Odliczenie VAT z faktury od nieuczciwego kontrahenta – wyrok TSUE

Organy podatkowe nie powinny wydawać decyzji odmawiającej odliczenia VAT jedynie wykazując, że dostawca podatnika był podmiotem nieistniejącym. Konieczne jest wykazanie, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, iż dostawa wiązała się z przestępstwem w zakresie podatku. Organy podatkowe nie mogą jednakże w sposób generalny wymagać od podatnika sprawdzania, czy jego dostawca dysponuje towarami i jest w stanie je dostarczyć. Nie można również wymagać od podatnika weryfikowania, czy jego dostawca wywiązuje się z obowiązku składania deklaracji i zapłaty podatku VAT.

Tak uznał Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 22 października 2015 r. (C-277/14).

Wyrok ten stanowi kontynuację zapoczątkowanej kilka lat temu koncepcji tzw. „dobrej wiary” (m.in. wyroki TSUE: z dnia 12 stycznia 2006 r. w sprawach połączonych C-354/03, C-355/03 i C-484/03, z dnia 6 lipca 2006 r. w sprawach połączonych C-439/04 i C-440/04, z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawach połączonych C-80/11 i C-142/11).

Faktury od nieuczciwego kontrahenta a prawo do odliczenia VAT

Jest on niezwykle istotny dla podatników, którym organy podatkowe i organy kontroli skarbowej kwestionują prawo do odliczenia z uwagi na ustalenia, że dostawca towaru był podmiotem nieistniejącym. W wydawanych decyzjach organy podatkowe przeważnie ograniczają się do wykazania, że dostawca podatnika, lub nawet podmiot na wcześniejszym etapie obrotu, był podmiotem nieistniejącym, uznając, że jest to wystarczająca przesłanka do odmowy prawa do odliczenia; w ogóle nawet nie próbują wykazać, że podatnik miał wiedzę, iż dostawa wiązała się z przestępstwem w zakresie podatku. Organy podatkowe powołują się na obowiązujący od dnia 1 czerwca 2005 r. art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a) ustawy VAT, zgodnie z którym faktury w wystawione przez podmiot nieistniejący nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego.

Należy zauważyć, że w powołanym wyroku TSUE oceniał zgodność z prawem unijnym § 14 ust. 2 pkt 1 lit. a) rozporządzenia MF z dnia 27 kwietnia 2004 r. Przepis ten obowiązywał do dnia 31 maja 2005 r. Następnie został on „przeniesiony” z rozporządzenia do ustawy VAT, jako art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a) tej ustawy. Trybunał stwierdził, że przepis powołanego rozporządzenia jest niezgodny z Dyrektywą VAT.

Polecamy: Podatki 2016 - komplet żółtych książek

Z uwagi na tożsame brzmienie art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a) ustawy VAT również ten przepis należy uznać za sprzeczny z prawem unijnym. Zdaniem Trybunału przepisy prawa krajowego, które odmawiają podatnikowi prawa do odliczenia podatku VAT należnego lub zapłaconego od dostarczonych mu towarów z uwagi na to, że faktura została wystawiona przez podmiot, który w świetle kryteriów przewidzianych przez te przepisy należy uważać za podmiot nieistniejący i nie ma możliwości ustalenia tożsamości rzeczywistego dostawcy towarów, należy za sprzeczny z regulacjami unijnymi.

W opinii TSUE dla odmowy prawa do odliczenia niezbędne jest wykazanie, że w świetle obiektywnych przesłanek i bez wymagania od podatnika, aby dokonał ustaleń, do których nie jest on zobowiązany, że ów podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, iż dostawa wiązała się z przestępstwem w zakresie podatku.

Wznowienie postępowania w sprawie odliczenia VAT

Zatem obecnie organy podatkowe nie powinny wydawać decyzji jedynie wykazując na podstawie powołanego przepisu, że dostawca podatnika był podmiotem nieistniejącym. Konieczne jest wykazanie, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, iż dostawa wiązała się z przestępstwem w zakresie podatku. Organy podatkowe nie mogą jednakże w sposób generalny wymagać od podatnika czy jego dostawca dysponuje towarami i jest w stanie je dostarczyć. Nie można również wymagać od podatnika weryfikowania, czy jego dostawca wywiązuje się z obowiązku składania deklaracji i zapłaty podatku VAT. W zakresie weryfikowania kontrahentów podobnie wypowiedział się TSUE m.in. w wyroku z dnia 21 czerwca 2012 r. w połączonych sprawach C‑80/11 i C‑142/11.

Warto wskazać, że orzeczenia Trybunału nie wiążą tylko w danej konkretnej sprawie jak wyroku sądów administracyjnych w Polsce, ale powinny być uwzględniane w porządku prawnym państw członkowskich. Zatem podatnicy mogą powoływać się na wyrok TSUE z dnia 22 października 2015 r. zarówno przed organem prowadzącym postępowanie podatkowe lub skarbowe, jak również przed sądami administracyjnymi.

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 22 października 2015 r. w sprawie C‑277/14 PPUH Stehcemp sp.j. Florian Stefanek, Janina Stefanek, Jarosław Stefanek przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w Łodzi

Wojciech Safian, Konsultant podatkowy w Instytucie Studiów Podatkowych

Polecamy: 500 pytań o VAT odpowiedzi na trudne pytania z interpretacjami Ministerstwa Finansów (PDF)