Jak opodatkowane są nieodpłatne świadczenia

Przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Wartość pieniężną świadczeń w naturze określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.

 

Wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:

 

- jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców,

 

- jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu,

 

- jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku - według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku,

 

- w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

 

Jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tych świadczeń, ustaloną według wspomnianych reguł, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.

Według ogólnej definicji za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług. Do tego źródła zalicza się również niektóre nieodpłatne świadczenia. Przychodem z działalności gospodarczej są dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków, z wyjątkiem gdy przychody te są związane z otrzymaniem, zakupem albo wytworzeniem we własnym zakresie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, od których dokonuje się odpisów amortyzacyjnych. Do działalności gospodarczej zaliczono również wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, ale z jednym wyjątkiem. Zwolniono z podatku dochodowego od osób fizycznych wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Zwolnienie to nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczonych do źródła, jakim jest działalność wykonywana osobiście. Zasady te stosuje się do opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach ogólnych według skali, czyli 19-, 30- i 40-proc. podatkiem, jak i opodatkowanych 19-proc. stawką liniową.

 

Podobnie do przychodów z działalności zalicza się nieodpłatne świadczenia przy opodatkowaniu ryczałtem ewidencjonowanym. Opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych podlegają również otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze. Dla ustalenia wartości otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń z tytułu tych umów stosuje się przepisy ustawy o PIT.

Z nieodpłatnym świadczeniem mamy do czynienia również w przypadku wykonywania pracy na rzecz pracodawcy. Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Wartość pieniężną świadczeń w naturze przysługujących pracownikom na podstawie odrębnych przepisów ustala się według przeciętnych cen stosowanych wobec innych odbiorców - jeżeli przedmiotem świadczenia są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności pracodawcy.

 

Wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych ustala się według zasad ogólnych, czyli według:

 

- cen stosowanych wobec innych odbiorców (jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia),

 

- cen zakupu (jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione),

 

- równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku (jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku),

 

- cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia (w pozostałych przypadkach).

Za przychód z nieruchomości odstąpionych bezpłatnie w całości lub w części do używania innym osobom fizycznym i prawnym oraz jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej uważa się wartość czynszową, stanowiącą równowartość czynszu, jaki przysługiwałby od tych osób w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości. Nie jest jednak przychodem wartość czynszowa lokali lub budynków mieszkalnych udostępnionych osobom pozostającym z podatnikiem w stosunku pracy, dla których stanowi ona nieodpłatne świadczenie ze stosunku służbowego, pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy.

 

Jeżeli właściciel nieruchomości używa jej na własne potrzeby lub potrzeby członków rodziny albo oddał bezpłatnie nieruchomość lub jej część do użytku na cele działalności naukowej, naukowo-technicznej, oświatowej, oświatowo-wychowawczej, kulturalnej, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów, kultu religijnego oraz związkom zawodowym, nie ustala się wartości czynszowej tej nieruchomości lub jej części, a wydatki związane z nieruchomością nie stanowią kosztu uzyskania przychodów.

Za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się między innymi dywidendy i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, których podstawą uzyskania są udziały (akcje) w spółce mającej osobowość prawną lub spółdzielni, w tym również:

 

- dywidendy z akcji złożonych przez członków pracowniczych funduszy emerytalnych na rachunkach ilościowych,

 

- oprocentowanie udziałów członkowskich z nadwyżki bilansowej (dochodu ogólnego) w spółdzielniach,

 

- podział majątku likwidowanej spółki (spółdzielni),

 

- wartość dokonanych na rzecz udziałowców i akcjonariuszy nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń.

 

Wartość tych nieodpłatnych świadczeń na rzecz udziałowców i akcjonariuszy określa się na zasadach ogólnych, czyli według:

 

- cen stosowanych wobec innych odbiorców (jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia),

 

- cen zakupu (jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione),

 

- równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku (jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku),

 

- cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia (w pozostałych przypadkach).

I tak, wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych są dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia lub świadczenia częściowo odpłatne, otrzymane na cele związane z działalnością rolniczą z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, od agencji rządowych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych. Podobnie, wartość nieodpłatnych świadczeń, otrzymanych od świadczeniodawcy w związku z jego promocją lub reklamą - jeżeli jednorazowa wartość tych świadczeń nie przekracza kwoty 100 zł, jest zwolniona z podatku. Zwolnienie to nie ma zastosowania, jeżeli świadczenie jest dokonywane na rzecz pracownika świadczeniodawcy lub osoby pozostającej ze świadczeniodawcą w stosunku cywilnoprawnym.

 

Za opodatkowany przychód z działalności gospodarczej uważa się również wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, z wyjątkiem otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej. Jeżeli przedmiotem nieodpłatnych świadczeń jest udostępnienie budynku, jego wartość pieniężną ustala się według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego budynku. Oznacza to, że przedsiębiorca uzyskuje przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia, którego wartość stanowi równowartość czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu. Przychód ten podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej włącznie z innymi przychodami z tej działalności.

 

Zwolnienie dotyczy też wartości otrzymanych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych oraz wartości świadczeń rzeczowych (w naturze) finansowanych lub współfinansowanych ze środków budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, ze środków agencji rządowych lub ze środków pochodzących od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych, w ramach rządowych programów.

 

Również bezrobotni nie zapłacą podatku z tytułu nieodpłatnych świadczeń przyznanych przez urzędy pracy. Zwolniona jest z podatku wartość nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych oraz wartość świadczeń rzeczowych, z tytułu szkoleń, badań lekarskich oraz ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków otrzymanych na podstawie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. nr 99, poz. 1001). Za koszty szkolenia ustawa ta uznaje:

 

- uprzednio uzgodnioną należność przysługującą instytucji szkoleniowej,

 

- koszt ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków,

 

- koszty przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia, jeżeli szkolenie odbywa się w miejscowości innej niż miejsce zameldowania stałego lub czasowego,

 

- koszty badań lekarskich i psychologicznych wymaganych w przepisach odrębnych,

 

- koszty egzaminów umożliwiających uzyskanie świadectw, dyplomów, zaświadczeń, określonych uprawnień zawodowych lub tytułów zawodowych oraz koszty uzyskania licencji niezbędnych do wykonywania danego zawodu.

Dla niektórych nieodpłatnych świadczeń wypłacanych przez pracodawcę ustawa o PIT przewiduje zwolnienie z podatku dochodowego w części. Z takiego częściowego zwolnienia skorzystają pracownicy, którym pracodawca gwarantuje bezpłatne mieszkanie w kwaterach prywatnych. Wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracowników w:

 

- hotelach pracowniczych,

 

- kwaterach prywatnych wynajmowanych na cele zbiorowego zakwaterowania - do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 500 zł.

 

Zwolnienie to ma zastosowanie do pracowników, których miejsce zamieszkania jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie korzysta z podwyższonych kosztów uzyskania przychodów, które przysługują dojeżdżającym do pracy.

 

W przypadku jednak przekroczenia miesięcznie dofinansowania w kwocie 500 zł lub świadczenia pracodawcy na rzecz pracowników w postaci innej niż kwaterunek w hotelach robotniczych (np. zakwaterowanie w pokojach gościnnych, będących własnością pracodawcy) należy określić dla pracownika przychód ze stosunku pracy i go opodatkować.

Dla partnera prywatnego, w przypadku nieodpłatnego przeniesienia na rzecz podmiotu publicznego lub innego podmiotu (państwowej lub samorządowej osoby prawnej utworzonej w celu wykonywania zadań publicznych lub spółki handlowej z większościowym udziałem jednostki samorządu terytorialnego albo Skarbu Państwa) własności środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych w terminie określonym w umowie o partnerstwie publiczno-prywatnym, kosztem uzyskania przychodu jest wartość początkowa tych środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, pomniejszona o sumę odpisów amortyzacyjnych.

 

Ponadto ustawa o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych:

 

- nabytych nieodpłatnie, z wyjątkiem nabytych w drodze spadku lub darowizny, jeżeli: nabycie to nie stanowi przychodu z tytułu nieodpłatnego otrzymania rzeczy lub praw lub dochód z tego tytułu jest zwolniony od podatku dochodowego, lub nabycie to stanowi dochód, od którego na podstawie odrębnych przepisów zaniechano poboru podatku,

 

- oddanych do nieodpłatnego używania, z wyjątkiem nieruchomości - za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania.

Zakłady pracy oraz inni pracodawcy zobowiązani są do pobierania od dochodu pracowników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. W przypadku gdy pracownik otrzyma od pracodawcy nieodpłatne świadczenie, w skład dochodu do opodatkowania w formie zaliczki zalicza się też wartość tego nieodpłatnego świadczenia. Zaliczki za miesiące od stycznia do grudnia wynoszą:

 

- za miesiące od początku roku do miesiąca włącznie, w którym dochód podatnika uzyskany od początku roku w tym zakładzie pracy przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali - 19 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu,

 

- za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę wspomnianą wyżej - 30 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu,

 

- za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód uzyskany od początku roku przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę drugiego przedziału skali - 40 proc. dochodu uzyskanego w danym miesiącu.

 

Za dochód uważa się uzyskane w ciągu miesiąca przychody z wykonywanej pracy oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez płatnika, po odliczeniu kosztów uzyskania oraz po odliczeniu potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenie społeczne. Jeżeli świadczenia w naturze, świadczenia ponoszone za podatnika lub inne nieodpłatne świadczenia przysługują podatnikowi za okres dłuższy niż miesiąc, przy obliczaniu zaliczek za poszczególne miesiące przyjmuje się ich wartość w wysokości przypadającej na jeden miesiąc. Jeżeli nie jest możliwe określenie, jaka część tych świadczeń przypada na jeden miesiąc, a doliczenie całej wartości w miesiącu ich uzyskania spowodowałoby niewspółmiernie wysoką zaliczkę w stosunku do wypłaty pieniężnej, zakład pracy, na wniosek podatnika, ograniczy pobór zaliczki za dany miesiąc i pobierze pozostałą część zaliczki w następnych miesiącach roku podatkowego. Wartość nieodpłatnego świadczenia będzie w takim przypadku wykazana przez pracodawcę w informacji PIT-11 lub zeznaniu składanym za podatnika PIT-40. Oznacza to, że pracownik samodzielnie nie będzie musiał obliczać zaliczki, gdyż powinna zostać ona już rozliczona i uwzględniona przez płatnika.

Nieco inaczej rozliczenie nieodpłatnych świadczeń nastąpi, w przypadku gdy świadczenia te będą uzyskane od obcych zakładów pracy czy też innych podmiotów, z którymi podatnika nie łączy stosunek pracy. W takim przypadku podmioty, które nie są płatnikami zaliczek na podatek dochodowy z tytułu nieodpłatnych świadczeń, wystawiają i przesyłają podatnikowi informację PIT-8C.

 

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, z tzw. innych źródeł (między innymi z tytułu nieodpłatnych świadczeń), z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52 i art. 52a oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów i w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego przekazać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika. W przypadku podatników zagranicznych informację tę przesyła się urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych.

 

Przychód z wykazanego w PIT-8C nieodpłatnego świadczenia podatnik powinien wykazać w składanym przez siebie rozliczeniu rocznym. Oznacza to, że przychód ten zostanie doliczony do innych przychodów, które podatnik uzyskał w ciągu roku (np. z pracy, działalności gospodarczej, renty) i opodatkowany według obowiązującej skali, czyli 19, 30 lub 40 proc.

Zaliczki miesięczne od dochodów za okres od stycznia do listopada uiszcza się w terminie do dnia 20 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Zaliczkę za grudzień, w wysokości zaliczki należnej za listopad, uiszcza się w terminie do dnia 20 grudnia roku podatkowego. Zaliczki kwartalne za okres od I do trzeciego III roku podatkowego podatnicy uiszczają w terminie do dnia 20 każdego miesiąca następującego po kwartale, za który wpłacana jest zaliczka. Zaliczka za ostatni kwartał jest uiszczana w wysokości zaliczki za kwartał poprzedni, w terminie do dnia 20 grudnia.

 

Z tego obowiązku zwolnieni są podatnicy, którzy po raz pierwszy rozpoczęli prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w roku podatkowym następującym:

 

- bezpośrednio po roku, w którym rozpoczęli prowadzenie tej działalności, jeżeli w roku jej rozpoczęcia działalność ta była prowadzona co najmniej przez pełnych dziesięć miesięcy, albo

 

- dwa lata po roku, w którym rozpoczęli prowadzenie tej działalności, jeżeli nie został spełniony wcześniejszy warunek.

 

Zwolnienie to dotyczy podatników, którzy łącznie spełniają następujące warunki:

 

- w okresie poprzedzającym rok korzystania z tego zwolnienia osiągnęli przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej średniomiesięcznie w wysokości stanowiącej równowartość w złotych kwoty co najmniej 1 tys. euro, przeliczonej według średniego kursu euro, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, z ostatniego dnia roku poprzedzającego rok rozpoczęcia tej działalności,

 

- od dnia rozpoczęcia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej do dnia 1 stycznia roku podatkowego, w którym rozpoczynają korzystanie ze zwolnienia, byli małym przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej, a w okresie poprzedzającym rok korzystania ze zwolnienia zatrudniali, na podstawie umowy o pracę, w każdym miesiącu co najmniej pięć osób w przeliczeniu na pełne etaty,

 

- w prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej nie wykorzystują środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także innych składników majątku - o znacznej wartości - udostępnionych im nieodpłatnie przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, wykorzystywanych uprzednio w działalności gospodarczej prowadzonej przez te osoby i stanowiących ich własność,

 

- złożyli właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego oświadczenie o korzystaniu z tego zwolnienia (oświadczenie składa się w formie pisemnej w terminie do dnia 31 stycznia roku podatkowego, w którym podatnik będzie korzystał z tego zwolnienia),

 

- w roku korzystania ze zwolnienia są opodatkowani na zasadach ogólnych według skali podatkowej.

 

BOGDAN ŚWIĄDER

Źródło: Gazeta Prawna Nr 156/2007 z dnia 13 sierpnia 2007 r.

Przedsiębiorca otrzymał od swojego kontrahenta do dyspozycji budynek, który użytkuje w działalności gospodarczej bez żadnych opłat na rzecz użyczającego. Użyczenie jest umową cywilnoprawną, przez którą użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu przez czas oznaczony lub nieoznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Umowa ta ma bezpłatny charakter, co oznacza, że biorący w używanie nie ma obowiązku dokonywania żadnych świadczeń i opłat na rzecz dającego do bezpłatnego używania. Nie oznacza to jednak, że umowa ta będzie w ten sposób kwalifikowana dla celów podatkowych.

Podatnik prowadzi działalność w lokalu mieszkalnym użyczonym od osoby zaliczonej do I grupy podatkowej, tzn. matki. Jednak w przypadku umowy użyczenia od osoby zaliczonej do I grupy podatkowej nie trzeba ustalać przychodu podlegającego opodatkowaniu a w konsekwencji nie wystąpi konieczność ustalenia wartości czynszowej nieruchomości.

Małżonkowie posiadają wspólnie nieruchomość składającą się z działki oraz budynków. Nieruchomość ta stanowi ich majątek wspólny. Nieruchomość została użyczona jednemu z małżonków na potrzeby prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, tj. zakładu wytwórczego. W tym przypadku użyczenie to nie będzie stanowiło nieodpłatnego świadczenia, ani dla małżonka prowadzącego zakład, ani dla drugiego z małżonków. Nie powstanie więc obowiązek podatkowy w podatku dochodowym od osób fizycznych u żadnej ze stron nieodpłatnego użyczenia.

