Czy można zapłacić za fakturę pro forma, korzystając ze split payment

Według stanowiska Ministerstwa Finansów faktura pro forma nie jest fakturą w rozumieniu przepisów ustawy o VAT. Dlatego do takiego dokumentu nie należy stosować mechanizmu podzielonej płatności. Kontrahent nie ma możliwości zwrotu należności, ponieważ zapłata dotyczy rzeczywistej transakcji i jest dokonana na rzecz właściwego podmiotu. Sprzedawca i nabywca nie poniosą negatywnych konsekwencji błędnego zastosowania mechanizmu podzielonej płatności.

Polecamy: Biuletyn VAT

VAT 2019

Mechanizm podzielonej płatności (MPP, ang. split payment) jest to sposób dokonywania płatności za pośrednictwem rachunków bankowych lub SKOK z tytułu należności udokumentowanych wystawioną fakturą z kwotą VAT. Podstawowym założeniem tego mechanizmu jest podział należności na:

• kwotę odpowiadającą kwocie VAT wykazanej na fakturze, która trafia na specjalny rachunek dostawcy, zwany rachunkiem VAT, oraz
• kwotę odpowiadającą wartości sprzedaży netto wykazanej na fakturze, która jest przelewana na rachunek rozliczeniowy powiązany z rachunkiem VAT.

Nabywca, w celu dokonania zapłaty należności wynikającej z faktury przy wykorzystaniu mechanizmu podzielonej płatności, musi skorzystać z przeznaczonego do tego celu rodzaju przelewu, używając tzw. komunikatu, udostępnianego przez bank/SKOK. Podziału płatności automatycznie dokonuje bank/SKOK, który przekazuje określone w komunikacie kwoty na rachunek VAT oraz na rachunek rozliczeniowy sprzedawcy. W komunikacie przelewu należy uzupełnić dodatkowe pola, takie jak:

1. kwota VAT (lub część),
2. kwota sprzedaży brutto (lub część),
3. numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność,
4. NIP dostawcy.

Wynika z tego, że zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności jest uzależnione od posiadania faktury, na podstawie której płatność ma być zrealizowana. Jednak jak wskazuje Ministerstwo Finansów w objaśnieniach podatkowych z 29 czerwca 2018 r. dotyczących stosowania mechanizmu podzielonej płatności, zastosowanie tego mechanizmu nie będzie możliwe w przypadku otrzymania przed dostawą towarów czy świadczeniem usług dokumentu zwanego potocznie fakturą pro forma. Dokument ten nie jest bowiem fakturą w rozumieniu przepisów ustawy o VAT.

Podobnie wskazał Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 12 czerwca 2013 r. (sygn. IPPP2/443-463/13-2/KOM), stwierdzając, że:

Dokument nazywany fakturą pro forma nie jest dowodem księgowym. Jest to dokument wystawiany w obrocie gospodarczym i jego celem może być np. potwierdzenie złożenia oferty, czy przyjęcia zamówienia do realizacji. Wyraźne oznaczenie tego dokumentu wyrazami „pro forma” powoduje, że nie można przypisać mu waloru faktury w rozumieniu przepisów o VAT, gdyż podmiot wystawiający taki dokument jednoznacznie wskazuje, że nie jest to faktura.

Technicznie możliwa jest jednak zapłata z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności ze wskazaniem danych wynikających z faktury pro forma, ponieważ bank nie weryfikuje poprawności działania nabywcy.

W przypadku błędnego zastosowania mechanizmu podzielonej płatności do faktury pro forma, nabywca dokonujący zapłaty traci przywileje określone w art. 108c ust. 1 i 2 ustawy o VAT, związane z prawidłowym stosowaniem split payment. U otrzymującego zapłatę nie wystąpią negatywne skutki ww. transakcji. Zgromadzi on jedynie dodatkowe środki na wydzielonym rachunku VAT. Będzie mógł je wykorzystać przede wszystkim do:

• zapłaty kwoty VAT wykazanej na fakturze, otrzymanej od dostawcy lub usługodawcy z tytułu nabycia towarów lub usług lub
• do uregulowania rozliczeń z urzędem skarbowym (np. wpłaty na rachunek urzędu skarbowego podatku VAT).

Podatnik ma również możliwość uwolnienia środków zgromadzonych na rachunku VAT. Może wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o wydanie zgody na przekazanie środków (w celu swobodnego dysponowania tymi środkami) z rachunku VAT na powiązany z tym rachunkiem rachunek rozliczeniowy.

Ustawa przewiduje możliwość zwrotu do nabywcy, wpłaconej na rachunek VAT kwoty, w ściśle określonych przypadkach. Jest to możliwe w sytuacji:

• nienależnego otrzymania płatności przez podatnika, który nie jest dostawcą towaru lub usługodawcą, oraz
• gdy wpłacona kwota VAT wynika z faktury, do której następnie została wystawiona faktura korygująca.

Tym samym nie ma formalnych podstaw do zwrotu środków w przypadku zapłaty należności z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności na podstawie faktury pro forma. Nie można uznać takiej zapłaty za płatność nienależną, w sytuacji gdy dotyczy ona transakcji niekwestionowanej przez strony oraz dokonanej na rzecz właściwego podmiotu.

Podsumowując, w razie wykorzystania mechanizmu podzielonej płatności do zapłaty należności wynikającej z faktury pro forma zarówno nabywca, jak i sprzedawca nie poniosą negatywnych konsekwencji.

Płacący, który błędnie zastosował omawiany mechanizm, straci korzyści wynikające z ustawy o VAT. Taka płatność nie będzie wyłączała odpowiedzialności solidarnej, dodatkowego zobowiązania oraz podwyższonych odsetek od zaległości. Otrzymujący zapłatę zgromadzi jedynie na rachunku VAT dodatkowe środki, które będzie mógł wykorzystać w rozliczeniach z kontrahentami lub z urzędem skarbowym. W analizowanej sytuacji podatnik może również wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego z pisemnym wnioskiem, o wyrażenie zgody na przekazanie środków z rachunku VAT na powiązany z nim rachunek rozliczeniowy podatnika.

Brak jest również formalnych podstaw zwrotu środków do nabywcy, ponieważ nie można uznać, że jest to płatność otrzymana nienależnie przez dostawcę, w sytuacji gdy dotyczy rzeczywistej transakcji oraz właściwego podmiotu.

Podstawa prawna:

• art. 62b ust. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 2187; ost.zm.Dz.U. z 2018 r. poz. 2354

• art. 108a, 108b, 108c ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 2174; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2354

Adrian Błaszkiewicz, ekspert w zakresie VAT