Księgi rachunkowe mogą prowadzić nie tylko księgowi posiadający certyfikat na usługowe prowadzenie ksiąg, ale również doradcy podatkowi i biegli rewidenci. Księgi prowadzą też np. niemające osobowości prawnej spółki handlowe, pod warunkiem że jeden ze wspólników jest uprawniony do usługowego prowadzenia ksiąg, czyli posiada certyfikat księgowy.
SPIS TREŚCI
PORADY PRAWNE
AKTY PRAWNE
Kwalifikacje zawodowe do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych
Zgodnie z przepisami, działalność usługową w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych mogą wykonywać:
• osoby fizyczne uprawnione do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych,
• niemające osobowości prawnej spółki handlowe oraz wspólnicy spółki cywilnej, jeżeli: czynności związane z tą działalnością wykonuje co najmniej jeden ze wspólników spółki, uprawniony do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych lub powierzają wykonywanie czynności związanych z tą działalnością pracownikom uprawnionym do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych,
• osoby prawne oraz inne niż wymienione wcześniej jednostki niemające osobowości prawnej, jeżeli powierzą wykonywanie czynności związanych z tą działalnością pracownikom uprawnionym do prowadzenia ksiąg.
Oznacza to, że każda osoba fizyczna może prowadzić biuro rachunkowe, pod warunkiem że sama posiada certyfikat księgowy, przyjmie do spółki wspólnika z uprawnieniami lub też zatrudni pracowników posiadających świadectwo kwalifikacyjne.
Ministerstwo Finansów przygotowuje obecnie projekt rozporządzenia, które ma wprowadzić nowe rozwiązania do rozporządzenia w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. W związku ze zmianami większa grupa osób będzie mogła ubiegać się o certyfikat bez konieczności przystępowania do odrębnego egzaminu. Mają to być absolwenci kierunków, których plan studiów i program kształcenia odpowiadał wymogom określonym przez organy uczelni dla specjalności rachunkowości (w jednostkach uprawnionych zgodnie z odrębnymi przepisami do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych).
CO CHCE ZMIENIĆ MINISTER FINANSÓW
Projekt nowego rozporządzenia w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych zakłada zmianę niektórych terminów. Z 7 do 14 dni przed egzaminem wydłuży się termin do przesłania do Ministerstwa Finansów podania i dokumentów. Ci, którzy nie zdążą z terminem, będą mogli uczestniczyć w egzaminie, jeśli zakwalifikowanych będzie mniej niż 90 osób. W projekcie przewidziano też nowe wymogi. W trakcie egzaminu przewodniczący komisji będzie musiał określić sposób i termin podania wyników (maksymalnie 21 dni od przeprowadzenia egzaminu). Na odwołanie się od wyników ubiegający się o certyfikat będzie miał zamiast 21 tylko 14 dni.
Księgowi z certyfikatem
Uprawnionymi do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych są również osoby wpisane na podstawie odrębnych przepisów do rejestru biegłych rewidentów lub na listę doradców podatkowych.
Oprócz tych dwóch grup do uprawnionych zaliczają się osoby, które posiadają certyfikat księgowy. Można go zdobyć na dwa sposoby. Po pierwsze, przez zdobycie odpowiedniego wykształcenia. Po drugie, przez zdanie egzaminu zawodowego. W obu przypadkach obowiązkowa jest praktyka. Przy czym za praktykę w księgowości uznaje się:
• prowadzenie na podstawie dowodów księgowych ksiąg rachunkowych (ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym), wycenę aktywów i pasywów, ustalanie wyniku finansowego i sporządzanie sprawozdań finansowych,
• czynności w ramach badania sprawozdania finansowego pod nadzorem biegłego rewidenta.
Czynności te powinny być wykonywane na podstawie stosunku pracy, umowy cywilnoprawnej, umowy spółki lub w związku z prowadzeniem ewidencji własnej działalności gospodarczej.
Uprawnienia w wyniku przystąpienia do egzaminu mogą otrzymać osoby, które posiadają co najmniej wykształcenie średnie oraz udokumentowaną dwuletnią praktykę w księgowości.
O certyfikat bez zdawania odrębnego egzaminu mogą ubiegać się przede wszystkim osoby, które udokumentowały trzyletnią praktykę w księgowości i posiadają:
• wykształcenie wyższe (zakończone magisterium) uzyskane na jednym z kierunków ekonomicznych o specjalności rachunkowość,
• wykształcenie wyższe magisterskie lub równorzędne oraz ukończyły studia podyplomowe z zakresu rachunkowości.
Warunki egzaminu na certyfikat księgowego
Certyfikat księgowy otrzymuje osoba, która zdobędzie co najmniej 192 punkty z testu i minimum 18 punktów za zadania. Egzamin na certyfikat księgowego punktowany jest według następujących zasad:
Egzamin pisemny:
• test – 160 pytań
• 3 zadania sytuacyjne
Czas trwania:
• 300 minut (5 godzin)
Punktacja:
• odpowiedź prawidłowa – dwa punkty
• odpowiedź nieprawidłowa – minus jeden punkt
• brak odpowiedzi – zero punktów
• zadania sytuacyjne oceniane są od 0 do 10 punktów
GDZIE SKŁADAĆ DOKUMENTY NA CERTYFIKAT
Osoby ubiegające się o wydanie certyfikatu powinny złożyć odpowiednie dokumenty na adres:
Departament Rachunkowości Ministerstwa Finansów ul. Świętokrzyska 12, 00-916 Warszawa
KOMU CERTYFIKAT BEZ EGZAMINU
O certyfikat bez zdawania odrębnego egzaminu mogą ubiegać się jedynie (po spełnieniu dodatkowych warunków) osoby, które wymagane wykształcenie zdobyły w jednostkach uprawnionych do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych.