Bank spółdzielczy udzielił swoim udziałowcom kredytów niżej oprocentowanych niż innym kredytobiorcom. W takim przypadku dla udziałowców różnica stanowiąca preferencyjne oprocentowanie stanowi źródło przychodów, jakim są przychody z kapitałów pieniężnych. Jest to nieodpłatne świadczenie, które podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o PIT przychodami ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

 

Uregulowania zawarte w ustawie o podatku dochodowym dotyczące nieodpłatnych świadczeń przysługujących pracownikom wymienionym we wniosku należy rozpatrywać w kontekście przepisów dotyczących pracowników zatrudnionych w jednostkach określających m.in. zasady gospodarowania samochodami służbowymi i ich garażowania, a także określających miejsca wykonywania pracy tychże osób.

 

Z zarządzenia dyrektora generalnego z 14 marca 2006 r. wynika, że jednostkom organizacyjnym przyznawane są samochody służbowe. Do korzystania z samochodów uprawnienia posiadają kierownicy oraz pracownicy upoważnieni przez kierownika jednostki. Kierownik jednostki wyznacza również stałe miejsce garażowania samochodom służbowym. Ponadto z treści par. 4 ust. 2 ponadzakładowego układu zbiorowego pracy dla pracowników wynika, że miejscem wykonywania pracy dla niektórych pracowników płatnika jest teren działania płatnika.

 

Z przedstawionego w piśmie stanu faktycznego wynika, że pracownicy wymienieni we wniosku dysponują samochodami służbowymi, których miejsca garażowania zostały wyznaczone w miejscach zamieszkania tych osób. Samochody wykorzystywane są przy wykonywaniu powierzonych im obowiązków, a także na przejazdy z miejsca garażowania do miejsca siedziby płatnika. Zatem przydzielenie ww. pracownikom samochodów służbowych jest uzasadnione charakterem powierzonej pracy. Wobec powyższego przejazd z miejsca garażowania do miejsca siedziby płatnika stanowi realizację celu służbowego. Zatem nie jest nieodpłatnym świadczeniem i nie stanowi przychodu ze stosunku pracy.

 

Stosownie do treści art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.) - w brzmieniu obowiązującym w 2006 roku - opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Natomiast zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 powołanej ustawy źródłami przychodów są inne źródła.

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, w myśl art. 20 ust. 1 ww. ustawy, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Ponadto, zgodnie z art. 11 ust. 1 powołanej ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W przedstawionej przez wnioskodawcę sytuacji uczelnia prowadzi kursy dokształcające dla programistów baz danych. Dla tworzonych oddzielnych grup zajęcia prowadzone są nieodpłatnie. W świetle powyższego wartość z tytułu udziału w kursie jest rodzajem nieodpłatnego świadczenia stanowiącego źródło przychodu uczestnika. Przychód ten stanowi świadczenie, którego nie zawiera katalog zwolnień przedmiotowych, tj. art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c powołanej ustawy z dnia 21 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz od dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Stanowi on zatem przychód podatnika, uczestnika kursu, opodatkowany na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Uczelnia ma natomiast obowiązek wystawienia informacji o przychodach z innych źródeł w roku podatkowym - na formularzu PIT-8C.

- Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

 

- Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.).

 

- Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.).

 

- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

 

- Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz.U. nr 169, poz. 1420).

W praktyce podatkowej nie ma wątpliwości, że nieodpłatne otrzymanie przez przedsiębiorcę samochodu do używania stanowić będzie u niego przychód do opodatkowania podatkiem dochodowym. Zasada ta odnosi się zarówno do osób prawnych, jak i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Bez znaczenia pozostaje również kwestia, czy mowa o samochodzie osobowym czy ciężarowym oraz czy użyczającym będzie przedsiębiorca czy osoba fizyczna. W zależności od sytuacji różny może być tylko sposób obliczenia przychodu do opodatkowania, lecz sam fakt jego powstania pozostaje oczywisty.

