakres danych, które muszą być w nich podawane. Nakaz wystawiania tych dokumentów ma charakter publicznoprawny i co do zasady nie wywołuje skutków cywilnoprawnych: w przypadku dokumentów celnych wiążą się one z jakąkolwiek czynnością o charakterze cywilnoprawnym, gdyż potwierdzą wyłącznie zdarzenie faktyczne, jakim jest przewiezienie towarów przez granicę celną UE. 
Dokumenty wymienione w pkt. 2) – paragony fiskalne z zasady potwierdzają czynności, które mogę mieć określoną causę cywilnoprawną: dostawa towarów lub świadczenie usług może być tożsame z wykonaniem zobowiązania cywilnoprawnego przez jedną ze stron umowy, przy czym moment powstania obowiązku podatkowego, który wyznacza dzień, w którym musi być wystawiony paragon fiskalny, nie musi pokrywać się z dniem zakończenia należytego wykonania zobowiązania przez sprzedawcę (usługodawcę). 

Faktury

W przypadku faktur podatkowych, o których mowa w pkt. 1) problem jest bardziej skomplikowany: wystawianie tych dokumentów jest wyłącznie wykonaniem obowiązków o charakterze publicznoprawnym i nie rodzi ex lege jakichkolwiek innych skutków, w tym zwłaszcza o charakterze cywilnoprawnym. Obowiązek wystawiania faktury dokumentującej zdarzenia rodzące obowiązek podatkowy jest całkowicie niezależny od prawa i obowiązków stron umowy, z którą mogą być związane zdarzenia rodzące ten obowiązek. Faktura podatkowa ta z istoty nie jest dokumentem handlowym. Taki charakter będzie mieć wyłącznie wtedy, gdy strony umowy, której stroną jest podatnik zdecydują, że doręczenie tej faktury nabywcy (usługobiorca) będzie rodzić również określone skutki cywilnoprawne. Jest to jednak wyłącznie skutkiem woli stron, a faktura podatkowa nie jest ex lege fakturą handlową. 

Obecny system fakturowania dla potrzeb podatku od towarów i usług ma już ponad trzydziestoletnią historię. W latach 1993-2004 pod rządami nieunijnej wersji tego podatku, prawodawca podatkowy wprowadził obowiązki o charakterze publicznoprawnym, które skłaniały strony umów do uznania tych faktur za dokument rodzący skutki cywilnoprawne, co zresztą zostało pozytywnie przyjęte przez podatników. Dokumenty te były podpisane (obowiązkowo) przez dostawcę (usługodawcę) i drugą stronę (usługobiorcę), co mogło być utożsamiane z ustaleniem (potwierdzeniem) treści umowy i jej wykonania, wezwaniem do zapłaty i uznaniem długu.      

Do dziś faktury podatkowe są powszechnie wykorzystywane jako dokumenty handlowe i z ich doręczeniem wiążące są określone skutki cywilnoprawne. Ale tak być nie musi, zwłaszcza po wprowadzeniu tzw. faktur ustrukturyzowanych. 

Prof. dr hab.  Witold Modzelewski

Autopromocja

Nowelizacja VAT 2025.
Praktyczny webinar INFORAKADEMII

Sprawdź

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź