Zmiany w ustawie o rachunkowości dotyczące raportowanie informacji niefinansowych

Rządowy projekt nowelizacji ustawy o rachunkowości, zakładający wprowadzenie nowych regulacji w tym zakresie, trafił do Sejmu w dniu 17 listopada br. Natomiast w dniu 18 listopada skierowany został do Komisji Finansów Publicznych.

Autopromocja

Zobacz przebieg prac legislacyjnych: Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości

Autopromocja

Konferencja: Podatki 2025
przegląd zmian i nowelizacja przepisów w 2025 roku

Sprawdź

Implementacja dyrektywy UE

Zasadniczym celem projektowanych zmian w ustawie o rachunkowości jest implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22 października 2014 r. zmieniającej dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy (Dz. Urz. UE L 330 z 15.11.2014, str. 1, z późn. zm.). Polska powinna wdrożyć przepisy przewidziane w dyrektywie do dnia 6 grudnia 2016 r.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Jakie zmiany przewiduje dyrektywa? Otóż wprowadza przede wszystkim wymóg ujawniania w sprawozdaniu z działalności – w formie oświadczenia na temat informacji niefinansowych – minimum istotnych informacji dotyczących co najmniej zagadnień społecznych, pracowniczych, środowiska naturalnego, poszanowania praw człowieka oraz przeciwdziałania korupcji i łapownictwu (tzw. sprawozdawczość w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu – raporty CSR).

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Podmiotami objętymi regulacją są duże jednostki zainteresowania publicznego, tj. jednostki działające głównie na rynku finansowym, w tym m.in.: banki, zakłady ubezpieczeń, emitenci papierów wartościowych dopuszczonych lub ubiegających się o dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego), oraz grupy kapitałowe, w których jednostka dominująca jest jednostką zainteresowania publicznego, spełniające w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok następujące kryteria (odnoszące się do dużej jednostki zainteresowania publicznego lub ww. grupy kapitałowej):

- średnioroczne zatrudnienie powyżej 500 osób oraz

- suma aktywów bilansu powyżej 20 mln euro lub przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów powyżej 40 mln euro.

Oprócz tego, dyrektywa przewiduje wprowadzenie nowych ujawnień w zakresie polityki różnorodności. Oznacza to, że spółki objęte wyżej wymienionymi regulacjami w zakresie informacji niefinansowych oraz informacji o polityce różnorodności będą miały obowiązek zastosowania zasady „stosuj lub wyjaśnij” (comply or explain) – tj. w przypadku, gdy dana jednostka nie prowadzi polityki w zakresie jednego lub kilku wyżej wymienionych zagadnień, będzie miała ona obowiązek ujawnić ten fakt oraz podać przyczyny.

Projektowane zmiany w ustawie o rachunkowości

W projekcie nowelizacji ustawy o rachunkowości, jak zaznaczono w uzasadnieniu do projektu, podejście do implementacji dyrektywy w sprawie ujawniania informacji niefinansowych opiera się na uwzględnieniu aktualnego stanu raportowania informacji niefinansowych przez polskie jednostki.

Obecnie jednostki sporządzające sprawozdanie z działalności są zobowiązane – na podstawie art. 49 ust. 3 ustawy o rachunkowości – raportować minimum informacji w następującym zakresie: wskaźniki finansowe i niefinansowe, łącznie z informacjami dotyczącymi zagadnień środowiska naturalnego i zatrudnienia, a także dodatkowe wyjaśnienia do kwot wykazanych w sprawozdaniu finansowym. Natomiast rozbudowana sprawozdawczość na temat informacji niefinansowych ma całkowicie dobrowolny charakter i opiera się na indywidualnych decyzjach poszczególnych jednostek. Część jednostek dodatkowo dobrowolnie sporządza tzw. raporty na temat społecznej odpowiedzialności, zwane raportami CSR. Przykładowo są to spółki giełdowe wchodzące w skład RESPECT Index funkcjonującego na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

Polecamy: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)

W projekcie ustawy nowe wymogi raportowania odniesiono do jednostek wymienionych w art. 3 ust. 1e pkt 1–6 ustawy o rachunkowości, a mianowicie:

1. jednostek organizacyjnych działających na podstawie przepisów prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
2. jednostek zamierzających ubiegać się albo ubiegających się o zezwolenie na wykonywanie działalności na podstawie przepisów, o których mowa w pkt 1,
3. emitentów papierów wartościowych dopuszczonych, zamierzających ubiegać się lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
4. emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu w alternatywnym systemie obrotu,
5. krajowych instytucji płatniczych,
6. instytucji pieniądza elektronicznego

– które są spółkami kapitałowymi, spółkami komandytowo-akcyjnymi lub takimi spółkami jawnymi lub komandytowymi, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe lub spółki komandytowo-akcyjne bądź spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej, i w roku obrotowym oraz w roku poprzedzającym przekroczyły następujące wartości:

1. średnioroczne zatrudnienie 500 osób oraz
2. suma aktywów bilansu powyżej 85 mln zł lub przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów 170 mln zł.

Z informacji otrzymanych w 2015 r. z Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w tej grupie znajduje się 131 podmiotów.

A także jednostek będących jednostkami organizacyjnymi określonymi w pkt 1, sporządzającymi – jako jednostki dominujące – skonsolidowane sprawozdania finansowe, jeżeli grupa kapitałowa w roku obrotowym oraz w roku poprzedzającym przekroczyła następujące wartości:

1. średnioroczne zatrudnienie 500 osób oraz
2. suma aktywów bilansu powyżej 85 mln zł lub przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów 170 mln zł.

Z informacji otrzymanych z Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w tej grupie znajduje się 148 podmiotów.

Zgodne z zakresem dyrektywy rozwiązanie proponowane w projekcie ustawy wprowadza rozbudowane wymogi raportowania informacji niefinansowych jedynie w odniesieniu do największych z katalogu dużych jednostek zainteresowania publicznego. Biorąc pod uwagę, że dyrektywa zawiera szereg ogólnych wymogów i zasad, zamiast szczegółowych wytycznych, a także zapewnia bezpośrednio jednostkom objętym tymi wymogami pełną swobodę, czy i jakie standardy lub wytyczne zastosować do tego rodzaju sprawozdawczości, uznaje się za zasadne zachowanie tego podejścia opartego na ogólnych zasadach także w krajowych przepisach.

W projekcie przyjęto elastyczne podejście do wymogów raportowania informacji niefinansowych, tj.:

1. skorzystano z opcji umożliwiającej spółkom sporządzanie odrębnego sprawozdania na temat informacji niefinansowych zamiast oświadczenia w ramach sprawozdania z działalności. W takim przypadku te spółki, które już obecnie przygotowują rozbudowane raporty CSR, będą mogły kontynuować tę formę sprawozdawczości i jednocześnie spełnić nowe wymogi nałożone dyrektywą 2014/95/UE (przy założeniu, że zakres ujawnień będzie co najmniej odpowiadać wymogom określonym w krajowych przepisach transponujących tę dyrektywę);
2. ze względu na fakt, iż wiele informacji niefinansowych spółki traktują jako informacje bardzo „wrażliwe” (w tym będące przedmiotem negocjacji handlowych) i mogące pogorszyć ich pozycję konkurencyjną, w projekcie ustawy skorzystano z opcji umożliwiającej jednostkom pominięcie w oświadczeniu na temat informacji niefinansowych (lub sprawozdaniu na temat informacji niefinansowych) niektórych informacji niefinansowych z jednoczesnym wprowadzeniem obowiązku ujawnienia faktu skorzystania z tego zezwolenia;
3. ze względu na wyraźną negatywną korelację pomiędzy wymogiem weryfikacji informacji niefinansowych a obszernością ujawnianych informacji niefinansowych (tj. obowiązek weryfikacji może zniechęcać spółki do ujawniania bardziej szczegółowych, rozbudowanych informacji niefinansowych, np. w formie odrębnego sprawozdania) nie skorzystano z opcji umożliwiającej nałożenie obowiązku weryfikacji informacji niefinansowych. Jak wykazała ankieta, koszty weryfikacji (która obecnie ma charakter całkowicie dobrowolny) wynoszą około kilkadziesiąt tysięcy złotych, co w porównaniu do kosztu sporządzenia informacji niefinansowych wynosi aż 1/3 kosztów takiej sprawozdawczości niefinansowej. Zatem skorzystanie z tej opcji oznaczałoby nałożenie dodatkowych obciążeń administracyjnych. Należy równocześnie zaznaczyć, że zauważalny jest na rynku trend, iż coraz więcej spółek dobrowolnie zleca taką weryfikację, co może wskazywać, iż presja rynku będzie naturalnym czynnikiem zwiększającym liczbę weryfikacji informacji niefinansowych prezentowanych przez spółki.

Poza zmianami związanymi z implementacją dyrektywy 2014/95/UE, w ustawie o rachunkowości proponuje się wprowadzić zmianę niezbędną z punktu widzenia zmieniającego się otoczenia gospodarczego, a mianowicie umożliwiającą jednostkom przeniesienie określonych dowodów księgowych przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego na informatyczne nośniki danych, pozwalające zachować w trwałej postaci zawartość tych dowodów, jako rozwiązanie ujednolicające przepisy z zakresu rachunkowości z przepisami podatkowymi dotyczącymi podatku od towarów i usług oraz dostosowujące do nowoczesnych rozwiązań umożliwiających digitalizowanie danych.

Wprowadza się również nowy wzór sprawozdania finansowego dla jednostek, o których mowa w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – z wyjątkiem spółek kapitałowych – oraz jednostek, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1 i 2 tej ustawy. Przedmiotowa propozycja ma na celu dostosowanie zasad sprawozdawczości finansowej do specyfiki prowadzonej działalności przez te podmioty.

Ponadto proponuje się zmiany w przepisach ustawy o rachunkowości o charakterze ujednolicającym i doprecyzowującym, polegające na:

- umożliwieniu stosowania przez jednostki sektora finansów publicznych uproszczonych zasad rachunkowości w ewidencji umów leasingu (zgodnie z przepisami podatkowymi) oraz stosowania uproszczonych zasad kalkulacji kosztu wytworzenia produktu dla szerszego kręgu jednostek, w celu ujednolicenia katalogu jednostek dla których ustawa o rachunkowości przewiduje uproszczenia,

- doprecyzowaniu miejsca – w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego – wykazywania przez jednostkę dominującą informacji na temat niesporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego;

- modyfikacji treści załącznika nr 2 do ustawy, tj. zakresu informacyjnego sprawozdania finansowego dla banków – usunięciu z pkt IX poz. 3 pasywów: „Pozostałe przychody przyszłych okresów oraz zastrzeżone” wyrazów: „oraz zastrzeżone” i wprowadzenie aktualnej terminologii w zakresie rozliczeń międzyokresowych przychodów;

- dostosowaniu jej przepisów do ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. poz. 1844, z późn. zm.) i jej aktów wykonawczych.