 

Z punktu widzenia prawa cywilnego, do przekazania samochodu w nieodpłatne używanie należy zastosować konstrukcję umowy użyczenia. Z perspektywy podatkowej takie użyczenie stanowi tzw. nieodpłatne świadczenie. Ustawodawca nie sprecyzował, co należy rozumieć przez nieodpłatne świadczenie, jednak orzecznictwo sądowe i praktyka podatkowa zinterpretowały ten termin jako: te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze (...), których skutkiem jest nieodpłatne (tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu) przysporzenie majątku tej osoby, mające konkretny wymiar finansowy (zob. wyrok NSA w Gdańsku z 29 października 1999 r., sygn. akt I SA/Gd 1290/98, niepublikowany). Przy użyczeniu samochodu przysporzeniem majątkowym będzie możliwość wykorzystywania samochodu na cele działalności gospodarczej, za co w przeciwnym razie przedsiębiorca musiałby zapłacić.

 

Istotnym elementem podnoszonym przy identyfikacji nieodpłatnych świadczeń jest brak jakiegokolwiek ekwiwalentu. Oznacza to, że jeśli użyczający nie pobiera żadnego wynagrodzenia za użyczenie samochodu, ale jednocześnie przekazanie to odbywa się w ramach szerszego stosunku prawnego (np. samochód jest tylko narzędziem przekazanym do wykonywania określonego zlecenia, a fakt ten znajduje odzwierciedlenie w kwocie umówionego wynagrodzenia) - takie użyczenie nie będzie podlegało opodatkowaniu. Należy jednak podkreślić, że samo zobowiązanie do ponoszenia bieżących kosztów eksploatacji i remontu samochodu nie oznacza odpłatności świadczenia.

 

Warto dodać, że o nieodpłatnym otrzymaniu i obowiązku rozpoznania przychodu nie decyduje zawarcie umowy użyczenia, lecz dopiero faktyczne rozpoczęcia używania samochodu.

 

Nieodpłatne świadczenia wycenia się: według cen stosowanych wobec innych odbiorców, według cen zakupu, na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku.

 

Inna zatem będzie wycena przychodu w związku z użyczeniem przedsiębiorcy samochodu przez firmę trudniącą się wynajmem samochodów, inna gdy kontrahent wynajmie samochód dla naszego przedsiębiorcy celem oddania mu go w bezpłatne używanie, a jeszcze inna gdy kontrahent ten udostępni przedsiębiorcy swój własny pojazd.

 

W tym ostatnim przypadku cena rynkowa powinna każdorazowo odzwierciedlać konkretną sytuację, tj. odnosić się do cen stosowanych przy odpłatnym udostępnianiu samochodów o tej samej marce, modelu, wyposażeniu, zużyciu i długości trwania użyczenia w konkretnej miejscowości. Warto zauważyć, że ceny rynkowe mogą być różne, nawet jeśli zostały ustalone według tych samych kryteriów. W tym przypadku dla określenia przychodu może posłużyć cena najniższa. W braku konkretnych danych można dopuścić zastosowanie innego dostępnego wskaźnika, np. odpisów amortyzacyjnych właściwych dla danego samochodu.

ŁUKASZ WĄSIKIEWICZ

ekspert podatkowy, menedżer, Pricewaterhouse-Coopers, biuro w Krakowie

PODSTAWA PRAWNA
- Art. 11 ust. 2a oraz art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
- Art. 710 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn.

Obiektywnie rzecz biorąc, w przypadku gdy członek rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym z przedsiębiorcą współpracuje z nim przy wykonywaniu działalności gospodarczej, to korzyści, jakie z tego powodu powstają (skutek takiej pomocy), spływają również na tego współpracującego.

 

Jednak pomimo iż taki wniosek wydaje się być jak najbardziej prawdziwy, z punktu widzenia prawa podatkowego może pojawić się pytanie o przychód z tytułu uzyskania nieodpłatnego świadczenia. Jeżeli bowiem przedsiębiorca nie przekazuje osobie współpracującej wynagrodzenia, to formalnie rzecz biorąc uzyskuje przychód równy wartości świadczenia wykonywanego przez owego członka rodziny. Sęk w tym, że podatkowo nie jest opłacalne przekazywanie wynagrodzenia współpracującemu członkowi rodziny. Zgodnie z dyspozycją przepisu art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, do kosztów podatkowych nie zalicza się wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej - także małżonków i małoletnich dzieci wspólników.