Wykaz jednostek organizacyjnych uprawnionych do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych zamieszczony jest na stronie:
W przypadku gdy uczelnia nie posiada takich uprawnień, kandydat będzie mógł uzyskać certyfikat poprzez zdanie egzaminu.
Dokumenty na certyfikat
Osoby ubiegające się o wydanie certyfikatu powinny złożyć do Ministerstwa Finansów:
• podanie o zakwalifikowanie się do egzaminu zawierające dane: imię i nazwisko, numer PESEL, datę i miejsce urodzenia oraz adres zamieszkania,
• dokumenty potwierdzające zdobyte wykształcenie (odpisy dyplomów lub świadectw ukończenia studiów, lub uwierzytelnioną notarialnie kopię),
• dokumenty potwierdzające praktykę w księgowości (oryginały lub uwierzytelnione notarialnie kopie świadectw pracy, lub zaświadczeń od pracodawcy). Jeżeli ze stanowiska pracy lub formy prawnej przedsiębiorstwa nie wynika praktyka, dodatkowym dokumentem potwierdzającym staż pracy jest np. zakres obowiązków,
• oświadczenie – zgodnie ze stanem faktycznym – osoby ubiegającej się o certyfikat, że posiada pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych, nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa popełnione umyślnie oraz za czyny karalne określone w ustawie o rachunkowości.
Należy pamiętać, że składane dokumenty muszą być opatrzone odpowiednimi znaczkami skarbowymi. Opłata za podanie wynosi obecnie 5 zł, a za każdy załącznik trzeba zapłacić 0,50 zł. Kandydat, który zakwalifikuje się do egzaminu, powinien wnieść opłatę egzaminacyjną w wysokości 480 zł na rachunek ośrodka wyznaczonego do jego przeprowadzenia, z dopiskiem „opłata za egzamin na certyfikat księgowy”.
Rozporządzenie ministra finansów w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych dopuszcza składanie podań na 7 dni przed terminem egzaminu. Dokumenty składa się raz. Dlatego osoby, które złożyły je po tym terminie, automatycznie są przypisywane do kolejnej sesji egzaminacyjnej. W przypadku nieprzystąpienia do egzaminu z ważnych przyczyn losowych osoba, która się do niego zakwalifikowała, może w ciągu 14 dni od daty wyznaczonego egzaminu wystąpić z uzasadnionym wnioskiem do organizatora egzaminu o zwrot opłaty egzaminacyjnej. W ciągu 30 dni od daty otrzymania wniosku organizator egzaminu jest zobowiązany do zwrotu opłaty egzaminacyjnej.
Niska zdawalność
Egzamin na usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych zdaje zazwyczaj od 22 do 36 proc. przystępujących do niego. W ostatniej edycji, która odbyła się w kwietniu tego roku, zdało jedynie 15 proc. Oznacza to, że spośród dotychczas około 49 000 uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych wydanych przez resort finansów zdecydowana większość została wydana w trybie bez egzaminu. Osoby te według ministerstwa muszą spełnić surowsze wymogi w zakresie praktyki w księgowości i specjalistycznego wykształcenia z zakresu rachunkowości. Zdający egzamin muszą liczyć się z tym, że ma on skompensować przede wszystkim brak specjalistycznego wykształcenia z zakresu rachunkowości, co z kolei oznacza, że musi on stanowić realną formę weryfikacji wiedzy i umiejętności zdającego.
Przyczyn tak niskiej zdawalności egzaminu na usługowe pro- wadzenie ksiąg rachunkowych zapewne jest wiele, jednak podstawowa sprowadza się do niewystarczającego przygotowania zdających w stosunku do ilości materiału, jaki należy opanować. Do tego wszystkiego dochodzi brak umiejętności właściwego rozplanowania swojej pracy w czasie przeznaczonym na rozwiązanie zadań i testów oraz towarzyszący egzaminowi stres. Zdarzają się osoby, które w ogóle nie podejmują próby rozwiązania zadania sytuacyjnego z rachunkowości, polegającego na zadekretowaniu podanych operacji gospodarczych w oparciu o załączony plan kont.
Uprawnienia z certyfikatu
Zdobycie certyfikatu księgowego nie tylko uprawnia do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Od lutego 2005 r. nowe uprawnienia dała księgowym nowelizacja ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 9, poz. 86 z późn. zm.).
W związku z tym obecnie są oni uprawnieni również do:
• prowadzenia w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielania im pomocy w tym zakresie,
• sporządzania w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielania im pomocy w tym zakresie.
Oznacza to, że księgowy może również rozliczać deklaracje podatkowe. Należy jednak pamiętać, że w odróżnieniu od certyfikowanych księgowych, zawód doradcy podatkowego uregulowany jest ustawowo i ma swój nadzór korporacyjny. Istotną różnicą natomiast w uprawnieniach obu tych grup zawodowych jest to, że w razie sporu z organem skarbowym, doradca może reprezentować podatnika. Posiada on również uprawnienia do występowania w charakterze pełnomocnika procesowego strony w postępowaniu podatkowym oraz przed sądem administracyjnym.
Biegli rewidenci
Jedną z grup zawodowych, które nie muszą ubiegać się o certyfikat księgowy, aby prowadzić księgi rachunkowe, są biegli rewidenci. Kandydaci na biegłych rewidentów muszą zdać jedenaście egzaminów, które obejmują wiedzę z rachunkowości finansowej, zarządczej, ekonomii i zarządzania, prawa cywilnego, pracy, gospodarczego, podatkowego, a także sprawozdań finansowych i ich badania. W tym czasie muszą też odbyć praktykę w księgowości i dwuletnią aplikację. Zajmuje to średnio 3-4 lata. Egzaminy podzielono na dwie główne części: pisemną – cztery sesje egzaminacyjne, w sumie dziesięć egzaminów i ustną – egzamin dyplomowy.
Warunki dopuszczenia do egzaminów określa uchwała Krajowej Rady Biegłych Rewidentów z 5 lutego 2001 r. w sprawie egzaminów na biegłych rewidentów.
Aby móc przystąpić do egzaminów trzeba mieć pełną zdolność do czynności prawnych, korzystać z pełni praw publicznych, nie być karanym za przestępstwa przeciwko mieniu i przeciwko dokumentom, za przestępstwa gospodarcze, za fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych, znaków urzędowych oraz przestępstwa karne skarbowe oraz posiadać wyższe wykształcenie. Wszystkie te okoliczności muszą zostać udokumentowane. W przypadku praw publicznych należy złożyć własnoręcznie podpisane oświadczenie, w przypadku niekaralności – zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego, w przypadku wykształcenia należy złożyć odpis dyplomu ukończenia studiów.
Przed przystąpieniem do pierwszego egzaminu należy wypełnić formalności. Po pierwsze, należy przesłać lub osobiście doręczyć do Biura Krajowej Izby Biegłych Rewidentów:
• wniosek zawierający imię, nazwisko i adres osoby oraz deklarację przystąpienia do egzaminów,
• kwestionariusz osobowy,
• życiorys,
• dwie fotografie o wymiarach 35x46 mm,
• kopię dowodu wniesienia opłaty wpisowej.
Koszty egzaminu przedstawiają się następująco: za poszczególne egzaminy z wyłączeniem egzaminu dyplomowego – 250 zł, za egzamin dyplomowy – 400 zł, a za wpis na listę kandydatów na biegłych rewidentów – 200 zł. Wzór wniosku do KIBR można znaleźć na stronie internetowej (www.kibr.org.pl).
Po złożeniu kompletu dokumentów komisja egzaminacyjna zawiadamia osobę zainteresowaną o dopuszczeniu lub niedopuszczeniu do egzaminów. Musi to nastąpić jednak nie później niż 6 tygodni przed terminem pierwszego egzaminu. Jeśli komisja zdecyduje o niedopuszczeniu, osoba zainteresowana otrzyma również uzasadnienie. Dopiero po dopuszczeniu do egzaminu można mówić o kandydacie na biegłego rewidenta. Terminy sesji wyznacza komisja egzaminacyjna. Zaliczenie wszystkich egzaminów objętych daną sesją jest warunkiem przystąpienia do egzaminów w kolejnej sesji. Komisja ustala nie tylko terminy podstawowe, ale również terminy poprawkowe. W sesji I ustalany jest jeden termin poprawkowy, a w pozostałych trzech sesjach dwa terminy na każdy egzamin. Do terminu poprawkowego mogą przystąpić nie tylko ci, którzy nie zdali za pierwszym razem, ale również kandydaci, którzy nie zgłosili się na egzamin lub od niego odstąpili. Egzamin uznaje się za zaliczony po uzyskaniu co najmniej 60 proc. maksymalnej liczby punktów możliwych do osiągnięcia za wszystkie zadania wchodzące w skład danego tematu oraz zaliczenie wszystkich zadań. Zadanie uznaje się za zaliczone, gdy kandydat uzyska 60 proc. punktów z maksymalnej liczby punktów za zadanie.
Po zdaniu wszystkich czterech sesji egzaminacyjnych, kandydat musi złożyć wniosek o dopuszczenie do egzaminu dyplomowego, a także dokumenty o odbyciu praktyki w rachunkowości i aplikacji. Kandydat musi się wykazać pozytywnym wynikiem trzyletniej praktyki zawodowej w Polsce, w tym co najmniej dwuletnią aplikacją pod kierunkiem biegłego rewidenta. Przepisy przewidują, że z odbycia takiej praktyki kandydat może zostać zwolniony na podstawie odrębnych przepisów. Kandydat, który chce przystąpić do egzaminu dyplomowego, musi również przekazać:
• sprawozdanie aplikanta zaopiniowane przez kierownika aplikacji wraz z decyzją o odbyciu aplikacji – w przypadku kandydata zwolnionego z praktyki,
• dziennik praktyki i dokument potwierdzający odbycie praktyki, a także sprawozdanie aplikanta z opinią kierownika aplikacji wraz z decyzją o odbyciu aplikacji – w przypadku kandydata po odbyciu praktyki, w tym aplikacji.
Jeśli wszystkie formalności zostaną dopełnione, kandydat zostaje dopuszczony do egzaminu dyplomowego. Obejmuje on zagadnienia z zakresu badania sprawozdań finansowych i wykonywania zawodu biegłego. Termin tego egzaminu ustala komisja egzaminacyjna indywidualnie dla każdego kandydata. Jest to egzamin ustny i nie ma możliwości korzystania z jakichkolwiek pomocy naukowych. Z pomocy takich można jednak korzystać podczas egzaminu pisemnego. Po zdaniu egzaminu dyplomowego, następuje wpisanie na listę biegłych rewidentów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych.
Na tym jednak nie kończy się edukacja biegłych rewidentów. Są oni zobowiązani także do corocznego doskonalenia zawodowego, czyli odbycia obligatoryjnych szkoleń. Co roku Krajowa Rada Biegłych Rewidentów ustala moduły szkoleń obowiązujące w danym roku.
Warunki egzaminu na biegłego rewidenta
Egzamin pisemny:
• 4 sesje egzaminacyjne – 10 egzaminów (test + zadania)
Egzamin ustny:
• egzamin dyplomowy (kandydat losuje pytanie i odpowiada przed 3-osobową komisją)
Czas trwania:
• czas trwania egzaminu pisemnego podaje przy jego rozpoczęciu przewodniczący zespołu egzaminacyjnego lub w jego imieniu inny członek komisji egzaminacyjnej wchodzący w skład tego zespołu
• standardowo 2-4 godz.
Punktacja:
Test:
• odpowiedź prawidłowa – dwa punkty
• odpowiedź nieprawidłowa – minus jeden punkt
• brak odpowiedzi – zero punktów
Zadania:
• od 10 do 30 punktów (brak punktów ujemnych)
• wystąpienie w imieniu klienta oceniane jest od 0 do 20 punktów
• każde pytanie z zestawu ustnego oceniane jest w skali od 0 do 6 punktów
Warunkiem zdania egzaminu jest:
• w części pisemnej uzyskanie co najmniej
60 proc. maksymalnej liczby punktów możliwych do osiągnięcia za wszystkie zadania wchodzące w skład tematu egzaminacyjnego oraz zaliczenie wszystkich zadań
• w części zadania uzyskanie co najmniej
60 proc. z maksymalnej liczby punktów możliwych do osiągnięcia za poszczególne zadanie
ZAKRES TEMATYCZNY EGZAMINU NA BIEGŁEGO REWIDENTA
1) Rachunkowość finansowa cz. I
4) Prawo podatkowe cz. I
5) Finanse
6) Prawo podatkowe cz. II
7) Rachunkowość finansowa cz. II
9) Sprawozdania finansowe i ich analiza
10) Badanie sprawozdań finansowych i inne usługi biegłego rewidenta
Doradcy podatkowi
Drugą grupę, której przedstawiciele mogą prowadzić księgi rachunkowe bez certyfikatu księgowego, stanowią doradcy podatkowi.
Warunkiem wpisu na listę doradców podatkowych jest przede wszystkim pełna zdolność do czynności prawnych i korzystanie z pełni praw publicznych. Ustawa o doradztwie podatkowym wymaga od kandydata również, aby dotychczasowe jego postępowanie dawało mu rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu doradcy podatkowego. Niezbędnym wymogiem jest również posiadanie wyższego wykształcenia.
Doradcami podatkowymi, w związku ze spełnieniem tych wymogów, będą przede wszystkim członkowie Państwowej Komisji Egzaminacyjnej do spraw Doradztwa Podatkowego. Mogą być nimi też osoby, które posiadają stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych lub nauk ekonomicznych w zakresie prawa finansowego lub finansów.
Największą jednak grupą wpisywaną na listę są ci, którzy poza spełnieniem wcześniejszych warunków złożyli z wynikiem pozytywnym egzamin na doradcę podatkowego. Muszą też odbyć w Polsce dwuletnią praktykę zawodową w tym:
• w urzędzie skarbowym – przez okres 4 miesięcy,
• w izbie skarbowej – przez okres 4 miesięcy,
• w urzędzie kontroli skarbowej – przez okres 4 miesięcy,
• u doradcy podatkowego lub w spółce doradztwa podatkowego – przez okres 12 miesięcy.
Na równi z dwuletnią praktyką traktowane jest zatrudnienie przez okres co najmniej czterech lat w: urzędzie skarbowym, izbie skarbowej, urzędzie kontroli skarbowej, Ministerstwie Finansów, samorządowych służbach finansowych, samorządowym kolegium odwoławczym. Taka możliwość istnieje tylko pod warunkiem, że do zakresu obowiązków kandydata należało stosowanie przepisów prawa podatkowego w związku z prowadzonymi postępowaniami podatkowymi lub kontrolnymi.
W ten sam sposób traktuje się również:
• zatrudnionych przez okres co najmniej dwóch lat w podmiotach uprawnionych do wykonywania doradztwa podatkowego, jeżeli do zakresu obowiązków tych osób należało stosowanie przepisów z zakresu prawa podatkowego na rzecz klientów tych podmiotów,
• pracowników naukowo-dydaktycznych, dydaktycznych lub naukowych – w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym – pozostających w zatrudnieniu przez okres co najmniej pięciu lat i zajmujących się dziedzinami, w których zakres wchodzi prawo podatkowe,
• osoby uprawnione do wykonywania zawodu biegłego rewidenta, prokuratora, radcy prawnego oraz sędziego, z tym że okres zatrudnienia w zawodzie, uprawniający do zwolnienia z obowiązku odbycia praktyki, wynosi co najmniej dwa lata,
• osoby, które uzyskały, zgodnie z odrębnymi przepisami, certyfikat księgowy potwierdzający kwalifikacje niezbędne do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych albo uprawnienia lustracyjne w rozumieniu przepisów prawa spółdzielczego oraz legitymują się co najmniej dwuletnim okresem zatrudnienia w zawodzie,
• osoby zatrudnione na stanowisku głównego księgowego przez okres co najmniej trzech lat w podmiotach, które na podstawie przepisów o rachunkowości są obowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych,
• osoby zatrudnione na stanowisku skarbnika gminy przez okres co najmniej czterech lat.
Zakres tematyczny egzaminu na doradcę podatkowego może się różnić w stosunku do niektórych osób, w zależności od wcześniej zdanych egzaminów uprawniających do wykonywania niektórych zawodów (np. prokurator, sędzia, adwokat).
Warunki egzaminu na doradcę podatkowego
Egzamin pisemny:
• test – 100 pytań
• zadanie – sporządzenie projektu wystąpienia w imieniu klienta do organu podatkowego lub sądu
Egzamin ustny:
• zestaw 10 pytań (zestawy są losowane)
Czas trwania:
• 100 minut – test
• 180 minut – rozwiązanie zadania (sporządzenie projektu wystąpienia w imieniu klienta)
Punktacja:
• odpowiedź prawidłowa – dwa punkty
• odpowiedź nieprawidłowa – minus jeden punkt
• brak odpowiedzi – zero punktów
• wystąpienie w imieniu klienta oceniane jest od 0 do 20 punktów
• każde pytanie z zestawu ustnego oceniane jest w skali od 0 do 6 punktów
Warunkiem zdania egzaminu jest:
• w części pisemnej uzyskanie co najmniej: 80 proc. maksymalnej liczby punktów z części testowej 10 punktów za wystąpienie w imieniu klienta
• w części ustnej uzyskanie co najmniej 70 proc. maksymalnej liczby punktów
GDZIE ZGŁOSIĆ SIĘ NA EGZAMIN NA DORADCĘ
W celu przystąpienia do egzaminu pisemnego na doradcę podatkowego należy złożyć wniosek i dokumenty na adres Ministerstwa Finansów do Państwowej Komisji Egzaminacyjnej do spraw Doradztwa Podatkowego przy ul. Świętokrzyskiej 12, 00-916 Warszawa. Zgłoszenia na egzamin ustny dokonuje się wyłącznie w formie pisemnej i należy je przesłać: pocztą, faksem: (22) 694-51-95 lub mailem: komisja.doradztwo@mofnet.gov.pl.
ZAKRES TEMATYCZNY EGZAMINU NA DORADCĘ
1) Źródła prawa i wykładnia prawa
2) Analiza podatkowa, materialne prawo podatkowe oraz podstawy międzynarodowego prawa podatkowego
3) Postępowanie administracyjne i postępowanie egzekucyjne w administracji
4) Prawo celne i dewizowe
5) Prawo karne skarbowe
6) Administracja finansowa i kontrola skarbowa
7) Rachunkowość
8) Ewidencja podatkowa i zasady prowadzenia ksiąg podatkowych
9) Przepisy o doradztwie podatkowym
10) Etyka zawodowa
Dokumenty na doradcę
Osoby ubiegające się o dopuszczenie do egzaminu na doradcę podatkowego powinny nie później niż na 30 dni przed wyznaczonym terminem egzaminu przesłać na adres Ministerstwa Finansów:
• wniosek o dopuszczenie do egzaminu,
• dowód uiszczenia opłaty egzaminacyjnej,
• oświadczenie, że kandydat na doradcę ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych,
• odpis dyplomu dokumentujący posiadanie wyższego wykształcenia.
Opłatę za egzamin w wysokości 600 zł należy wpłacić na rachunek Ministerstwa Finansów. W przypadku gdy wynik egzaminu pisemnego jest pozytywny, kandydat występuje z wnioskiem o wyznaczenie terminu egzaminu ustnego.
Wniosek o zakwalifikowanie do egzaminu należy dostarczyć do połowy miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym kandydat deklaruje chęć przystąpienia do egzaminu (np. do połowy grudnia składane są wnioski na styczeń, do połowy stycznia – na luty, itd.). Zawiadomienia o dniu egzaminu sekretariat komisji wysyła w terminie trzech tygodni przed planowanym terminem egzaminu.
Odpowiedzialność prowadzących księgi rachunkowe
Osoby prowadzące usługowo księgi rachunkowe oraz wykonujące czynności doradztwa podatkowego zgodnie z art. 80a ust. 1 ustawy o rachunkowości mają obowiązek ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej za szkody związane z prowadzoną działalnością.
W związku z tym przepisem, minister finansów wydał rozporządzenie z 13 kwietnia 2005 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów uprawnionych do wykonania działalności usługowej w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych (Dz.U. nr 61, poz. 537). Na podstawie tych przepisów ubezpieczenie należy zawrzeć najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania działalności. Minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia OC, w odniesieniu do jednego zdarzenia, która wymagana jest rozporządzeniem, uzależniona jest od przedmiotu działalności uprawnionych do wykonywania usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym podmiotów wykonujących czynności doradztwa podatkowego i wynosi równowartość w złotych:
• 15 000 euro – jeżeli przedmiotem działalności jest wykonywanie działalności usługowej w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i czynności doradztwa podatkowego,
• 10 000 euro – jeżeli przedmiotem działalności jest wyłącznie wykonywanie działalności usługowej w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych,
• 5000 euro – jeżeli przedmiotem działalności jest wyłącznie wykonywanie czynności doradztwa podatkowego.
Kwoty te ustalane są przy zastosowaniu kursu średniego euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski po raz pierwszy w roku, w którym umowa ubezpieczenia OC została zawarta.
Odpowiedzialność podatnika
Należy pamiętać, że ewentualne zaistniałe opłaty, kary i zaległości zarówno urząd skarbowy, jak i ZUS egzekwuje bezpośrednio od podatnika, a nie od biura rachunkowego. Również wszelkie konsekwencje podatkowe ewentualnych błędów biur rachunkowych, np. w postaci zaległości podatkowej, także poniesie podatnik.
W takim przypadku, aby ustrzec się zagrożeń, najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest uregulowanie w umowie wszelkich kwestii związanych z usługami pełnionymi przez biura rachunkowe. Umowa taka powinna być bardzo precyzyjna i obejmować pełen zakres obowiązków biura, jak również zawierać postanowienia co do podstawy, zakresu i wysokości ewentualnej odpowiedzialności biura rachunkowego za nierzetelne prowadzenie interesów podatnika.
Istotnym elementem mogą być także wymagania dodatkowego ubezpieczenia się przez biuro rachunkowe. Dochodzenie ewentualnego zwrotu kosztów poniesionych przez podatnika w wyniku działalności biura może nastąpić wyłącznie w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego dotyczące nierzetelnego i nieprawidłowego wykonywania obowiązków wynikających z umowy.
Odpowiedzialność księgowych
Warto pamiętać, że nieprawidłowe prowadzenie ksiąg rachunkowych podlega odpowiedzialności karnej.
Ustawa o rachunkowości przewiduje za taki czyn karę grzywny lub karę pozbawienia wolności do dwóch lat albo obie te kary łącznie.
Zgodnie zaś z kodeksem karnym skarbowym, za nieprawidłowe i nierzetelne prowadzenie ksiąg grozi sankcja w postaci grzywny.
Przypomnijmy, że według kodeksu karnego skarbowego, odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. W sytuacji gdy na przykład nieprawidłowo zadeklarowane zostaną podstawy opodatkowania, co nie kwalifikuje się jako czyn zabroniony społecznie szkodliwy, nie ma wystarczającej przesłanki do pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności. Nie każda nieprawidłowość w rozliczeniach podatkowych jest więc przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym. Wiąże się to z przepisem, który mówi, że nie popełnia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można przypisać mu winy w czasie czynu. O tym, czy dana osoba popełniła przestępstwo lub wykroczenie skarbowe decyduje wina sprawcy.
Natomiast zgodnie z ustawą o rachunkowości, odpowiedzialności podlega każda osoba, która wbrew przepisom ustawy dopuszcza do nieprowadzenia ksiąg rachunkowych, prowadzenia ich wbrew przepisom ustawy lub podawania w tych księgach nierzetelnych danych, a także ten, kto dopuszcza do niesporządzenia sprawozdania finansowego, sporządzenia go niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarcia w tym sprawozdaniu nierzetelnych danych.
Odpowiedzialność księgowego za podatnika, w zakresie sporządzania deklaracji podatkowych niezgodnie z prawem, może nastąpić, gdy księgowy w ramach zastępstwa wypełnia obowiązki podatkowe podatnika i gdy jego zachowaniu można przypisać umyślność. O zastępczym wykonywaniu obowiązków można mówić zaś w przypadku, gdy księgowy miał rzeczywisty wpływ i brał udział w przygotowaniu niezbędnego zestawienia danych do sporządzenia deklaracji, a także gdy sporządził deklarację nierzetelnie i niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.
Natomiast zastosowanie odpowiedzialności wobec księgowego nie wyklucza odpowiedzialności karnej osoby fizycznej reprezentującej podatnika. Należy pamiętać, że co do zasady odpowiedzialność w zakresie rachunkowości ponosi kierownik jednostki, tj. osoba lub organ wieloosobowy (zarząd), który zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności jest uprawniony do zarządzania jednostką. Jeżeli kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a w statucie, regulaminie organizacyjnym itp. nie wskazano osoby odpowiedzialnej za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości, to odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu. Nie zwalnia od niej nawet przypisanie obowiązków w zakresie rachunkowości jednostki innej osobie, za jej pisemną zgodą.
