Zmiany w VAT od 1 listopada 2019 r. - rozliczenia w okresie przejściowym

Uchwalone zmiany w ustawie o VAT będą wchodziły w życie stopniowo, tj. od 1 listopada 2019 r., 1 stycznia 2020 r., 1 kwietnia 2020 r. i 1 lipca 2020 r. Te, które zaczną obowiązywać z 1 listopada 2019 r., dotyczą zasadniczo likwidacji odwrotnego obciążenia w obrocie krajowym i wprowadzenia, m.in. w jego miejsce, obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności, który dotyczy towarów i usług wymienionych w nowym załączniku nr 15 do ustawy 11 marca 2004 r. o VAT (t.j. Dz.U. 2018 r. poz. 2174 ze zm.; dalej: ustawa o VAT).

Ponadto w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. ‒ Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2187 ze zm.; dalej: prawo bankowe) z 1 listopada 2019 r. wprowadzono możliwość regulowania z rachunku VAT zobowiązań publicznoprawnych innych niż z tytułu podatku od towarów i usług, w tym pobieranych w postępowaniu egzekucyjnym. Obniżona została stawka VAT na e-booki i e-prasę.

1. Likwidacja odwrotnego obciążenia i wprowadzenie mechanizmu podzielonej płatności

Od 1 listopada 2019 r. zmieni się nie tylko sposób rozliczenia transakcji w związku z likwidacją odwrotnego obciążenia w transakcjach krajowych i zastąpienia go mechanizmem podzielonej płatności. Zmiany dotyczą także:

- nowych zasad dokumentowania transakcji objętych załącznikiem nr 15 ustawy o VAT oraz wprowadzenia sankcji za ich naruszenie,

- ograniczenia prawa do składania deklaracji kwartalnych przez podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług ujętych w ww. załączniku,

- zniesienia obowiązku składania informacji podsumowujących VAT-27.

1.1. Transakcja na styku stanów prawnych

Od 1 listopada 2019 r. w transakcjach krajowych, objętych dotychczas odwrotnym obciążeniem, stosowany będzie obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności (dalej: MPP lub split payment). Na podstawie ustawy z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1751; dalej: ustawa zmieniająca) uchylono art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8 ustawy o VAT określający przypadki, w których nabycie towarów i usług, wymienionych odpowiednio w załączniku nr 11 i załączniku nr 14 ustawy o VAT, zobowiązywało dotychczas ich nabywcę do rozliczenia podatku należnego. Znowelizowano również przepisy zawarte w art. 86 ust. 2 pkt 4 lit. a i b ustawy o VAT, które powodowały, że kwota podatku należnego rozliczonego w ramach odwrotnego obciążenia przekształcała się w podatek naliczony.

Jednocześnie w art. 108a ust. 1a–1e ustawy o VAT wprowadzono regulacje, które zobowiązują nabywcę do zapłaty kwoty VAT wynikającej z otrzymanej faktury oznaczonej wyrazami „mechanizm podzielonej płatności” na rachunek VAT, jeśli:

- transakcja została dokonana na terytorium kraju pomiędzy podatnikami VAT (B2B),

- nabywca dokonuje płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 ustawy o VAT,

- jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty; transakcje na kwoty poniżej 15 000 zł są regulowane na ogólnych zasadach (czyli według wyboru: zwykłym przelewem, z zastosowaniem dobrowolnego split payment, gotówką albo w inny sposób).

Zasady te stosuje się odpowiednio także do zaliczek na poczet transakcji, które spełniają podane wyżej warunki.

Nowy załącznik nr 15 do ustawy o VAT zasadniczo obejmuje:

- towary i usługi dotychczas objęte odwrotnym obciążeniem zgodnie z załącznikami nr 11 i 14 ustawy o VAT,

- towary dotychczas objęte solidarną odpowiedzialnością nabywcy zgodnie z załącznikiem nr 13 ustawy o VAT,

- transakcje, których przedmiotem są części i akcesoria do pojazdów silnikowych, węgiel i produkty węglowe, maszyny i urządzenia elektryczne, ich części i akcesoria oraz urządzenia elektryczne i ich części i akcesoria.

Polecamy: Najnowsze zmiany w VAT. Sprawdź!

Polecamy: Praktyczny przewodnik po zmianach w VAT. Sprawdź!

Transakcje, które mają za przedmiot ww. towary i usługi, po łącznym spełnieniu pozostałych warunków, są objęte obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności.

Zastąpienie odwrotnego obciążenia w obrocie krajowym mechanizmem podzielonej płatności nastąpi 1 listopada 2019 r. W tej sytuacji powstaje pytanie o sposób rozliczenia transakcji, które miały miejsce przed wejściem w życie ustawy zmieniającej, a których skutki wystąpią już po jej wejściu w życie. Chodzi o sytuacje, w których np. dokonanie czynności nastąpiło w okresie obowiązywania starych przepisów ustawy o VAT, a udokumentowanie lub powstanie obowiązku podatkowego – w okresie obowiązywania nowych przepisów.

Kluczowe w tym przypadku są przepisy przejściowe ustawy zmieniającej. Zgodnie z art. 10 tej ustawy w przypadku dostaw towarów lub świadczenia usług, wymienionych w załączniku nr 11 lub załączniku nr 14 do ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym do 31 października 2019 r., dokonanych:

1) przed 1 listopada 2019 r., dla których obowiązek podatkowy powstał lub faktura została wystawiona po 31 października 2019 r.,

2) po 31 października 2019 r., dla których faktura została wystawiona przed 1 listopada 2019 r.

– stosuje się art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8, ust. 1c‒1h i 2‒2b, art. 18c ust. 1 pkt 1, art. 86 ust. 2 pkt 4 lit. a i b, art. 99 ust. 9, art. 101a, art. 102 ust. 3 oraz art. 106e ust. 1 pkt 18 i ust. 4 pkt 1 oraz art. 108 ust. 4 ustawy o VAT w brzmieniu dotychczasowym.

Tym samym na dotychczasowych zasadach będą rozliczane dostawy towarów lub świadczenia usług wymienione odpowiednio w załączniku nr 11 lub załączniku nr 14 ustawy o VAT:

• dokonane przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, dla których obowiązek podatkowy powstał lub została wystawiona faktura po wejściu w życie tej ustawy,
• dokonane po wejściu w życie niniejszej ustawy zmieniającej, dla których wystawiono fakturę przed wejściem w życie tej ustawy.

1.2. Dostawy towarów objęte dotychczas odwrotnym obciążeniem w okresie przejściowym

Dostawa towarów wymienionych w załączniku nr 11 (i odpowiednio w załączniku nr 15) ustawy o VAT zazwyczaj charakteryzuje się tym, że:

• datą powstania obowiązku podatkowego jest dzień dokonania dostawy towarów (art. 19a ust. 1 ustawy o VAT),
• faktura powinna być wystawiona nie wcześniej niż 30. dnia przed dokonaniem dostawy i nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy (art. 106i ust. 1 i ust. 7 pkt 1 ustawy o VAT).

Pełną treść przeczytasz w DGP z 7 października 2019 r.

Aneta Szwęch