 

Jak zatem postąpić, aby skutek podatkowy był najlepszy? W obecnym stanie prawnym odpowiedź nie powinna stwarzać problemu: nie wypłacając osobie współpracującej wynagrodzenia. Owszem, przedsiębiorca, który korzysta z takiej pomocy, uzyskuje przychód podatkowy, jednak przychód taki nie jest uwzględniany w rachunku podatkowym. Stosownie do treści przepisu art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwolniona od podatku jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b ustawy, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn.

 

Do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów (I grupa), zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych (II grupa). Za rodziców w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.

 

Przy okazji warto zaznaczyć, że zwolnienie takie nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczonych do źródła działalność wykonywana osobiście (np. umowa o dzieło). Nie ma jednak przeszkód, aby zwolnienie takie zastosować wówczas, gdy osoba fizyczna będąc przedsiębiorcą uzyskuje nieodpłatne świadczenia polegające na tym, że członek jego rodziny, współpracując z nim przy wykonywaniu działalności gospodarczej, nie otrzymuje w zamian za to wynagrodzenia.

 

Konkludując, należy stwierdzić, że wobec obowiązku wyłączenia z kosztów wartości pracy małżonków i dzieci przedsiębiorcy oraz istnienia zwolnienia właściwego dla przychodów uzyskanych wraz z otrzymaniem nieodpłatnego świadczenia od członka rodziny, bardziej uzasadnione podatkowo jest niewypłacalnie takim współpracującym wynagrodzenia.

RADOSŁAW KOWALSKI
Doradca podatkowy, Górski, Kowalski Doradztwo Prawno- -Podatkowe

PODSTAWA PRAWNA
- Art. 11 ust. 2-2b, art. 21 ust. 1 pkt 125 oraz art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
- Art. 14 ust. 3-4 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.).

Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych są co do zasady wszelkie dochody uzyskiwane przez osoby fizyczne. Dochody osób fizycznych, które są wyłączone z opodatkowania, to między innymi przychody podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn oraz świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny, o których mowa w art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, objęte wspólnością majątkową małżeńską. Z powyższego wynika, że nieodpłatne świadczenia wykonywane przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, będące przedmiotem działalności wykonywanej przez tą osobę, na rzecz współmałżonka prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą, związane z działalnością gospodarczą tego współmałżonka, będą co do zasady przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych - jako przychody z działalności gospodarczej współmałżonka, który jest beneficjentem tego nieodpłatnego świadczenia.

 

Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą jest również wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, z zastrzeżeniem art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT.

 

Artykuł 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT wprowadza zwolnienie od podatku dochodowego dotyczące świadczeń nieodpłatnych otrzymywanych od niektórych członków rodziny. Na podstawie powołanego przepisu zwolniona od podatku dochodowego od osób fizycznych jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Zwolnienie to - zgodnie z art. 21 ust. 20 ustawy o PIT - nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczonych do źródła - działalność wykonywana osobiście. Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn do grupy I podatkowej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów, a do grupy II podatkowej: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych. W świetle powyższego nieodpłatne wykonanie przez żonę w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej projektu lokalu usługowego na rzecz męża prowadzącego działalność gospodarczą stanowi nieodpłatne świadczenie, które jednak nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT.

 

Dodać jednak należy, że w przypadku gdyby współmałżonek otrzymujący nieodpłatne świadczenie od drugiego współmałżonka prowadził działalność gospodarczą w ramach spółki niemającej osobowości prawnej - np. spółki cywilnej - powołane wyżej wyłączenie z przychodów nie dotyczyłoby pozostałych wspólników, którzy w omawianej sytuacji uzyskaliby przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia wykonanego na ich rzecz przez współmałżonkę jednego ze wspólników.

ELŻBIETA LIWANOWSKA
Doradca podatkowy, Tarwid, Liwanowska, Mazur i Partnerzy

PODSTAWA PRAWNA
- Art. 2 pkt 3 i 7, art. 9 ust. 1, art. 14 ust. 2 pkt 8, art. 21 ust. 1 pkt 125 oraz art. 21 ust. 20 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
- Art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.).