Konsekwencje ustanowienia przedstawiciela podatkowego w VAT

Kiedy potrzebny jest przedstawiciel podatkowy?

Ustawa o podatku od towarów i usług zawiera regulacje dotyczące instytucji przedstawiciela podatkowego. W świetle przepisów przedstawicielem takim jest podmiot, który pomaga podatnikowi nieposiadającemu rezydencji w państwie, w którym następuje opodatkowanie, w rozliczeniu się z należnego w tym państwie członkowskim podatku. Ustawodawca jasno określa sytuację, w których korzystanie z usług przedstawiciela podatkowego jest obligatoryjne, a w których jest to jedynie fakultatywna opcja.

Obowiązek ustanowienia przedstawiciela podatkowego spoczywa na tych podatnikach, którzy nie posiadają siedziby działalności gospodarczej bądź także stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, a którzy na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług podlegaliby obowiązkowi rejestracji dla celów VAT w Polsce. Owa konieczność znajduje się w bezpośrednim związku z faktem wykonywania czynności opodatkowanych, których miejscem świadczenia jest Polska. Nie dotyczy to jednak sytuacji powiązanych z świadczeniem usług opodatkowanych stawką VAT 0%, oraz wykonywania tych czynności, od których podatek rozliczany jest przez odbiorcę w ramach procedury reverse charge.

Ustanowienie przedstawiciela podatkowego jest nieobowiązkowe dla tych podmiotów, które posiadają siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium Polski. Poza tym regulacje dotyczące podmiotów, dla których ustanowienie przedstawiciela podatkowego jest możliwe, lecz nie obowiązkowe, mogą zostać zmieniane w rozporządzeniach Ministra Finansów.

Kto może zostać przedstawicielem podatkowym?

Ustawa o podatku od towarów i usług precyzyjnie określa podmioty, które pełnić mogą funkcję przedstawiciela podatkowego. Może to być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna bądź jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, o ile w sposób kumulatywny spełnia następujące warunki:
- posiada siedzibę działalności gospodarczej na terytorium kraju;

-  jest zarejestrowana jako podatnik VAT czynny lub podatnik VAT UE;

- przez ostatnie 24 miesiące nie zalegała z wpłatami poszczególnych podatków stanowiących dochód budżetu państwa, przekraczającymi odrębnie w każdym podatku odpowiednio 3% kwoty należnych zobowiązań podatkowych w poszczególnych podatkach; udział zaległości w kwocie podatku ustala się w stosunku do kwoty należnych wpłat za okres rozliczeniowy, którego dotyczy zaległość;

- przez ostatnie 24 miesiące osoba fizyczna będąca podatnikiem, a w przypadku podatników niebędących osobami fizycznymi - osoba będąca wspólnikiem spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej, członkiem władz zarządzających, głównym księgowym, nie została prawomocnie skazana na podstawie przepisów Kodeksu karnego skarbowego za popełnienie przestępstwa skarbowego;

Polecamy: Instrukcje księgowego. 53 praktyczne procedury (książka)

-  jest uprawniona do zawodowego wykonywania doradztwa podatkowego zgodnie z przepisami o doradztwie podatkowym lub do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z przepisami o rachunkowości.

Obowiązki przedstawiciela podatkowego

Do obowiązków przedstawiciela podatkowego należy wypełnianie wszelkich obowiązków ciążących na podatniku, którego jest przedstawicielem, a także prowadzenie dokumentacji, przechowywanie jej oraz ewidencjonowanie na potrzeby podatku od towarów i usług. Ponadto występuje on w roli podatnika – osoby zobowiązanej do zapłaty podatku-  w sytuacji, gdy reprezentuje podatnika, który nie ma w Polsce siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności i jest w Polsce niezarejestrowany, a dokonuje w Polsce importu towarów które następnie wywozi do innego państwa członkowskiego w ramach wewnątrzwspólnotowego przemieszczenia towarów. W każdym innym przypadku przedstawiciel podatkowy obowiązany jest do solidarnej odpowiedzialności za rozliczenie podatku z podatnikiem, którego reprezentuje.

Przedstawiciel podatkowy w orzecznictwie UE

Instytucja przedstawiciela podatkowego nie jest konstrukcją znajdującą się jedynie w przepisach prawa polskiego. Regulują ją także postanowienia zawarte w dyrektywach unijnych, które swoje rozszerzenie znajdują w wyrokach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które, co należy zauważyć, wydawane są w tej kwestii stosunkowo rzadko.

Jednym z wyroków, zajmującym bardzo ważne stanowisko odnoszące się wprost do charakteru przedstawiciela podatkowego wyznaczonego na gruncie podatku VAT, jest wyrok z dnia 6 lutego  2014 roku, sygn. C-323/12. Doprecyzowuje on postanowienia dotyczące solidarnej odpowiedzialności przedstawicieli podatkowych oraz samych podatników.

Istotne znaczenie mają tu regulacje zawarte w przepisach prawa unijnego: przyjmuje się, iż dla potrzeb dokonywania zwrotu podatku termin „podatnik niemający siedziby na terytorium kraju" oznacza osobę, która nie ma w tym kraju ani siedziby dla prowadzenia swej działalności gospodarczej, ani stałego zakładu, z którego prowadzone są transakcje gospodarcze, ani też, jeżeli nie istnieje taka siedziba lub stały zakład, swojego stałego lub normalnego miejsca zamieszkania i która w określonym okresie nie dostarczała towarów lub usług uznawanych za dostarczone w tym kraju, z wyjątkiem usług transportowych oraz usług świadczonych w przypadkach gdy podatek jest płacony wyłącznie przez osobę, na rzecz której są one świadczone. Ponadto przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym każde państwo członkowskie zwraca każdemu podatnikowi niemającemu siedziby na terytorium tego kraju, ale mającemu siedzibę w innym państwie członkowskim, zgodnie z warunkami ustanowionymi w VIII dyrektywie podatek VAT nałożony w odniesieniu do usług lub mienia ruchomego dostarczonego mu przez innych podatników na terytorium tego kraju, o ile takie towary i usługi są wykorzystywane w celach transakcji, określonych w przepisie art. 169 dyrektywy 112.

W związku z powyższymi regulacjami Trybunał uznał, iż: „W świetle całości powyższego wywodu na przedstawione pytania należy odpowiedzieć, że przepisy ósmej dyrektywy w związku z art. 38, 171 i 195 dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że podatnik mający siedzibę w jednym z państw członkowskich, który dokonywał dostaw energii elektrycznej do podatników-pośredników z siedzibą w innym państwie członkowskim, ma prawo powołać się na ósmą dyrektywę w drugim z tych państw w celu uzyskania zwrotu naliczonego i zapłaconego podatku VAT. Prawa tego nie wyłącza sam fakt wyznaczenia przedstawiciela podatkowego zidentyfikowanego do celów podatku VAT w tym ostatnim państwie”. Interpretować należy ową tezę w ten sposób, iż ustanowienie przedstawiciela podatkowego dla potrzeb podatku VAT nie powoduje, że podatnik może być uznany przez organy skarbowe państwa członkowskiego za posiadającego siedzibę na terytorium państwa, na terenie którego ustanowiony został przedstawiciel.

Warto także zauważyć, iż ustanowienie przedstawiciela stanowi z jednej strony duże ułatwienie dla przedsiębiorców, którzy nie chcą bądź nie mogą posiadać siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w państwie członkowskim, w którym zobowiązane są do zapłaty podatku VAT, z drugiej zaś strony jest to rozwiązanie korzystne dla interesów finansowych państwa członkowskiego, poprzez zabezpieczenie wpływów podatkowych konstrukcją odpowiedzialności solidarnej.