Jeżeli zdarzy się sytuacja, że urząd skarbowy będzie prowadził postępowanie w sprawie wynikłych w firmie nieprawidłowości, wówczas decyzja o pociągnięciu do odpowiedzialności konkretnej osoby uzależniona będzie od wyników postępowania dowodowego. W postępowaniu tym najważniejsze jest ustalenie stopnia winy, jaki można przypisać sprawcy. Zasadnicze znaczenie ma tu rozróżnienie między przypisaniem sprawcy winy umyślnej lub nieumyślnej (niedbalstwo). Jeśli nie uda się udowodnić, że winny jest podatnik, to można mówić również o umyślnej lub nieumyślnej winie księgowego.
Istotne jest zawarcie precyzyjnej umowy między księgowym (biurem rachunkowym) a zleceniodawcą. Powinna ona regulować takie zagadnienia jak zakres obowiązków, a także tryb postępowania w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości. Istotnym zapisem jest również określenie rekompensaty powstałych kosztów (np. odsetki, kary umowne) związanych z niedotrzymaniem określonego w umowie poziomu usług.
Agnieszka Pokojska, Łukasz Zalewski
Gazeta Prawna Nr 113/2006 [Dodatek: Księgowość i Podatki] z dnia 2006-06-12
Tak. Pod warunkiem jednak faktycznego wykonywania czynności wchodzących w zakres prowadzenia księgi rachunkowej. Sama praca w biurze, które prowadzi księgi rachunkowe, nie uprawnia do zaliczenia stażu.
Zgodnie z par. 2 rozporządzenia ministra finansów z dnia 18 lipca 2002 r. w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (Dz.U. nr 120, poz. 1022 z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym od 10 lutego 2004 roku – działalność polegającą na usługowym prowadzeniu ksiąg rachunkowych mogą wykonywać między innymi osoby fizyczne posiadające odpowiednie uprawnienia, tzn. takie, które spełniają choćby warunek, o którym mowa w par. 3 ust. 1 pkt 2 lit. a) tego rozporządzenia.
Warunkiem tym jest udokumentowanie trzyletniej praktyki w księgowości oraz posiadanie wykształcenia wyższego magisterskiego, uzyskanego na jednym z kierunków ekonomicznych o specjalności rachunkowość w jednostkach organizacyjnych uprawnionych zgodnie z odrębnymi przepisami do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych.
Za praktykę w księgowości uważa się wykonywanie na podstawie stosunku pracy, umowy cywilnoprawnej, umowy spółki lub w związku z prowadzeniem ewidencji własnej działalności gospodarczej czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2,4 lub 5 ustawy o rachunkowości, to znaczy prowadzenia na podstawie dowodów księgowych ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy w porządku chronologicznym i systematycznym, wyceniania aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego, sporządzania sprawozdań finansowych.
Jak wynika z powyższego stanu prawnego, praca w biurze księgowym, które nie prowadzi ksiąg rachunkowych, nie może zostać zaliczona do stażu wymaganego przy otwarciu własnego biura księgowego. Natomiast sama praca w biurze, które prowadzi księgi rachunkowe, nie uprawnia do zaliczenia stażu.
Warunkiem jest faktyczne wykonywanie czynności wchodzących w zakres prowadzenia księgi rachunkowej.
Koncesję na usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych można również uzyskać, składając z wynikiem pozytywnym egzamin sprawdzający kwalifikacje osób ubiegających się o certyfikat księgowy.
Wszystkie osoby starające się o zakwalifikowanie do egzaminu muszą złożyć do ministra finansów za pośrednictwem Departamentu Rachunkowości Ministerstwa Finansów podanie o zakwalifikowanie do egzaminu zawierające: numer PESEL, numer i rodzaj dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz imiona i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, adres zamieszkania, dokumenty potwierdzające wykształcenie i inne wymienione w par. 5 rozporządzenia.
Należy pamiętać, że od podania oraz załączników uiszcza się opłatę skarbową na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Dokumenty typu świadectwo potwierdzające posiadane wykształcenie powinno być uwierzytelnione przez notariusza.
Warto wspomnieć, że podanie składa się nie później niż na 7 dni przed terminem egzaminu. Jeśli trochę się spóźnimy, wówczas nasze podanie będzie zakwalifikowane na kolejny egzamin.
Tak. Doradcy podatkowi są uprawnieni do prowadzenia ksiąg rachunkowych na podstawie odpowiednich przepisów ustawy o doradztwie podatkowym. W myśl art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym, czynności doradztwa podatkowego obejmują m.in. udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych, ale również prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie. W świetle art. 3 pkt 4 ustawy Ordynacja podatkowa przez księgi podatkowe rozumie się księgi rachunkowe, podatkową księgę przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do których prowadzenia, do celów podatkowych, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązani są podatnicy, płatnicy lub inkasenci. Dodatkowym potwierdzeniem możliwości prowadzenia ksiąg rachunkowych przez doradcę podatkowego jest przepis art. 31 ust. 3 pkt 1 ustawy o doradztwie podatkowym, który przewiduje, iż doradca podatkowy wykonujący ten zawód może również prowadzić działalność w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych.
W myśl art. 44 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym doradca podatkowy podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że wspomniany przepis art. 44 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym nie rozgranicza czynności doradztwa przykładowo na udzielanie porad i prowadzenie ksiąg. W związku z tym należałoby uznać, że ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej winno obejmować swym zakresem cały katalog czynności przewidzianych w art. 2 ust. 1 ustawy, a więc również prowadzenie ksiąg. W stanowisku Krajowej Rady Doradców Podatkowych z dnia 4 lutego 2004 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia OC doradców podatkowych prowadzących księgi rachunkowe czytamy, że uregulowania prawne dotyczące osób uprawnionych do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych nie dotyczą doradców podatkowych, a obowiązek ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności doradztwa podatkowego – a więc i prowadzenia ksiąg rachunkowych – wynika dlań wprost z art. 44 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym.
W mojej ocenie przepis art. 44 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym przewiduje, że obowiązkowym ubezpieczeniem OC objęte są czynności przewidziane w art. 2 ust. 1 ustawy, pośród których znajduje się również prowadzenie ksiąg podatkowych. Szkody majątkowe mogą jednak powstać również z tytułu działalności określonej w art. 31 ust. 2-4 ustawy. W myśl art. 44 należałoby więc uznać, że zdarzenia takie nie zostaną objęte ochroną z tytułu podstawowego obowiązkowego ubezpieczenia OC, a mogą zostać objęte ubezpieczeniem OC o charakterze uzupełniającym. Wydaje się jednak, iż z uwagi na brzmienie art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o doradztwie podatkowym należałoby uznać, że doradca podatkowy objęty obowiązkowym ubezpieczeniem OC na podstawie art. 44 ust. 1 ustawy jest również objęty ubezpieczeniem za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem czynności polegających na prowadzeniu ksiąg rachunkowych.
Tak. Podmioty, takie jak biura rachunkowe, prowadzące działalność polegającą na usługowym prowadzeniu ksiąg rachunkowych, w rozumieniu ustawy o rachunkowości, są objęte obowiązkiem ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej (OC). Podobny obowiązek mają inne grupy zawodowe, takie jak np. lekarze, adwokaci, biegli rewidenci.
Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej zawierane jest na wypadek szkód wyrządzonych w następstwie działań lub zaniechań ubezpieczonego w związku z wykonywaną działalnością. Obowiązek zawarcia ubezpieczenia OC powstaje nie później niż w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia działalności lub wykonywania wyżej wymienionych czynności. Minimalna suma gwarancyjna tego ubezpieczenia w odniesieniu do jednego zdarzenia zależna jest od przedmiotu działalności podmiotów uprawnionych i dla umów ubezpieczenia zawartych w 2006 roku wynosi:
• dla działalności usługowej w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i czynności doradztwa podatkowego – 15 000 euro (57 915 zł);
• dla działalności usługowej prowadzonej wyłącznie w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych – 10 000 euro (38 610 zł);
• jeżeli przedmiotem działalności jest wyłącznie wykonywanie czynności doradztwa podatkowego – 5000 euro (19 305 zł).
Wysokość sumy gwarancyjnej zazwyczaj powinna być uzależniona od ryzyka ponoszonego przez firmę świadczącą usługi oraz od wymagań/oczekiwań klientów firmy.
Na ryzyko firmy świadczącej usługi z zakresu księgowości, a tym samym na wartość ubezpieczenia wpływa:
• liczba i wielkość klientów,
• wysokość przychodów i kosztów klienta (im większa skala działalności, tym większe kwoty rozliczeń i większe ryzyko),
• liczba zatrudnionych i suma wynagrodzeń klienta (jeżeli firma podejmuje się obsługi w zakresie płac),
• kwalifikacje zatrudnianych pracowników (im niższe, tym większe ryzyko),
• inne czynniki związane ze specyfiką branży, w której działa klient (np. czy firma musi być obowiązkowo badana przez biegłego rewidenta, czy posiada stałego doradcę podatkowego, prawnika, czy jest zarządzana z Polski czy z zagranicy).
Klienci korzystający z usług firm świadczących usługi outsourcingu księgowego czy biur rachunkowych powinni być zainteresowani wysokością sumy gwarancyjnej, określonej w ubezpieczeniu. Popełnione błędy i wynikające z nich ewentualne kary obciążają firmę, a nie dostawcę rozwiązań i usług księgowych. Co prawda zwrotu poniesionych strat można domagać się od firmy prowadzącej księgi. W sytuacji gdy firma świadcząca usługi nie posiada ubezpieczenia (lub jest ono niedostateczne), odzyskanie poniesionych kosztów będzie niemożliwe. Brak odpowiedniego ubezpieczenia cywilnego, w przypadku błędów, może doprowadzić nawet do upadku firmy świadczącej usługi rachunkowe. Większość firm z tej branży nie posiada dużego majątku i w przypadku wysokich kar nie jest w stanie zwrócić klientowi poniesionych strat, w sytuacji gdy nie ma ubezpieczenia. Większość działających na rynku towarzystw ubezpieczeniowych oferuje tego rodzaju ubezpieczenia. Składka przeważnie wyliczana jest na podstawie: liczby klientów firmy, jej obrotów, ilości i wysokości dotychczasowych odszkodowań wypłaconych klientom tej firmy.
- rozporządzenie ministra finansów z 18 lipca 2002 r. w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (Dz.U. nr 120, poz. 1022 z późn. zm.)
- ustawa z 13 października 1994 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 31, poz. 359 z późn. zm.)
- ustawa z 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz.U. z 2002 r. nr 9, poz. 86 z późn. zm.)
- ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. nr 76, poz. 694 z późn. zm.)
- ustawa z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz.U. nr 83, poz. 930 z późn. zm.)