Oskarżony o oszustwa podatkowe musi mieć zapewnione prawo do obrony

Prawo do odliczenia VAT stanowi podstawową zasadę wspólnego systemu podatku od towarów i usług. Jednak organy podatkowe odbierają przedsiębiorcom to uprawnienie, gdy tylko stwierdzą, że któryś z ich kontrahentów brał udział w oszustwach VAT. 16 października 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wydał niezwykle istotny dla przedsiębiorców wyrok, w którym orzekł, że organy, ustalając istnienie oszustw popełnionych przez dostawców przedsiębiorcy, a następnie biorąc te ustalenia za podstawy wydawanych względem niego decyzji, nie mogą jednocześnie pozbawiać przedsiębiorcy dostępu do stwierdzających te oszustwa dowodów, a tym samym pozbawiać go prawa do skutecznej obrony (sprawa C-189/18 Glencore Agriculture Hungary Kft. Vs. Nemzeti Adó- és Vámhivatal Fellebviteli Igazgatósága, ECLI:EU:C:2019:861).

Autopromocja

Ponad 6 mln euro zobowiązania podatkowego

Węgierski organ podatkowy stwierdził, że spółka Glencore trudniąca się hurtową dostawą towarów bezprawnie odliczyła VAT za wrzesień i październik 2011 r. Organ uznał, że dysponowała ona wiedzą, lub powinna była nią dysponować, że dokonywane przez nią transakcje są elementem karuzeli VAT. Istnienie oszustw organ ustalił w odrębnych postępowaniach prowadzonych u dostawców spółki. W sumie określił spółce całkowite zobowiązanie z tytułu VAT wraz z grzywną i karą za zwłokę w kwocie ok. 6 400 tys. euro. Spółka wniosła do sądu skargę na działanie organu pozbawiające ją prawa do obrony, w tym prawa do rzetelnego procesu gwarantowanego przez art. 47 Karty praw podstawowych UE (Dz.Urz. UE 2012 C 326/391). Węgierski sąd administracyjny zawiesił postępowanie skargowe, zwracając się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym o dopuszczalność takiego działania organów podatkowych.

Przedsiębiorca musi mieć zapewnione prawo do obrony

Trybunał Sprawiedliwości UE, wskazując na Dyrektywę Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE 2006 L 347/1), jak i na zasadę poszanowania prawa do obrony wyrażoną w art. 47 Karty praw podstawowych, stwierdził, że należy je rozumieć w ten sposób, że choć organy przy weryfikacji rozliczeń VAT podatnika są związane ustaleniami dokonanymi w ramach powiązanych postępowań wszczętych przeciwko jego dostawcom, to mają obowiązek zapoznania podatnika z tymi ustaleniami tak, by nie odbierać mu możliwości skutecznego ich zakwestionowania. Musi on mieć zapewniony dostęp do wszystkich dowodów, na których organ zamierza oprzeć swą decyzję dotyczącą tego podatnika. W skrócie: przedsiębiorca musi mieć szansę na obronę przed negatywnymi dla niego, dokonanymi w ten sposób ustaleniami.

„Na ten wyrok powołaliśmy się już dwukrotnie, wnosząc odwołania w sprawach naszych klientów – przedsiębiorców, którym odmówiono prawa do odliczenia VAT w oparciu o dowody zebrane w sprawach oszustw dokonanych przez ich kontrahentów” – komentuje mec. Robert Nogacki, radca prawny z warszawskiej Kancelarii Prawnej Skarbiec. A nie było na to zbyt wiele czasu, bo zgodnie z art. 240 § 1 pkt 11 Ordynacji podatkowej: „W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ma wpływ na treść wydanej decyzji” (Dz.U. 2019 r. poz. 900). Można to jednak zrobić w terminie miesiąca od publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE (art. 241 § 2 pkt 2 O.p.).

Autopromocja

Nowelizacja VAT 2025.
Praktyczny webinar INFORAKADEMII

Sprawdź

Ważny wyrok dla przedsiębiorców

„Ponieważ wyrok TSUE opublikowano 16 października, więc termin na składanie wniosków o wznowienie postępowania upłynął 15 listopada. Ale nie zmienia to faktu, że to niezwykle ważny wyrok dla wszystkich przedsiębiorców, którzy staną się albo już są podmiotem postępowań kontrolnych, i zostanie im odmówione prawo do odliczenia VAT z uwagi na oszustwa dokonane przez ich dostawców czy innych kontrahentów” – podsumowuje mec. Nogacki.

Polecamy: Przewodnik po zmianach przepisów 2019/2020

Polecamy: Instrukcje VAT

Organy podatkowe nie mogą bowiem zapominać, że posądzając przedsiębiorcę o bezprawne odliczenie podatku od towarów i usług, muszą wykazać jego świadome uczestnictwo w karuzeli VAT. Nakazywało to już znacznie wcześniej orzecznictwo sądów zarówno polskich, jak i wspólnotowych. W wyroku z 4 marca 2019 r. WSA w Gliwicach orzekł: „Ustalenia faktyczne, które potwierdzają wykorzystanie karuzeli podatkowej zorganizowanej przez inne podmioty niż podatnik, do oszukańczych działań nie mogą obciążać podatnika, którego świadomy udział w karuzeli wykluczono. Po to twórcy karuzeli tworzą pozory legalnej działalności, aby takie podmioty jak skarżący nie mogły się w ich działaniach orientować” (sygn. akt III SA/Gl 27/19). Z kolei Europejski Trybunał Sprawiedliwości już w 2006 r. wskazał, że „…prawo podatnika dokonującego dostawy do odliczenia podatku naliczonego nie może ucierpieć tylko dlatego, że inna transakcja w łańcuchu dostaw, w której on uczestniczy, a o której nie ma świadomości, dokonana później lub wcześniej, stanowi oszustwo” (wyrok w połączonych sprawach C-354/03, C-355 i C-484/03).

radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź