Należyta staranność w VAT – definicja i kryteria

Ministerstwo Finansów postanowiło rozwiać wszelkie wątpliwości i opublikowało dokument "Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych".

Autopromocja

Na czym polega należyta staranność w VAT?

Należyta staranność to szereg czynności, które podatnik powinien podjąć przed zawarciem transakcji. Odpowiednia weryfikacja kontrahenta, dopełnienie formalności, sprawdzenie okoliczności transakcji może pomóc podatnikowi uniknąć późniejszych problemów. Spełnienie określonej metody działania podatnika pozwoli uniknąć ewentualnego kwestionowania prawa do odliczenia podatku VAT. Jeżeli podatnik nie będzie odpowiednio uważny przy zawieraniu transakcji, a więc zignoruje obiektywne okoliczności, wskazujące na to, że transakcja może mieć na celu naruszenie prawa lub oszustwo, wówczas powinno zostać zakwestionowane prawo tego podatnika do odliczenia podatku naliczonego.

Co to oznacza? Podatnik powinien dokonywać weryfikacji nie tylko wtedy, gdy rozpoczyna współpracę z nowym kontrahentem, ale również gdy już handlował z danym podmiotem.

Kryteria formalne należytej staranności

Najprostszą czynnością, którą może podjąć podatnik, jest weryfikacja formalna kontrahenta. Powinien on sprawdzić, czy podmiot jest zarejestrowany w odpowiednim rejestrze jako przedsiębiorca, podatnik VAT czynny, czy nie został wykreślony z rejestrów. Wg Metodyki Ministerstwa Finansów brak dochowania należytej staranności może być zarzucony podatnikowi, gdy:

Autopromocja

Szkolenie:
Podatki i rachunkowość w budownictwie i deweloperce

Sprawdź

• brak jest rejestracji kontrahenta w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) – o ile rejestracja w KRS lub CEIDG jest wymagana w przypadku kontrahenta;

• kontrahent nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny – nabywca może to zweryfikować przez usługę „Sprawdzenie statusu podmiotu VAT”, dostępną na Portalu Podatkowym lub poprzez złożenie wniosku do właściwego naczelnika urzędu skarbowego;

• kontrahent jest – na moment transakcji – wpisany do prowadzonego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej wykazu podmiotów, które zostały wykreślone przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT lub które nie zostały zarejestrowane przez naczelnika urzędu skarbowego, na podstawie art. 96 ust. 4a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług5 , zwanej dalej „ustawą o VAT”;

• kontrahent nie posiada, lub – pomimo żądania podatnika – nie przedstawił wymaganych koncesji i zezwoleń dotyczących towarów będących przedmiotem planowanych transakcji;

• osoby zawierające umowę/dokonujące transakcji nie posiadają umocowania do działania w imieniu kontrahenta – podatnik może przykładowo zweryfikować umocowanie osób upoważnionych do udzielenia pełnomocnictw w imieniu kontrahenta na podstawie danych z KRS lub CEIDG.

Kryteria transakcyjne należytej staranności

Podatnikowi może zostać zarzucony brak dochowania należytej staranności również, kiedy nie są spełnione odpowiednie kryteria transakcyjne. Podatnik powinien zwrócić szczególną uwagę na sytuacje, kiedy kontrahent zmienia ustalone i wcześniej obowiązujące warunki współpracy. Okoliczności, na które należy zwrócić uwagę to:

• wyeliminowanie ryzyka gospodarczego w transakcji;
• akceptacja sztucznego podziału transakcji lub zgoda na rabat, jeżeli podatnik dokona płatności gotówką;
• płatność przelewem za towar na dwa inne rachunki bankowe lub na rachunek innego podmiotu, na rachunek zagraniczny;
• cena towaru jest bezpodstawnie niższa niż cena rynkowa tego towaru;
• podatnik nabył towary od kontrahenta, którego przedmiotem działalności nie jest handel owym towarem;
• skrócenie terminu płatności;
• transakcja została dokonana w sposób, w który w danej branży nie gwarantuje bezpieczeństwa;
• kontrahent dokonał dostawy towarów wbrew wymaganiom jakościowym, które są normowane przepisami prawa;
• dokonanie transakcji bez umowy w formie pisemnej, elektronicznej itp.;
• bezzasadna zmiana metody transportu towarów.

Polecamy: Biuletyn VAT

Autopromocja

Szkolenie: Jak przygotować się do KSeF?

Sprawdź

Polecamy: VAT 2019. Komentarz

Obniżenie podatku – przesłanki negatywne

Podatek VAT jest neutralny. Co do zasady prawo do jego odliczenia nie może być ograniczane. Jednakże ustawa wskazuje przesłanki, które pozbawiają tego prawa. W myśl art. 88 ust.3a ustawy o podatku od towarów i usług podatnik nie ma prawa do obniżenia podatku należnego o naliczony w szczególności, gdy wystawcą faktury jest podmiot nieistniejący, jeżeli faktury nie dokumentują czynności faktycznie wykonanych, podają kwoty niezgodne z rzeczywistością.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Szerzej podsumowuje to wyrok WSA w Lublinie z 23 marca 2018 r. I SA/Lu 57/18 Faktura powinna więc odzwierciedlać zdarzenie gospodarcze zarówno pod względem przedmiotowym, jak i podmiotowym. W przypadku gdy podatek wynika jedynie z faktury, która nie dokumentuje faktycznego zdarzenia rodzącego obowiązek podatkowy u jej wystawcy - faktura taka nie daje uprawnienia do odliczenia wykazanego w niej podatku. Przyznanie bowiem prawa do odliczenia podatku w takim przypadku oznaczałoby, że prawo do odliczenia przysługuje z tytułu samego posiadania faktury z wykazanym podatkiem, który nie jest należny od podmiotu, który fakturę taką wystawił, gdyż faktycznie nie realizował czynności opisanej w tej fakturze. Tymczasem prawo do odliczenia podatku jest następstwem powstania obowiązku podatkowego z tytułu faktycznej czynności podatnika wystawiającego fakturę, czyli obowiązku podatkowego powstałego na poprzednim etapie obrotu.

Podsumowanie

W obecnych czasach podatnikowi nie trudno stać się częścią łańcucha karuzeli podatkowej. Powinien on dokonywać czynności, które uchronią go przed kwestionowaniem przez organy podatkowe prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony. MF wskazało tylko przykładowe działania, jakie może podjąć podatnik, aby zabezpieczyć swoje interesy i nie ponosić konsekwencji zawierania transakcji z podmiotami nieodpowiednimi, a tym samym dochować należytej staranności.